Η ιστορία του τρίτου στον προκριματικό της Iowa για το Ρεπουμπλικανικό χρίσμα Marco Rubio είναι πολύ διδακτική για την στροφή στην πολιτική ατζέντα που έφερε η οικονομική κρίση αλλά και ο Μπαράκ Ομπάμα εξ αντανακλάσεως. Η γιγάντωση των ψεκασμένων μισαλλόδοξων χριστιανών στις μεσοδυτικές πολιτείες ηταν το εύφορο χώμα για την συντηρητική στροφή. Αλλά η δράση φέρνει αντίδραση κι οι απαντήσεις που έδωσε ο απερχόμενος Πρόεδρος στον τρόπο διαχείρισης της κρίσης, οι πρωτοφανείς για τις ΗΠΑ μεταρρυθμίσεις και προσπάθειες αναδιανομής πλούτου – Obamacare, εργασιακά, όχι πόλεμοι, ποσοτική χαλάρωση, θεσμικά , δικαιώματα – οδήγησαν τελικά κι αντανακλαστικά στη μεγάλη γραμμή άμυνας της πιο αντιδραστικής στάσης ζωής που λέγεται Tea Party. Το Tea Party ξεκίνησε με εμπροσθοφυλακή την αξέχαστη Sarah Palin αλλά έχει πλέον αλώσει όλες τις γραμμές της μαχητικής δεξιάς, από στρατηγούς, όπως ο Ted Cruz, αντάρτες generalissimo όπως ο Donald Trump, έως τους εκατομμύρια απλούς μαχητές των κυριακάτικων κηρυγμάτων των τηλευαγγελιστών και των εμποροπανηγυριών με τα οπλοπολυβόλα στις πεδιάδες του Midwest.
Δεν είναι επίσημο κόμμα, αλλά έχει διάρθρωση, πρόσωπα, ηγέτες, χρηματοδότες, μηχανισμούς και κυρίως ιδεολογία. Πρόκειται για μια εκδοχή ψεκασμένης ακροδεξιάς που ξεκινάει από «αντισυστημική» και «λαϊκή» βάση για να φτιάξει μια τρομακτική αντιδραστική εικόνα για τον κόσμο. Μιας εικόνας που στέκεται με θράσος μεταξύ παράνοιας, ισοπέδωσης, εφιάλτη και μεσαίωνα. Οι ευρωπαϊκές εκδοχές – Λεπέν και λοιπά, μην πούμε και για τα ντόπια φρούτα – αν και εκκινούν από διαφορετικές αφετηρίες έχουν την ίδια βάση και πολλές αναλογίες, αναλογίες που φωνάζουν για μια συνολική συγκριτική αποτίμηση.
Ο Rubio λοιπόν, γιατί για αυτόν λέγαμε. Ο 44χρονος γερουσιαστής από την Florida γεννήθηκε σε μια οικογενεια Κουβανών μεταναστών που δεν είχαν αμερικανική υπηκοότητα 15 χρόνια πριν γεννηθεί και 5 ακόμη μετά. Ξεκίνησε τοπικά, στην αυτοδιοίκηση, προχώρησε στην πολιτειακή σκηνή αλλά θα έμενε εκεί αν δεν ερχόταν το Tea Party με τις «αντισυστημικές» του υποψηφιότητες και την ακραία του ρητορική. Καβάλησε το κύμα και βρέθηκε, λέγοντας το γνωστό τροπάριο για το 2010 – 2011, να διεκδικεί και να κερδίζει ανέλπιστα την εκλογή στη καρέκλα του ενός γερουσιαστή της Florida. Για όσους δεν ξέρουν οι 100 γερουσιαστές, δυο από κάθε πολιτεία, ειναι τα πιο ισχυρά ομοσπονδιακά όργανα στο ιδιότυπο σύστημα των ΗΠΑ μετά τον Πρόεδρο και σπάνια ξεφεύγει εκτός ελέγχου η εκλογή τους.
