Η πανδημία φαίνεται πως ξαναφέρνει στην επιφάνεια παλιούς «προφήτες»: Αυτούς της επιστροφής στο έθνος-κράτος και του κρατισμού. Πληθαίνουν φωνές, όπως των καθηγητών Χένρι Φάρελ και Αβραάμ Νιούμαν που έγραφαν στο «Foreign Affairs»  ότι «καθώς κρίσιμες αλυσίδες προσφοράς καταρρέουν και τα κράτη συσσωρεύουν ιατρικές προμήθειες και τρέχουν να περιορίσουν τα ταξίδια, η κρίση πιέζει προς μια μείζονα επανεκτίμηση της αλληλοσυνδεόμενης παγκόσμιας οικονομίας». Ενώ ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Harvard Στίβεν Γουόλτ υποστήριζε στο περιοδικό «Foreign Policy» ότι ένα από τα βασικά διδάγματα της κρίσης του κορωνοϊού είναι ότι τα έθνη-κράτη παραμένουν οι βασικές παράγοντες του διεθνούς συστήματος. Ξαναζεσταμένα δηλαδή φαγητά λόγω της καραντίνας.

Αυξάνονται όμως και όσοι επαναφέρουν τη σημασία των δημόσιων υπηρεσιών κυρίως στους τομείς υγείας και παιδείας. Μόνο που στα καθ? ημάς πολλοί εξ αυτών συγχέουν την παροχή υπηρεσιών με τον επιδοματοκεντρικό κράτος. Γι? αυτό και επικαλούνται τον Σάντερς και όχι τον Βίλλυ Μπράντ.

Δεν είναι όμως τόσο απλοϊκά τα πράγματα. Όσον αφορά το τέλος της παγκοσμιοποίησης αυτό που όντως συμβαίνει είναι η απαξίωση της αντίληψης που την παρουσίαζε σαν μια αντικειμενική διαδικασία που κανείς δεν μπορεί να τη γυρίσει πίσω.

Η παγκοσμιοποίηση παρουσιαζόταν σαν το κουτί της Πανδώρας που κανείς δεν μπορούσε να βάλει πίσω ό,τι είχε βγει έξω απ? αυτό. Ένας θεωρητικός σταλινισμός από την ανάποδη, σύμφωνα με τον οποίο στις κοινωνίες υπάρχουν «αντικειμενικοί νόμοι» που το μόνο που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος είναι να τους παρακολουθεί και να πράττει σύμφωνα με αυτούς. Έτσι οι φορολογικοί παράδεισοι, η κατάργηση της προοδευτικής φορολογίας, της φορολόγησης των περιουσιών των πλουσίων, η μείωση των μισθών, αλλά και η  αποδυνάμωση των νομοθετικών θεσμών ή αλλιώς η «τεχνοκρατικοποίηση» της πολιτικής, η απαίτηση για λιγότερη διακυβέρνηση και όχι μόνο λιγότερο κράτος, η ενδυνάμωση των ιδεών του κοινωνικού αυτοματισμού και της δήθεν κυριαρχίας των μειοψηφιών, όλα αυτά παρουσιάζονταν ως αναπόδραστες συνέπειες της δήθεν μόνο αντικειμενικής παγκοσμιοποίησης. Σήμερα είναι φανερό πως όλα αυτά ήταν αποτελέσματα και πολιτικών αποφάσεων. Πολλές φορές οι κυβερνήσεις κρύβονταν πίσω από την παγκοσμιοποίηση για να δικαιολογήσουν αποφάσεις που ευνοούσαν τους ισχυρούς χρηματοδότες και όχι τους ψηφοφόρους τους.

