Ήδη άρχισε να αναπτύσσεται προβληματισμός για την βιωσιμότητα της κατεύθυνσης της πορείας του ανθρώπου προς το μέλλον. Οι ανθρωπογενείς ανισορροπίες, που προκαλούνται, διαμορφώνουν μια πραγματικότητα με υψηλό βαθμό διακινδύνευσης.
Μέχρι τώρα δρομολογείται διάλογος κυρίως στο επιστημονικό πεδίο, σε ένα μέρος της κοινωνίας πολιτών και στο πολιτικό σύστημα, χωρίς όμως να κατατίθεται ένας αξιόπιστος πολιτικός σχεδιασμός. Γενικά η κοινωνική πλειοψηφία δεν είναι ενημερωμένη και ευαισθητοποιημένη επαρκώς, ούτε αντιμετωπίζει την ρευστότητα της εξέλιξης πέραν των ορίων του ατομικού βιολογικού χρόνου.
Αρκεί να ληφθούν υπόψη μόνο δύο από τις προκαλούμενες ανισορροπίες, για να γίνουν ορατά τα αδιέξοδα, που δημιουργούνται τόσο στο παρόν όσο και στην προοπτική του χρόνου.
Η κλιματική κρίση και τα αίτια, που την προκαλούν, σε συνδυασμό με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες, οι οποίες οριοθετούν την πορεία τους με σημείο αναφοράς την μονοδιάστατη οπτική της οικονομικής ευημερίας και τον ατομικό «ευδαιμονισμό», χωρίς να συνυπολογίζονται οι πολυδιάστατες επιπτώσεις στην πραγματικότητα, αρκούν για την ανάδειξη της μη βιώσιμης πορείας και της ανάγκης για την αλλαγή του τρόπου ζωής, που διαμορφώθηκε στο πλαίσιο του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης.
Συγκεκριμένα οι ανθρωπογενείς οικολογικές ανισορροπίες απειλούν την βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας. Ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών δεν είναι οικολογικά λειτουργικός.
Τα παραδείγματα είναι πολλά και άπτονται της καθημερινότητας των ανθρώπων, χωρίς να συνειδητοποιούνται οι καταστροφικές παρενέργειες, που δρομολογούνται ως προς την βιωσιμότητα, εάν η αλλαγή της κατεύθυνσης της πορείας προς το μέλλον δεν ολοκληρωθεί εγκαίρως και χωρίς καθυστερήσεις είτε λόγω οικονομικών ισορροπιών είτε λόγω των πολιτικών επιπτώσεων (π.χ. μείωση εκλογικής επιρροής), που μπορεί να έχουν οι αναγκαίες ριζικές αλλαγές στην καθημερινότητα των πολιτών.
Αρκεί να αναφερθούν η πολύ αργή μετάβαση από την χρήση επιβαρυντικών για την ατμόσφαιρα ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας στην αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και η μαζική χρήση πλαστικών στο πλαίσιο της διάθεσης των διαφόρων προϊόντων, χωρίς να συνυπολογίζονται οι επιπτώσεις στην ζωή των ανθρώπων λόγω της σταδιακής τους μετατροπής σε μικροσωματίδια, τα οποία εισπνέονται ή καταναλώνονται μέσω της τροφικής αλυσίδας (δεν είναι άγνωστο, ότι τα πλαστικά μικροσωματίδια καταναλώνονται και από τα ψάρια και μέσω αυτών καταλήγουν στον άνθρωπο).
Επίσης ο τρόπος αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας έχει πολυδιάστατες επιπτώσεις στα ποιοτικά χαρακτηριστικά ιδίως των νέων. Η περίοδος της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19) είναι πολύ αποκαλυπτική ως προς τις ανισορροπίες, που προκαλεί η ψηφιακή πραγματικότητα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στους νέους, στην παιδική και στην εφηβική ηλικία, λόγω του μονοδιάστατου προσανατολισμού τους σε αυτά.
Από το ένα μέρος επιβραδύνει την πνευματική ωρίμανση, συρρικνώνει την κοινωνική διάσταση της ανθρώπινης δραστηριοποίησης και από το άλλο έχει επιπτώσεις στις εσωτερικές ισορροπίες των νέων αυτών των ηλικιών.
Σύμφωνα με την έρευνα PISA του 2018, η οποία δημοσιοποιήθηκε από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), μόνο το 45% των 15ετών νέων μπορούν να αντιληφθούν και να ξεχωρίσουν την έκφραση γνώμης από το γεγονός. Επίσης η επιθυμία των παιδιών και των εφήβων για διάβασμα έχει πτωτική πορεία.
Ακόμη σύμφωνα με αντιπροσωπευτική έρευνα στη Γερμανία, η οποία έγινε με ανάθεση του Deutsche Kinderhilfswerk (Γερμανικό Ίδρυμα Βοήθειας σε Παιδιά) για την Έκθεση για τα Παιδιά το 2021, το 90% των παιδιών και των εφήβων εξέφρασαν την γνώμη, ότι πρέπει να γίνει θέμα για συζήτηση στο σχολείο η μεγάλη εξάρτηση από τα ψηφιακά Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Στους ενήλικες (π.χ. γονείς) το ποσοστό ήταν 95%.
