Το 1966 ο Πάτρικ Λη Φέρμορ έγραφε στο βιβλίο του ΡΟΥΜΕΛΗ (Εκδ. ΚΕΔΡΟΣ, σελ.196 - 197): ....Η πρώτη αντίδραση του καθενός σ αυτή την απροσδόκητη τύχη είναι ο ενθουσιασμός: η ελληνική οικονομία τα χρειάζεται αυτά τα έσοδα. Η δεύτερη είναι η θλίψη. Οι οικονομολόγοι χαίρονται, αλλά πολλοί παλιοί Αθηναίοι, έχοντας πάρει είδηση τον όλεθρο που σκόρπισε ο τουρισμός στην Ισπανία και στη Γαλλία και την Ιταλία, παραπονιούνται γιατί άραγε αυτό το αγελαίο πάθος που καταστρέφει το αντικείμενό του έρωτά του, έπρεπε να διαλέξει την Ελλάδα ως το πιο πρόσφατο, το πιο ωραίο, ίσως το πιο εύθραυστο θύμα του. Ξέρουν πως μέσα σε λίγα χρόνια, αρχοντικά νησιά και ειρηνικές ακτές κατάντησαν εξ αιτίας του μία κόλαση όπου μυρμηγκιάζουν τα πλήθη....Η Ελλάδα υφίσταται την πιο επικίνδυνη εισβολή από την εποχή του Ξέρξη. Ίσως το κακό νόμισμα να διώχνει το καλό, αλλά το καλό νόμισμα, σ αυτή την περίπτωση, διώχνει οτιδήποτε άλλο.... Πολύ ευαίσθητος, έξυπνος και διορατικός ή απλώς προφήτης;
Οι συνθήκες που επέβαλε ο κορωνοϊός, έπεισαν και τον πλέον αδαή, ότι το μοντέλο του μαζικού τουρισμού στο οποίο επένδυσε με μεγάλη προθυμία η χώρα, ώστε να αποφέρει σήμερα το 25% του ΑΕΠ, όπως υπερήφανα διατρανώνει ο τουριστικός κλάδος, είναι ένας γίγαντας με πήλινα πόδια. Εάν προσθέσουμε και τις ανατροπές που φέρνει η κλιματική αλλαγή ο σκεπτικισμός γίνεται ακόμα μεγαλύτερος για το φαινόμενο.
Κανείς, φυσικά δεν συζητά για το τεράστιο κόστος που έχει προκύψει από την καταστροφή που έχει υποστεί ο τόπος μας, τον οποίον εκμεταλλευτήκαμε ασύστολα, τον παραμορφώσαμε και τον κακοποιήσαμε προκειμένου να προκύψουν αυτά τα οφέλη.
Η αναζήτηση μίας θέσης στο Δημόσιο υπήρξε η πρώτη προτεραιότητα των Ελλήνων όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν. Η δεύτερη προτεραιότητα ήταν η απασχόλησή του με τον τουρισμό καθώς συνιστά και αυτή μία εύκολη λύση. Για την μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων που ασχολείται με τον τουρισμό δεν χρειάζεται κανείς ούτε καν να σπουδάσει. Μπορεί να τα καταφέρει πολύ καλά, ακόμα και αν έχει τελειώσει μόνο το Δημοτικό. Όλες οι τουριστικές περιοχές είναι κατάσπαρτες μe cafes, bars, ταβέρνες, μεζεδοπωλεία, φούρνους, μίνι μάρκετς, καντίνες, εννοείται και rooms to let, και cars to let και “γουρούνες” και σκάφη to let και άλλα πολλά, ενώ οι παραλίες είναι γεμάτες με ξαπλώστρες από τις οποίες μπορείς να θαυμάζεις, εκτός από τα καλλίγραμμα σώματα, και κάθε είδους σπορ και παιγνίδια της θάλασσας. Αν είσαι τυχερός μπορεί και να βρέχεσαι από τα απόνερα κάποιας από τις τεράστιες πλωτές πολυκατοικίες-κρουαζιερόπλοια ονομάζονται- που πλησιάζει για να δέσει σε κάποιο φιλόξενο λιμάνι,αυτά που εκπέμπουν ρύπους, σύμφωνα με διεθνείς έρευνες, όσο 50000 αυτοκίνητα (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 30/06/2019).
