«Καλύτερα μπακούρι τη μέρα του Αγίου Βαλεντίνου παρά vegan την Τσικνοπέμπτη». Η ατάκα που κυκλοφορεί, μας θυμίζει τον υπόγειο «πολιτισμικό πόλεμο» που διεξάγεται αυτές τις μέρες στα στέκια διασκέδασης αλλά και στο Διαδίκτυο, ενόψει της επικείμενης αποκριάτικης γιορτής. Οι νέες «φυλές» της πόλης έχουν ήδη λάβει θέση: οι «βιγκανιστές» μποϊκοτάρουν την έξοδο της Τσικνοπέμπτης και οι κρεατοφάγοι ζητούν επιδεικτικά την οσμή από το ψημένο κρέας. Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον είναι πως η παλαιά «χορτοφαγία» δεν προβάλλεται πλέον ως ένας οικολογικός και υγιής τρόπος διατροφής ούτε ως ένα πολιτικό-κοινωνικό κίνημα. Αντίθετα, ο βιγκανισμός έχει γίνει το καινούργιο θέμα μιας ευρύτερης «θετικής μόδας». Το παράδειγμα από τη «δημοφιλή κουλτούρα» είναι ενδεικτικό: «Είμαι η Κρίστεν Λεωτσάκου, είμαι από την Αθήνα και είμαι οπαδός της “θετικής μόδας”» γράφει στο βιογραφικό της η γνωστή παίκτρια του My Style Rocks. Και συνεχίζει: «Ντύνομαι κυρίως με μεταχειρισμένα ρούχα, με ρούχα κατασκευασμένα οικολογικά και δε φοράω ρούχα από εταιρίες γρήγορης μόδας οι οποίες χρησιμοποιούν παιδιά για να κατασκευάσουν τα ρούχα τους. Ξεκίνησα να ασχολούμαι με την ηθική μόδα των οικολογικών τρόπο ζωής όταν δούλευα αεροσυνοδός και έμενα στο Ντουμπάι. […] Είμαι μέλος και σε μία ομάδα η οποία μαζεύεται στο κέντρο και δείχνει εικόνες από σφαγεία, από πειράματα σε ζώα και παίρνω μέρος στο να ενημερώσω τον κόσμο για το τι περιλαμβάνει η κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών».[1] Η Κρίστεν που «μποϋκοτάρει τα πάντα»[2] δίνει έμφαση στη σχέση ανάμεσα στον κύκλο της βίας με θύματα τα ζώα, την εργασιακή καταπίεση, την παιδική εκμετάλλευση, τη ανθυγιεινή διατροφή και το ενδυματολογικό γούστο της «γρήγορης μόδας».

Το «οικολογικό άγχος» (eco-anxiety)[3], παράγωγο —και αυτό— της κλιματικής αλλαγής, έχει γίνει ένα είδος υπαρξιακής απειλής για πολλές και διαφορετικές κοινότητες που προσχωρούν, ολοένα και περισσότερο, στο βιγκανισμό. Παράλληλα το «πράσινο life style» δεν είναι πια στο περιθώριο αλλά στο κέντρο της καθημερινής κουλτούρας, με αντίστοιχες δίαιτες, διατροφές, συναισθήματα, πολιτικές συμπεριφορές και δράσεις μαχητικού ακτιβισμού. Για αυτό, εδώ και καιρό, στη σχετική βιβλιογραφία αλλά και στη δημόσια σφαίρα, ο βιγκανισμός έχει γίνει ένα επίδικο πολιτισμικό πεδίο, που προκαλεί διαμάχες για το αν εγγράφεται στα εναλλακτικά οικολογικά προτάγματα ή στη νέο-συντηρητική «πολιτική ορθότητα» και τη νέα καταναλωτική κουλτούρα. Όπως έδειξε άλλωστε και η πρόσφατη καμπάνια στο μετρό της Αθήνας,[4] τα όρια ανάμεσα στην ευαισθητοποίηση του κοινού και σε ένα αστικό «θέατρο της ωμότητας» είναι πολύ λεπτά. Είναι άλλο πράγμα η προτροπή να γίνει κανείς “V-educated” και άλλο η καταγγελία της κρεατοφαγίας ως δήθεν ατομικής συναίνεσης για τη μαζική θανάτωση των ζώων. Επιπλέον, ο βιγκανισμός ως νέα απόλαυση του Δυτικού κόσμου, δεν μπορεί να εξισορροπήσει την άνιση κατανομή της τροφής στον Τρίτο Κόσμο. Και δεν είναι καθόλου σίγουρο πως η εργατική τάξη είναι έτοιμη να υποστηρίξει το βιγκανισμό με μια θεαματική «απεργία πείνας» απέναντι στον καπιταλισμό.

Στο λεξικό της Οξφόρδης, ήδη από το 2014 προστέθηκε η λέξη flexiterian. Η λέξη προσπαθεί να αποδώσει αυτή την ενδιάμεση κατάσταση των ανθρώπων που συνδυάζουν περιστασιακά τη φυτική διατροφή με την κρεατοφαγία, χωρίς να ανάγουν υποχρεωτικά σε δόγμα την επιλογή τους∙ και πάντως, χωρίς να αποκλείουν άλλες ομάδες από τις συναναστροφές τους. Όσοι λοιπόν δεν έχουν προσχωρήσει με φανατισμό σε κάποια διατροφική «σέχτα», καταλαβαίνουν πως δεν υπάρχει ηθική ανωτερότητα στην τροφή. Αντίθετα, αυτό που θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει είναι αφενός μεν η διάδοση των προϊόντων με φυτική προέλευση, αφετέρου δε η μέριμνα για την αξιοπρεπή ζωή αλλά και τον ανώδυνο θάνατο των ζώων που προορίζονται για την αγορά κρέατος. Η επίσης ενδιαφέρουσα συζήτηση, άλλωστε, για το αν τα ζώα έχουν ή δεν έχουν δικαιώματα, δεν αναιρεί το γεγονός ότι εμείς έχουμε υποχρεώσεις απέναντί τους, ιδίως σε ό,τι αφορά τις πράξεις που οδηγούν, με επώδυνο, βίαιο και βάναυσο τρόπο, στη θανάτωσή τους. (Για αυτό υπάρχουν και οι σχετικοί νόμοι, που προβλέπουν ποινές για την κακοποίηση των ζώων). Δεν χρειάζεται ο βιγκανισμός, επομένως, για να μας υπενθυμίσει πως βγαίνει ακόμα πολλή τσίκνα από τη βιομηχανική φάρμα των ζώων. Πολλοί, χορτοφάγοι και κρεατοφάγοι, συμφωνούν σήμερα πως οι διεκδικήσεις τους πρέπει να επικεντρωθούν σε ένα «πράσινο New Deal». Σε όλη την Ευρώπη, η πολιτική οικολογία κάνει ξανά και δυναμικά την εμφάνισή της. Και, αυτή τη φορά, μοιάζει να έρχεται από το μέλλον.

[1] ΚΡΙΣΤΕΝ ΛΕΩΤΣΑΚΟΥ: Βιογραφικό και ηλικία [My styleRocks]

[2] Γιατί μποϊκοτάρω ΤΑ ΠΑΝΤΑ

[3] Terrified of Climate Change? You Might Have Eco-Anxiety

[4] «Δες ποιον έφαγες σήμερα»: Αντιδράσεις για την vegan καμπάνια στο μετρό