Οι δυνατότητες κι η ισχύς καθενός γερουσιαστή και συλλογικά της Γερουσίας σε ομοσπονδιακό επίπεδο είναι τρομακτικές και αντισταθμίζονται μόνο από τον Πρόεδρο, λιγότερο από τη συλλογική ισχύ του άλλου νομοθετικού σώματος, της Βουλής των Αντιπροσώπων και θεσμικά μόνο από το Ανώτατο Δικαστήριο. Γερουσιαστής μπορεί να γίνει ένας statesman, ένας τοπικός ηγέτης, ένας πολιτικός καριέρας, αλλά κι ένα λαμόγιο ή ένας χαζός ενεργούμενο των lobbyists. Αλλά πολύ σπάνια θα φτάσει μέχρι τις πύλες του Κογκρέσου ένα αουτσάιντερ που δεν έχει γερές βάσεις στο σύστημα. Μερικές φορές αυτό ειναι για καλό (πχ Obama, γερουσιαστής του Ιλινόις 2005-2008) άλλες όμως καθόλου. Αλλά αυτά έχει η δημοκρατία κι η λαϊκή ψήφος.
Γρήγορα μετά την μετακόμιση του στην Washington DC, ενώ ο ίδιος ο Rubio έμεινε στην αρχική του συντηρητική ατζέντα κατάλαβε ότι το Tea Party μετακινείται σε ακόμη πιο ακραίες εκδοχές. Μετακινείται εκτός πλαισίου. Τα απίστευτα που άρχισαν να ακούγονται από επίσημα κι ανεπίσημα χείλη για πλήρη απομόνωση των ΗΠΑ από τον υπόλοιπο «σατανικό κόσμο», για «δίκαιο του Ιησού δια των τίμιων όπλων», για «κομμουνιστικό κίνδυνο Ομπάμα», για «καταραμένους από το Θεό και τη φύση ξένους», για «Θεία δικαιοσύνη που κατευθύνει τον πλούτο σε όσους Αυτός δίνει τη Θεία Χάρη», για «Αποκάλυψη» κλπ, τον οδήγησαν από ανάγκη επαφής με τον ρεαλισμό πιο κοντά σε αυτό που εκλέχτηκε να αντιμετωπίσει. Το «κατεστημένο» των Ρεπουμπλικάνων. Που είναι μεν ακραία συντηρητικό αλλά στα πλαίσια του ορθολογισμού, του γνωστού καπιταλισμού των «ίσων ευκαιριών», του επιθετικού αλλά σχεδιασμένου και σοβαρού αμερικανικού ιμπεριαλισμού σε ρόλο παγκόσμιου χωροφύλακα και των ειδικών σχέσεων με το βιομηχανικό – στρατιωτικό μπλοκ.
Ουσιαστικά αυτό που έγινε σύμφωνα με τους αναλυτές δεν είναι ότι μετακινήθηκε ο Rubio προς το κέντρο – κάθε άλλο – αλλά μετακινήθηκε η πολιτική ατζέντα κάτω από τα πόδια του. Ενώ αυτός συνέχισε να λέει αυτά που έλεγε με κάποια ρητορική σοβαρότητας και ψήγματα ρεαλισμού, με το ενα έστω πόδι πάνω στη γη, το Tea Party που αρχικά εκπροσωπούσε ξέφυγε στα άκρα δεξιά και εκτός του πλανήτη και της πραγματικότητας. Την ίδια ώρα το «κατεστημένο» ήρθε πιο κοντά του για να κλείσει το ιδεολογικό κενό στα δεξιά του και να καρπωθεί ότι μπορούσε. Η μεσοβέζικη, συμβιβαστική του πρόταση για το μεταναστευτικό που έδινε δυνατότητες αμνηστίας και υπηκοότητας στους παράνομους μετανάστες – πολύ πιο δύσκολα από το σχέδιο Ομπάμα βέβαια, αλλά έδινε – ήταν χαρακτηριστικό της στροφής αυτής και σημαδιακό για το τι θα επακολουθήσει. Η αναντιστοιχία κι αυτής ακόμη της θέσης με την προσφυγική του καταγωγή όσο κι αν μας ξενίζει, στη πολιτική σκηνή των ΗΠΑ θεωρείται κάτι συνηθισμένο. Το μισό από ένα έθνος μεταναστών με κυνικότητα μιλάει απαξιωτικά για τους μετανάστες, αλλά υπάρχει πάντα το άλλο μισό να το παλεύει.