Η επικράτηση ηγετών όπως ο Τράμπ και ο Τζόνσον όχι μόνο δεν σηματοδοτούν το τέλος της παγκοσμιοποίησης, αλλά δείχνουν πόσο ανεδαφικές και επικίνδυνες είναι οι αναδιπλώσεις σε λογικές του πρώτα η Αμερική, η Βρετανία, η Ελλάδα κλπ. Αλλά και η άρνηση των συντηρητικών κυβερνήσεων της Γερμανίας και της Ολλανδίας αλλά και της σοσιαλδημοκρατικής Φιλανδίας να συναινέσουν στο ευρω- κορωνο ομόλογο, δεν προοικονομεί το τέλος της Ευρώπης, αλλά την αδυναμία μερικών ηγεσιών και λαών να παραδεχθούν πως κάτι τέτοιο δεν είναι μεταφορά πλούτου- όπως κάποιοι ανοήτως υποστηρίζουν- από τον βορρά στον νότο, αλλά συνέχιση μιας προσπάθειας που ξεκίνησε ως ενιαία αγορά αδασμολόγητων προϊόντων των «βορείων» από τους «νότιους», η οποία για να ολοκληρωθεί προϋποθέτει ενιαία οικονομία και όχι μόνο ενιαίο νόμισμα, αλληλεγγύη και όχι μόνο δημοσιονομική πειθαρχία. Μια διαδικασία win win.

Ο ιός αποδεικνύει πως μόνο η παγκόσμια συνεργασία κυβερνητικών θεσμών, γιατρών και πολιτών μπορεί να τον νικήσει. Επίσης την ίδια στιγμή που ο ιός ανέδειξε τη σημασία και το ρόλο της τηλε-εργασίας, της τηλε-εκπαίδευσης, της ψηφιοποίησης, η καραντίνα αποδεικνύει πόσο αναντικατάστατη είναι η ανθρώπινη επαφή και αλληλεγγύη. Όλα εξαρτώνται από την πολιτική λειτουργία ή όχι της Δημοκρατίας. Αν η ψηφιοποίηση θα σημάνει κατάργηση της ιδιωτικότητας ή διευκόλυνση των ανθρώπων, αν η τηλε-εργασία θα σημάνει το τέλος της εργασίας ή την αρχή μιας ποιοτικότερης ζωής, αν η τηλε-εκπαίδευση θα σημάνει το τέλος του εκπαιδευτικού ή θα είναι μόνο βοήθημα στο έργο του, όλα εξαρτώνται από το ποιοι θα κυβερνούν και το τι θα αποφασίζουν.

Μήπως όμως η ανάδειξη του ρόλου της δημόσιας υγείας σημαίνει ανάγκη επιστροφής στον κρατισμό, όπως κάποιοι δικοί μας πρώιμοι σοσιαλδημοκράτες νομίζουν; Επ? ουδενί τρόπο. Αντιθέτως σημαίνει ανάδειξη του κράτους παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, ο ωφελούμενος του οποίου δεν είναι η γραφειοκρατία του αλλά οι ίδιοι οι πολίτες που κατευθύνονται σ? αυτό. Δεν είναι ο επιδοματοκεντρικός κρατισμός που χρειάζεται αλλά η ανάδειξη ενός κράτους παροχής κοινωνικών υπηρεσιών ολικών για όσους το έχουν ανάγκη και μερικό γι? όσους δεν το έχουν.

Σύμφωνα με τον ισραηλινό στοχαστή Γιουβάλ Νώε Χαράρι, δύο είναι οι δρόμοι που ανοίγονται σήμερα. Ο πρώτος είναι αυτός που αφορά την ολοκληρωτική παρακολούθηση και την εθνικιστική απομόνωση και ο δεύτερος αυτός που αφορά την ενδυνάμωση των πολιτών και την παγκόσμια αλληλεγγύη. Αρκεί να υπάρξει μια σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία που δεν θα διστάσει να τεθεί επικεφαλής του. Οι δηλώσεις του Γερμανού σοσιαλδημοκράτη Ζίγκμαρ Γκάμπριελ υπέρ της γερμανικής αλληλεγγύης δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση. Η διαφαινόμενη ήττα του Τραμπ και μάλιστα από τον «κεντρώο» Μπάϊντεν και όχι τον «κρατιστή» Σάντερς διαψεύδει τους «προφήτες» του τέλους της παγκοσμιοποίησης και του κρατισμού και δείχνει πως ο δεύτερος δρόμος προς την παγκοσμιοποίηση είναι εφικτός. Αλλά πρώτα η παγκόσμια δημοκρατία. 

Γιώργος Σιακαντάρης. Το τελευταίο βιβλίο του «Το πρωτείο της Δημοκρατίας. Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Πηγή: www.tovima.gr