Η αγροτική γη συνεχώς λιγοστεύει καθώς στη θέση της φυτρώνουν βίλες με πισίνες και γκαζόν- κατά τα άλλα συνιστάται γενικώς η σύνδεση του τουρισμού με τα τοπικά προϊόντα- την ίδια στιγμή που υπάρχει επιδότηση από το Κράτος για την κατασκευή τέτοιων καταλυμάτων ακόμα και σε αγροτεμάχια εμβαδού 750 τ.μ. σε περιοχές εκτός σχεδίου. Η δυνατότητα δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές και η εκμετάλλευση του στοιχείου αυτού από τον τουρισμό, αποτελεί κατά τη γνώμη μου, τον βασικότερο λόγο της καταστροφής που έχει συμβεί στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια τόσο στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, όσο και στην εξαφάνιση της αγροτικής γης αλλά και την κατασπατάληση των φυσικών πόρων.
Το δημόσιο και ο τουρισμός αποτελούν τις εύκολες λύσεις. Ό,τι όμως είναι εύκολο είναι εγγενώς έωλο και ευάλωτο. Παραπέμπει στον ευρύτερο κύκλο της αρπαχτής, του εφήμερου δηλαδή, μεθόδου πολύ προσφιλούς στα καθ ημάς. Τελευταίο απτό παράδειγμα η ακόμα μεγαλύτερη κατάληψη του δημόσιου χώρου από τραπεζοκαθίσματα, ως συνέπεια του κορωνοϊού, η οποία στις τουριστικές περιοχές, λόγω της πληθώρας των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, καταντά αποκρουστική και ανυπόφορη, ενώ τις άλλες εποχές, τα περισσότερα από τα καταστήματα αυτά κλείνουν, δίνοντας μία πικρή αίσθηση εγκατάλειψης και ερημίας-εικόνα αποσύνθεσης- στις πόλεις και τους οικισμούς.
Αυτό που έχει αξία και νόημα είναι το δύσκολο. Το δημιουργικό και παραγωγικό. Το οραματικό και μακροπρόθεσμο. Σε έναν από τους γνωστούς αφορισμούς του, από τις “Αχτένιστες Σκέψεις” ο σοφός Πολωνός Στανισλάβ Γέρζι Λετς λέει: “Μη ρωτήσεις τον Κύριο για το δρόμο που πάει στον ουρανό. Θα σου δείξει τον πιο δύσκολο”.
Προξενεί κατάπληξη ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται, διαχρονικά, το πολύ σοβαρό πρόβλημα του τουρισμού η Ελληνική Πολιτεία σε όλες της τις βαθμίδες: Κεντρική διοίκηση, τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού, καθώς και λοιποί θεσμικοί φορείς και επιτροπές που αναφέρονται στον τουρισμό.
Το φαινόμενο του τουρισμού ή καλύτερα του μαζικού τουρισμού, όπως έχει εξελιχθεί στις μέρες μας, έχει προκαλέσει βαθιά τραύματα τόσο στο σώμα (τοπίο, περιβάλλον, οικισμοί, θάλασσες και παραλίες) όσο και στον ευαίσθητο πυρήνα του τόπου μας (πολιτισμός, παραδόσεις, αξίες, συνειδήσεις). Απετέλεσε με απλά λόγια, την τελευταία εξηκονταετία που αναπτύχθηκε, για να φτάσει στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα, ένα εκφυλιστικό και εκμαυλιστικό φαινόμενο, το οποίο υποδεχθήκαμε χωρίς αντιστάσεις, υποτασσόμενοι άνευ ενδοιασμών στα εξ αυτού προκύπτοντα οικονομικά οφέλη. Το ονομάσαμε μάλιστα με μεγάλη υπερηφάνεια και κομπασμό ως «βαριά μας βιομηχανία».