Ανάλογα με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου στις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες του παγκοσμιοποιημένου πλανήτη και της υψηλού βαθμού πολυπλοκότητας σε συνδυασμό και με την οπτική, ότι το θέαμα στο πλαίσιο της αυτοπαρουσίασης προσδίδει περιεχόμενο και νόημα στη ζωή του ατόμου (ιδιαιτέρως στη νεανική ηλικία), εύκολα οδηγείται ο πολίτης σε αδυναμία ανάλυσης των συνθηκών της πραγματικότητας και στην λειτουργία χωρίς κοινωνικές αξίες με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο συμφέρον, ενώ ταυτοχρόνως η κοινωνική του δραστηριοποίηση οριοθετείται από τα καταναλωτικά πρότυπα, που διοχετεύονται μαζικά από τα διάφορα μέσα επικοινωνίας και κυρίως τα εικονικά.
Εξάλλου σε συνθήκες ταχύτατης ροής της εξέλιξης δεν υπάρχουν επαρκή περιθώρια για την ανάλυση της και την αναζήτηση διεξόδων, οι οποίες αντιμετωπίζουν τις σύγχρονες ανισορροπίες, ενώ παράλληλα προσδίδουν στους πολίτες ρόλο πολιτικού υποκειμένου και στις κοινωνίες συλλογικού, ώστε να εκφράζεται με ουσιαστικό τρόπο η κοινωνική πλειοψηφία. Με αυτά τα δεδομένα οι απλοί πολίτες περιορίζονται στην διεκπεραίωση του τυπικού ρόλου του εκλογέα, ο οποίος νομιμοποιεί την ανάδειξη διαχειριστών εξουσίας.
Αυτή η χωρίς βιώσιμο προσανατολισμό πορεία οδηγεί στην συρρίκνωση της ατομικής ελευθερίας σε βάθος χρόνου, διότι τα αδιέξοδα θα διευρύνονται συνεχώς και για την αντιμετώπιση τους θα πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, οι οποίες θα εκλαμβάνονται ως καταπιεστικές από τους πολίτες, επειδή θα αλλάζουν τον τρόπο ζωής.
Για παράδειγμα η απαγόρευση της χρήσης πλαστικού θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην αγορά εργασίας και στον τρόπο οργάνωσης της διάθεσης προϊόντων (π.χ. διαφοροποίηση της τυποποίησης των προϊόντων και του αριθμού των απασχολούμενων).
Επίσης η εικονική πραγματικότητα της ψηφιακής εποχής, ως μέσο μαζικής επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης, με τον τρόπο, που χρησιμοποιείται, δεν συμβάλλει στην αξιοποίηση του ορθολογισμού και της κριτικής σκέψης από τους πολίτες για την κατανόηση και την διαχείριση της πραγματικότητας στην δυναμική προβολή της στο μέλλον.
Ούτε δρομολογείται διάλογος στο κοινωνικό πεδίο, ο οποίος θα προωθεί την οικοδόμηση συνοχής, ώστε να αντιμετωπίζονται οι διάφορες ανισορροπίες με σημείο αναφοράς το κοινωνικό συμφέρον (π.χ. κλιματική αλλαγή, ρύπανση του περιβάλλοντος, πανδημίες κ.λ.π.).
Αυτό οφείλεται στην επιδερμική προσέγγιση των συνθηκών στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης, επειδή η εικόνα στηρίζεται στην εντύπωση, που προκαλεί ως θέαμα και όχι στην πολυδιάστατη και σε βάθος ανάλυση της πραγματικότητας και παράλληλα την ενεργοποίηση της κριτικής σκέψης.
Το μέλλον όμως δεν θα είναι διαχειρίσιμο με πολίτες χωρίς ανεπτυγμένη ορθολογική σκέψη και υψηλό επίπεδο κατάρτισης, όταν η λειτουργία των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων βασίζεται στην επιστημονική γνώση και τις τεχνολογικές της εφαρμογές.
Είναι εμφανές, ότι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής των πολιτών και του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης σε συνδυασμό με τις παρενέργειες τους στην δυναμική της εξέλιξης οριοθετούν σε μεγάλο βαθμό την βιωσιμότητα και την ουσιαστική ευημερία, η οποία όμως δεν μπορεί να εξαντλείται στην οικονομική απόδοση και την λειτουργικότητα των κοινωνικών συστημάτων, στα οποία δραστηριοποιείται ο άνθρωπος, αλλά επιβάλλεται να υπηρετεί το ανθρώπινο συμφέρον στην προοπτική του χρόνου. Αυτό βέβαια δεν έχει κατακτηθεί ακόμη από τις σύγχρονες κοινωνίες.
Από την οπτική της εργαλειοποίησης του ανθρώπου, που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες μαζοποιημένες κοινωνίες, πρέπει με ταχείς ρυθμούς να γίνει η μετάβαση στην λογική της λειτουργίας του ως ατομικού ή συλλογικού υποκειμένου, το οποίο είναι σε θέση να πραγματώνει την βιωσιμότητα την δική του και της βιοποικιλότητας με την ανάληψη των ανάλογων ευθυνών. Με αυτό τον τρόπο θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια βιώσιμη πορεία στην προοπτική του χρόνου.