Πριν κάποιες μέρες(21/5/17) δημοσιεύτηκε ολοσέλιδο «αφιέρωμα» της Κυριακάτικης Καθημερινής στο Εθνικό Κτηματολόγιο και Χαρτογράφηση(ΕΚΧΑ) και το διαρκές αδιέξοδό του. Σκέφτηκα να καταγράψω μερικές σκέψεις μιας και για ένα μικρό διάστημα βρέθηκα στο τιμόνι του.
- Το Κτηματολόγιο είναι εξ αντικειμένου δύσκολο έργο στην χώρα μας.
α. Η ιστορία συγκρότησης του σύγχρονου ελληνικού κράτους με την τμηματική ένταξη «νέων χωρών» με διαφορετικά περιουσιολογικά καθεστώτα από τα Ιόνια ως τα Δωδεκάνησα, την Μακεδονία και την Θράκη αλλά ακόμα και τις Σποράδες, την Ικαρία δυσκολεύει τον σχεδιασμό και την υλοποίησή του. Οι τοπικοί ιδιοκτήτες αλλά και οι υπηρεσίες (υποθηκοφυλακεία) χρησιμοποιούν πολλές φορές αυτές τις ιδιαιτερότητες για να καθυστερήσουν την εξέλιξη του προγράμματος.
β. Παράλληλα η δημιουργία των σύγχρονων μεγαλουπόλεων (ιδιαίτερα μετά τον εμφύλιο) με την αυθαίρετη δόμηση, την τμηματική επέκταση των σχεδίων πόλεων, την έλλειψη δασικών χαρτών, σε ένα καθεστώς «μέσης νομιμότητας», δημιούργησε ανάλογα δεδομένα που επιτείνουν τις δυσκολίες.
- Το Κτηματολόγιο είναι θύμα των μεθόδων σχεδιασμού δημόσιων υποδομών και λειτουργιών που επικράτησαν στη δεκαετία του 80.
Τα χαρακτηριστικά αυτού του σχεδιασμού θα μπορούσαν να περιγραφούν ως εξής: Φαραωνικός σχεδιασμός με την έννοια του πιο μεγάλου και υποτίθεται πιο πλήρους. Ίδρυση κρατικού φορέα διαχείρισης (ΔΕΚΟ), και ταυτόχρονα διαχείριση του έργου με πελατειακά κριτήρια: τεμαχισμός ή και διασπορά του, ώστε να «πάρουν¨ όλοι. Με αποτέλεσμα καθυστέρηση στην υλοποίηση, άνοδος του κόστους, συνθήκες διαπλοκής κλπ.
Εν προκειμένω:
α. Για την υλοποίηση του έργου όλα αφέθηκαν σε έναν νεοδημιουργηθέντα, το 1986, κρατικό φορέα ( Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογράφησης – ΟΚΧΕ- μία ακόμη ΔΕΚΟ, δηλαδή), ενώ ο σχεδιασμός του δεν ξεκινούσε, από τις δυνατότητες αλλά από υπερφίαλες επιδιώξεις που θα έκαναν το Κτηματολόγιο το καλύτερο της Ευρώπης (και του αναπτυγμένου κόσμου)[i].
β. Το αντικείμενο της πρώτης φάσης έπρεπε να «κατανεμηθεί» σε όλη την χώρα και να δουλέψουν οι σχετικοί επαγγελματίες σε όλη τη χώρα. Γι αυτό και δημοπρατήθηκαν περί τους εβδομήντα πρώτοι διαγωνισμοί, κατά τους οποίους έπρεπε να κτηματογραφηθούν 340 μικρές αστικές και αγροτικές περιοχές ανά την επικράτεια. Το αποτέλεσμα ήταν μεγάλες καθυστερήσεις, αλλεπάλληλες αποτυχίες, «φούντωμα» της διαφθοράς και της διαπλοκής, υψηλό κόστος, αδυναμία εξαγωγής συμπερασμάτων. [ii]
γ. Το Κτηματολόγιο έγινε (εκ των πραγμάτων;) σχεδόν αποκλειστικό κτήμα για μια μικρή συντεχνία τεχνικών, τους Τοπογράφους Μηχανικούς (αλλά και δικηγόρους ως συνεργάτες). Τοποθετούνταν ως επικεφαλής του, συνήθως επίσης, Τοπογράφοι. Το αποτέλεσμα: ένας διαρκής εμφύλιος, με την διοίκηση και μεταξύ των γραφείων, ατέλειωτες δίκες, προσφυγές εναντίον προσφυγών, ανάδειξη μειοδοτών μετά πενταετία!
- Το πολιτικό και διοικητικό σύστημα δεν επιτρέπει την ολοκλήρωση τέτοιας πνοής έργου.
α. Οι εκάστοτε Υπουργοί που αναλαμβάνουν την ευθύνη του Κτηματολογίου γνωρίζουν ότι ο χρόνος υλοποίησής του είναι μεγάλος γι’ αυτό και προσπαθούν να το «αξιοποιήσουν», τουλάχιστον, ως μέσον επανεκλογής. Προς τούτο «συμμαχούν» με τους υποψήφιους εργολάβους, αλλά και με το σύστημα των υποθηκοφυλακείων, το οποίο, παραμένει ένας αρχαϊκός θεσμός, που συντηρεί τις εκκρεμότητες και την μικροδιαπλοκή .