Είναι προφανές από την παρουσία διαφόρων αντιπροσωπειών της κεντρικής διοίκησης και της αυτοδιοίκησης σε διεθνείς εκθέσεις τουρισμού, αλλά και από τις μεγαλόστομες διακηρύξεις που εκπέμπονται κάθε χρόνο από τα χείλη επισήμων, εκπροσώπων μας, με μεγάλη ευαρέσκεια (ακόμη και Πρωθυπουργών1), περί νέων ρεκόρ αφίξεων, ότι το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι πως θα προσελκύσουμε περισσότερο κόσμο.
Τις συνέπειες αυτής της πληθυσμιακής παλίρροιας που κάθε χρόνο γίνεται και μεγαλύτερη, καθώς τα ρεκόρ υπάρχουν για να σπάζουν, δεν τις υπολογίζει κανείς αλλά ούτε καν δίνει και σημασία.
Και όμως όλοι γνωρίζουν πως δεν υπάρχουν όλες εκείνες οι ασφαλιστικές δικλείδες που είναι αναγκαίο να απορρέουν από έναν σχεδιασμό και τον αντίστοιχο προγραμματισμό ώστε να εξασφαλίζεται η προστασία του τόπου από τις καταστρεπτικές συνέπειες αυτού του φαινομένου.
Δεν υπάρχει χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό. Στη συντριπτική πλειοψηφία των τουριστικών περιοχών δεν υπάρχουν χωροταξικές και πολεοδομικές μελέτες για τις χρήσεις γης, τους όρους και περιορισμούς δομήσεως, τον καθορισμό των περιοχών παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, τον καθορισμό των περιοχών προστασίας, τους όρους της εκτός σχεδίου δόμησης, την προστασία των οικισμών, το σύστημα μεταφορών.
Δεν υπάρχουν μελέτες για την φέρουσα ικανότητα των νησιών. Για την προστασία και τη διαχείριση των παραλιών. Για την κυκλοφορία και τη στάθμευση, κ.ο.κ.
Ο σχεδιασμός γενικά είναι ανύπαρκτος. Καθώς δε, η υλοποίησή του επιβάλει περιορισμούς στην ασυδοσία και την αναρχία, άρα απώλεια ψήφων, οι τοπικές εξουσίες δεν φαίνεται να πολυενδιαφέρονται για κάτι τέτοιο, το οποίο άλλωστε είναι και χρονοβόρο και οραματικό (μακροπρόθεσμο). Αρκούνται στην εξυπηρέτηση της καθημερινότητας και τη διαχείριση της, έχοντας απτά αποτελέσματα και άμεσο ψηφοθηρικό αντίκρισμα. Υπάρχουν φυσικά και οι εξαιρέσεις, ελάχιστες όμως.
Έτσι οι λειτουργίες που έχουν σχέση με τον τουρισμό στη χώρα μας ρυθμίζονται ακόμα και σήμερα-μετά από εξήντα χρόνια- με τον αυτόματο πιλότο!
Μέριμνα της αυτοδιοίκησης δεν είναι η προστασία-με σχέδιο και πρόγραμμα- του τόπου ο οποίος προοδευτικά αλλοιώνεται, παραμορφώνεται και κακοποιείται, αλλά η όσο το δυνατόν καλύτερη
αντιμετώπιση των ολοένα και μεγαλύτερων υποχρεώσεων που απαιτούνται για την εξυπηρέτηση του φαινομένου του μαζικού τουρισμού, με επιφανειακές και βεβιασμένες παρεμβάσεις που ακυρώνουν τους όρους της βιωσιμότητας, σπαταλούν πόρους, και υποβαθμίζουν μακροπρόθεσμα το οικοσύστημα ενώ ταυτόχρονα συντελούν στην περαιτέρω γιγάντωση του φαινομένου.
Μας ενδιαφέρει γενικώς η ποσότητα, έστω και αν από τα επίσημα στοιχεία αποδεικνύεται πως η ποιότητα συνεχώς πέφτει 2. Ακόμα χειρότερα, μας ενδιαφέρει μόνον η ποσότητα εις βάρος, φυσικά, της ποιότητας αδιαφορώντας για τις συνέπειες που προκαλεί ο υπερτουρισμός στις καθημερινές αστικές λειτουργίες, τις μετακινήσεις, τη στάθμευση, τις κοινωνικές εξυπηρετήσεις. Στην ομαλή λειτουργία του δημόσιου χώρου, των χώρων ενδιαφέροντος και των παραλιών και το σπουδαιότερο, που έπρεπε να είναι και το ζητούμενο σε αυτές τις περιπτώσεις, στην εξασφάλιση εκείνων των συνθηκών ευταξίας, ηρεμίας και γαλήνης που απαιτούνται για την ομαλή και απρόσκοπτη πρόσληψη από τον ποιοτικό επισκέπτη των ιδιαίτερων στοιχείων και χαρακτηριστικών του κάθε τόπου (τοπίο, μνημεία, παραδόσεις, ήθη, έθιμα κ.λ.π.).
