Λίγες ημέρες πριν από τη νέα επίσκεψη της τρόικας στη χώρα μας, στάλθηκε ανοιχτή επιστολή του Ευρωπαϊκού Δικτύου των Εθνικών Θεσμών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα προς τον κ. Μπαρόζο, πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον κ. Ντράγκι, πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Οι θεσμοί προστασίας των δικαιωμάτων επέλεξαν να απευθυνθούν στο ευρωπαϊκό σκέλος της τρόικας για να εκφράσουν βαθύτατη ανησυχία για την αρνητική επίδραση που έχουν οι αξιώσεις της στα δικαιώματα του ανθρώπου. Η ανησυχία αυτή θεμελιώνεται στον αντίκτυπο που είχαν πολλές από τις απαιτήσεις που τέθηκαν σε προηγούμενα Μνημόνια Συνεργασίας, οι οποίες εξακολουθούν να εκπληρώνονται σε βάρος της απόλαυσης του συνόλου των δικαιωμάτων από τους Ελληνες πολίτες.
Θεσμικοί εμπειρογνώμονες, όπως ο Σέφας Λουμίνα (ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για τις επιπτώσεις του εξωτερικού χρέους στα δικαιώματα του ανθρώπου) έχουν αναλύσει και επικρίνει τις επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας στο πλαίσιο αναπτυξιακής βοήθειας προς την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Συγκεκριμένα, ο κ. Λουμίνα αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στις απολύσεις, περικοπές μισθών και αυξήσεις φόρων στο πλαίσιο ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας, το οποίο δεν έχει σχεδιαστεί για να απορροφά υψηλά ποσοστά ανεργίας και πολύ χαμηλούς μισθούς. Αναφέρθηκε στις περικοπές σε συντάξεις και άλλες παροχές κοινωνικής πρόνοιας. Μίλησε για τη μείωση των δαπανών για τη δημόσια υγεία που επέφερε μεταξύ άλλων μεγαλύτερους χρόνους αναμονής και υψηλότερες αμοιβές συμμετοχής, καθώς και τον αποκλεισμό φτωχών και περιθωριοποιημένων ομάδων από το σύστημα υγείας. Αυτό, σε συνδυασμό με την ανεργία σημαίνει πως ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων που ζουν στην Ελλάδα στερούνται πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη.
Αλλά και ευρωπαϊκά όργανα, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων, έχουν ήδη καταδικάσει ορισμένα από τα μέτρα, γιατί κρίθηκε ότι εισάγουν διακρίσεις λόγω ηλικίας. Τέτοια μέτρα είναι η καταγγελία της σύμβασης εργασίας χωρίς προειδοποίηση και αποζημίωση απόλυσης (μέτρο που επηρεάζει τις συνθήκες απόλυσης εργαζομένων οι οποίοι ενδέχεται να είναι νέοι), η υποβάθμιση των ελαχίστων για τους νέους εργαζόμενους και ο περιορισμός της κάλυψης της κοινωνικής τους ασφάλειας, η μείωση ή κατάργηση των συνταξιοδοτικών παροχών λόγω ηλικίας, η μη πρόβλεψη ετήσιας άδειας νέων εργαζόμενων για νέους ηλικίας 15-18 ετών (ειδικές συμβάσεις μαθητείας).
Ο Αλαν Μίλερ, πρόεδρος του Δικτύου που υπογράφει την επιστολή, τονίζει πως πρόθεση δεν είναι να συζητηθεί η ανάγκη ή το εύρος των δημοσιονομικών μέτρων. Η έμφαση δίνεται στο γεγονός ότι η εφαρμογή μέτρων ανεξάρτητα από την κοινωνική και οικονομική δομή της εκάστοτε χώρας και χωρίς να έχουν υπολογιστεί οι επιπτώσεις των μέτρων στα ανθρώπινα δικαιώματα πριν από την εφαρμογή τους οδηγεί σε εξαιρετικά αρνητικά αποτελέσματα. Η παρούσα ατζέντα της τρόικας που επιστρέφει στην Ελλάδα περιλαμβάνει και πάλι προτάσεις για μέτρα, τα οποία θα έπρεπε αρχικά να εξεταστούν ενδελεχώς ως προς τις επιπτώσεις τους στα ανθρώπινα δικαιώματα προτού εφαρμοστούν.
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί προστασίας των δικαιωμάτων ζητούν την ανάληψη εκείνων των πρωτοβουλιών από την Ε.Ε. και την τρόικα που θα διασφαλίζουν ότι οι προτεινόμενες αλλαγές σε μια δεδομένη χώρα δεν θα επηρεάζουν αυθαίρετα και κατά τρόπο δυσανάλογο ορισμένα τμήματα της κοινωνίας, ιδίως ευάλωτες ομάδες, ή δεν θα οδηγούν στην κατάφωρη καταπάτηση της απόλαυσης ουσιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου. Δηλώνουν πως έχουν πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι αυτό δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση: δεν υπάρχει δοκιμασμένη μεθοδολογία για την ενσωμάτωση των προσεγγίσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη λήψη μακρο-οικονομικών αποφάσεων. Γι’ αυτό καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεργαστεί με εμπειρογνώμονες στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου, για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κρίσης χωρίς να προκαλούνται σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων. Περαιτέρω, η επιβράδυνση, ίσως και αντιστροφή, του μετασχηματισμού της οικονομικής κρίσης σε ανθρωπιστική μπορεί να επιτευχθεί μόνο συνδέοντας τη διαδικασία λήψης μακρο-οικονομικών αποφάσεων με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Εν κατακλείδι, το σύνολο των μελών της Ε.Ε. δεσμεύονται από υποχρεώσεις που άπτονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προκύπτουν και από Συνθήκες της Ε.Ε. Είναι αδιανόητο οι ίδιες οι πολιτικές της Ε.Ε. να παρωθούν σε παραβίαση αυτών ακριβώς των υποχρεώσεων. Και είναι αδιανόητο αυτή η σειρά απρόσμενων, περίπλοκων, αντιφατικών και διαρκώς μεταβαλλόμενων μέτρων λιτότητας άμεσης, και συχνά αναδρομικής ισχύος, να επιτείνει το γενικότερο αίσθημα ανασφάλειας και δυσπιστίας προς τους δημοκρατικούς θεσμούς.