β. Οι εκάστοτε Πρόεδροι και Διευθύνοντες Σύμβουλοι είτε υποτάσσονται στον εκάστοτε υπουργό, είτε εκδιώκονται χωρίς εξήγηση. Τα δε διοριζόμενα Διοικητικά Συμβούλια (όπως όλα τα ΔΣ σε ΔΕΚΟ , Νοσοκομεία κλπ) είναι μια επαναλαμβανόμενη από όλες τις κυβερνήσεις, κωμωδία «αποκατάστασης» μικρομεσαίων κομματικών στελεχών.
γ. Το στελεχικό δυναμικό του Κτηματολογίου είναι από τα καλύτερα που υπάρχουν στη χώρα. Ενδεικτικά το ποσοστό των μεταπτυχιακών και των διδακτορικών είναι ίσως το υψηλότερο στη δημόσια διοίκηση. Αλλά οι διαρκείς αλλαγές διοικήσεων και στόχων, οι παρεμβάσεις των υπουργών οδηγούν πολλά στελέχη σε αδράνεια και απάθεια. Βέβαια και στο Κτηματολόγιο υπάρχει σημαντικός αριθμός υπαλλήλων που διορίστηκαν με τις γνωστές μεθόδους.
Τι δεν πρέπει να γίνει.
Η μετατροπή της ΕΚΧΑ σε Οργανισμό Δημοσίου Δικαίου σημαίνει επιστροφή στον κρατισμό της δεκαετίας του 80 και μάλιστα χωρίς τις ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες εκείνης της εποχής. Σημαίνει επιπρόσθετα αναγνώριση της ακινησίας και υποταγή στον χαμηλότερο μέσο όρο. Φυσικά κάποιοι ίσως αυτό θέλουν: Τα λεγόμενα πολιτικά στελέχη. Κάποιοι θα σιγουρέψουν τη θέση τους ως δημόσιοι υπάλληλοι. Αλλά Κτηματολόγιο δεν θα γίνει.
Τι μπορεί να γίνει.
Στη δική μου προβληματική για να γίνει το Κτηματολόγιο πρέπει να αλλάξουμε τους ως τώρα όρους αντιμετώπισής του. Τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και κυρίως ως προς τον τρόπο διοίκησης του έργου και υλοποίησης του αποτελέσματός του. Μια σχετική προσέγγιση:
α. Στο Κτηματολόγιο (ΕΚΧΑ) υπάρχει εμπειρία των στελεχών αλλά και διεθνείς υποδείξεις (π.χ. από την Task Force)[iii] ώστε σύντομα να υιοθετηθεί ένα πιο ρεαλιστικό σχέδιο, μια πρώτη ολοκληρωμένη φάση. Με ένα τέτοιο σχέδιο το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τις νέες τεχνολογίες και θα απευθύνεται σε εγχώριες και διεθνείς εταιρείες χωρίς τους γνωστούς περιορισμούς ώστε να καταστεί επιτεύξιμος ο στόχος Κτηματογράφησης και ταυτόχρονα δημιουργίας πανεθνικού δικτύου Κτηματολογίου σε όλη τη χώρα.
β. Με βάση ένα τέτοιο σχέδιο να προκηρυχθεί διεθνής διαγωνισμός για την πρόσληψη διευθύνοντος συμβούλου της ΕΚΧΑ με πενταετή θητεία. Ψηφίστηκε πρόσφατα σχετική διάταξη ως προς την ανεξαρτησία των διευθυντικών στελεχών των ΔΕΚΟ από τις παρεμβάσεις των υπουργών και του κομματικού συστήματος εν γένει. Επίσης δεν έχει νόημα να διοριστεί το κλασσικό διοικητικό συμβούλιο ΔΕΚΟ, αλλά μια ανεξάρτητη επιτροπή ετήσιας αξιολόγησης του έργου του διευθύνοντος συμβούλου.
γ. Εκεί που έχουν φτάσει τα πράγματα η πιο αποτελεσματική λύση θα ήταν η πραγματοποίηση διεθνούς διαγωνισμού εταιριών για την ανάληψη υλοποίησης του παραπάνω σχεδίου στο σύνολό του. Φυσικά το πρώτο εμπόδιο που θα προβληθεί είναι το τι θα γίνει με τους εργαζόμενους. Λύσεις υπάρχουν: κάποια από τα στελέχη θα τα απορροφήσει η εταιρεία που θα αναλάβει το έργο. Οι δε υπόλοιποι μπορεί να παραμείνουν στην ΕΚΧΑ (η οποία θα εποπτεύει το έργο) και στη συνέχεια να στελεχώσουν τα νέα γραφεία κτηματολογίου
Είναι προφανές ότι τα αναφερόμενα αναπτύχθηκαν στη συντομία που επιβάλλει ένα άρθρο.
Δημήτρης Καλουδιώτης
Διετέλεσε Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Κτηματολογίου(ΕΚΧΑ)
[i] Πριν το σχεδιασμό κάποια στελέχη επισκέφτηκαν ακόμα και την Αυστραλία για να αξιοποιήσουν την διεθνή εμπειρία.
[ii] Οι κλασσικές υποδομές (δρόμοι , λιμάνια , αεροδρόμια) σχεδιάστηκαν με τον ίδιο τρόπο γι’ αυτό και κατά κανόνα αυξήθηκε το κόστος, καθυστέρησαν να ολοκληρωθούν αλλά τελικά ολοκληρώνονται , ενώ το Κτηματολόγιο…
[iii] Η διαμάχη των ημερών για τα δασικά αφορά πρωτίστως την δυνατότητα να δημιουργήσουμε Κτηματολόγιο το οποίο θα ενσωματώνει την νέα δασική πραγματικότητα.