Κατά τη γνώμη μου, δεν περιποιεί τιμή για μία χώρα να υπερηφανεύεται πως «το μέλλον της ανήκει στον τουρισμό» ή να θεωρεί τον τουρισμό ως τη «βαριά της βιομηχανία3».
Η δυστοπία γίνεται ακόμα πιο έντονη, όταν βλέπεις εκατοντάδες νέους, ανάμεσά τους και οι άριστοι, να αναζητούν τις τύχες τους στο εξωτερικό είτε για να ασκήσουν τις δεξιότητές τους, είτε για να ευδοκιμήσουν στην επιστήμη τους, συμβάλλοντας έτσι στο παραγωγικό γίγνεσθαι μιας άλλης χώρας. Επαληθεύεται νομίζω ο μεγάλος μας διανοητής Κώστας Αξελός, όταν έγραφε: “Οι Νεοέλληνες δεν κατασκευάζουν τον κόσμο, ούτε καν την ίδια τη χώρα τους. Δεν ξέρουν να «φτιάχνουν». Οι άνθρωποι της χώρας αυτής κοπιάζουν αλλά δεν παράγουν έργο4 “ .
Είμαστε λαός που υπερηφανεύεται για την καταγωγή του και τον αρχαίο πολιτισμό του. Είναι γνωστό, πως όταν εμείς χτίζαμε παρθενώνες οι άλλοι τρώγανε βελανίδια! Είμαστε υπερήφανοι και για τον νεότερο πολιτισμό μας. Σε έρευνα που έγινε κατά την περίοδο 2015-2017, από διεθνές κέντρο ερευνών5 σε 34 κράτη της Ευρώπης, το 89% των Ελλήνων πιστεύει πως «ο λαός μας δεν είναι τέλειος, αλλά ο πολιτισμός μας είναι ανώτερος των άλλων». (Σημειωτέον πώς το ποσοστό αυτό είναι το υψηλότερο της έρευνας!).
Οι νοήμονες συμπεραίνουν τρία πράγματα:
1. Η δόξα και το κλέος των Αρχαίων μας καθηλώνει στην αδράνεια καθώς η καταγωγή μας και μόνον μας καθιστά τον περιούσιο λαό.
2.Υπάρχει πλούσιο υπέδαφος στο οποίο με άνεση μπορούν να ευδοκιμήσουν οι απόψεις πολιτικών μας εκπροσώπων, πως: «το μέλλον της Ελλάδας ανήκει στον τουρισμό» και αυτό ακριβώς εκμεταλλεύονται. 3. Ότι σε αυτήν τη χώρα δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα αν δεν αποφασίσουμε να συμφιλιωθούμε κάποτε με την αλήθεια.
Το ψέμα μας στοιχειώνει σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου μας: την πολιτική, την κοινωνική, την οικογενειακή, τη διαπροσωπική. Μας αρέσει να ζούμε με τους μύθους, τις αυτοκολακείες, τα χαϊδέματα των αυτιών, τους ύμνους τους δοξαστικούς. Η αλήθεια μας σκοτώνει….
Πρέπει να αποδεχτούμε πως αν δεν δομήσουμε παραγωγική δυνατότητα δεν μπορούμε να έχουμε μέλλον σε αυτή τη χώρα. Υπάρχουν γι? αυτό όλες οι προϋποθέσεις όπως έχουν δείξει πολλοί σοβαροί επιστήμονες αρμοδιότεροι εμού. Και τουρισμός μπορεί να υπάρχει αλλά με σοβαρότητα, μέθοδο και μέτρο. Το ταξίδι και η ανάγκη των ανθρώπων να γνωρίσουν νέους τόπους και άλλους πολιτισμούς δεν θα πάψει ποτέ να υπάρχει.