Η υποψηφιότητα του για την προεδρία των ΗΠΑ στην μετά Ομπάμα εποχή ηταν αναμενόμενη. Εκτός κι εντός, μέσα κι έξω από το κατεστημένο, συνδετικός κρίκος της ελίτ της Ανατολικής και της Δυτικής ακτής, της Wall Street και των lobby του λόφου του Καπιτωλίου με την λαϊκή βάση του Tea Party και τον κόσμο των τηλευαγγελιστών του Νότου και του Midwest (παρότι ρωμαιοκαθολικής ο ίδιος), μειονοτικός και λατίνος άρα με την ανοχή έστω του 45% του πληθυσμού των ΗΠΑ που δεν είναι αγγλοσαξωνικής, κέντρο ή βορειοευρωπαϊκής καταγωγής, «son of the working class» σε αντίθεση με τη συνήθη λογική του Ρεπουμπλικάνου υποψηφίου «american dream businessman». Και εκτός φανερών δεσμών με τις ελίτ και τα τζάκια όπως πχ ο αδερφός του George W. Bush, John Ellis «Jeb», που ξεκίνησε με πολύ καλές προϋποθέσεις τον αγώνα του για αυτη τη θέση και πολύ γρήγορα έδειξε ότι δεν τραβάει ή η πιθανή αντίπαλος των Δημοκρατικών Hillary Rodham Clinton.
Τι δε θα μπορούσε να πάει καλά; Οτί πλέον η πορεία και το μέγεθος του πρώην ρεπουμπλικανικού, νυν Tea Party εκλογικού ακροατηρίου έχει ξεφύγει από κάθε προσπάθεια διαχείρισης. Τα πρώτα αποτέλεσματα από την Iowa δείχνουν οτί αυτό και ισχύει και δεν ισχύει. Ισχύει γιατί νίκησε ο «επίσημος» Tea υποψήφιος, Ted Cruz και γιατί οι τρεις πρώτοι δηλαδή αυτοί που πήραν το 80% των ψήφων όσων Ρεπουμπλικάνων συμμετείχαν στη διαδικασία έχουν καταγωγή από αυτή την ιδεολογική μήτρα. Ισχύει επίσης γιατί οι παραδοσιακοί «απλοί δεξιοί» υποψήφιοι πάτωσαν πανηγυρικά (κι αναμενόμενα). Από την άλλη δεν ισχύει γιατί ο Rubio, παρόλη την επίθεση του Cruz που ουσιαστικά τον κατηγορεί για «ξεπούλημα στο κατεστημένο» πήγε καλύτερα από όσο τον υπολόγιζαν και σχεδόν άγγιξε τον δεύτερο Trump, 2000 ψήφοι και 1% η διαφορά τους. Κι είναι ακόμα ζωντανός.
Τελικά θα τα καταφέρει; Δεν ειναι αυτό το θέμα μας, και προσωπικά ελπίζω σε έναν ακόμη όσο πιο liberal κι όσο πιο προοδευτικό γίνεται Δημοκρατικό Πρόεδρο των ΗΠΑ, Sanders ή Clinton, για το καλό του πλανήτη και για χιλιάδες λόγους που ξεφεύγουν της συζήτησης. Ο Rubio συνεχίζει να υποστηρίζει μιαν ατζέντα που περιλαμβάνει κατάργηση του ObamaCare, λιγότερους φορές και λιγότερη πρόνοια, λιγότερες ευκαιρίες στα κατώτερα στρώματα, άρνηση της κλιματικής αλλαγής, εναντίωση στις εκτρώσεις, περισσότερα όπλα και ενεργή συμμετοχή των ΗΠΑ σε προληπτικούς ή και επιθετικούς πολέμους. Μετά την εποχή Obama, μια άγρια προσγείωση προς Rubio θα είναι μια δύσκολη ψυχρολουσία. Μια καταβαράθρωση προς Cruz ή Trump θα είναι από την άλλη καταστροφή.
Αλλά όπως είπα και στην αρχή, η πορεία του Marco Rubio αντικατοπτρίζει που πήγε και που πηγαίνει μια μεγάλη μάζα ανθρώπων στον δυτικό κόσμο όσον αφορά το τροπο σκέψης και τον τροπο ανάγνωσης του κόσμου. Με πολλές αντιστοιχίες στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή. Και το που θα καταλήξει το ερωτηματικό Rubio θα δώσει πολύτιμα συμπεράσματα για το αν αυτή η διαφαινόμενη πορεία προς την ακραία πόλωση και τον ανορθολογισμό, αν αυτή η αντιδραστική αντεπίθεση στον Διαφωτισμό έχει σταματημό, όρια, δυνατότητες δημοκρατικής διαχείρισης και εσωτερικά αντισώματα ή όχι. Κι αν όχι θα πρέπει να δούμε ποια θα ειναι απάντηση μας. Μέχρι τότε, αέρα στα πανιά των Δημοκρατικών.