Ο τουρισμός μας αυτή την ανάγκη πρέπει να εξυπηρετεί. Ο αρχαίος πολιτισμός μας, το πλήθος των κατάσπαρτων σε όλη την επικράτεια μνημείων, όλων των ιστορικών περιόδων, οι παραδοσιακοί μας οικισμοί-όσοι επέζησαν-αλλά και οι φυσικές ομορφιές της πατρίδας μας, ας αποτελέσουν την πρώτη ύλη και το κίνητρο να δούμε τα πράγματα διαφορετικά.
Ας βάλουμε στο κάδρο λέξεις και έννοιες που μέχρι σήμερα μας αφήνουν αδιάφορους: ποιότητα, σχέδιο, πρόγραμμα, μέτρο. Σεβασμός στον τόπο, το τοπίο, τη λαϊκή αρχιτεκτονική, τις παραδόσεις, την ιστορία, τον πολιτισμό μας. Επιδίωξή μας ας είναι η προσέλκυση του επισκέπτη-ταξιδιώτη και όχι του μαζικού τουρίστα όπως είναι σήμερα. Η Ελλάδα είναι ιδανική για αυτού του τύπου τον τουρισμό καθώς διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις. Αυτοί που δεν το έχουν συνειδητοποιήσει ακόμα είναι οι Έλληνες.
Ο Γιάννης Τσαρούχης το είχε διαπιστώσει από πολύ νωρίς6: Οι ενδιαφερόμενοι για την ομορφιά της Ελλάδος, για το σεβασμό των τοπίων της (και έχουν συνείδηση τι θα πει αυτό), χωράνε το πολύ πολύ σε πέντε πούλμαν. Είναι απορίας άξιον πως η πλειονότης του Ελληνικού Λαού δεν αποφάσισε να ξεκάνει αυτή την ενοχλητική μειονότητα.
Αυτός που φροντίζει για την ομορφιά θεωρείται από πολλά εκατομμύρια Ελλήνων ως βλαμένος. Και αυτός που δηλώνει πως τον ενδιαφέρει η ομορφιά, αν δεν είναι ύποπτος ή βλαμένος, συνήθως είναι κακόγουστος και αισθηματολόγος. Άρα επικίνδυνος κι αυτός κι απλώς πνεύμα αντιλογίας. Είναι σπάνιοι αυτοί που καταλαβαίνουν την ομορφιά ενός αρχιτεκτονικού συνόλου τοποθετημένου πετυχημένα σ? ένα όμορφο τοπίο. Οι πιο πολλοί επιθυμούν γραφικότητα τουριστικού ύφους, μάλλον τυρολέζικου παρά ελληνικού.
Τα πράγματα δυστυχώς είναι δύσκολα καθώς σήμερα οι αντιστάσεις είναι ελάχιστες και οι φωνές απόγνωσης ισχνές και μεμονωμένες. Κράτος και κοινωνία πιασμένοι χέρι- χέρι συμβάλλουν από κοινού στη διαμόρφωση της θλιβερής τουριστικής πραγματικότητας και τη συνεχιζόμενη καταστροφή του τόπου μας.
Άνθρωπος-Τόπος Πολιτισμός. Στο μικρό απόσπασμα, από ένα κείμενο του Ζήσιμου Λορεντζάτου, που ακολουθεί, μπορεί κανείς να αντιληφθεί με τον καλύτερο τρόπο, την εσώτερη σχέση και την αυθεντική εγγύτητα που συνδέει αυτές τις τρεις έννοιες:
Φουντάραμε αρόδο στην αγκάλη Άγιος Νικόλαος, κολυμπήσαμε, ξεμεσημεριάσαμε, το απόγεμα μπήκαμε στο λιμάνι της Φολέγανδρος και ανεβήκαμε στο διπλό χωριό, ένα από τα ωραιότερα στις Κυκλάδες. Το βράδι ζυμωτό ψωμί, ρετσίνα σπιτικιά, κατσίκι στα κάρβουνα, σκόρδο, ντοματοσαλάτα με κρεμμύδι, γιδίσιο τυρί, αυγά μάτια με λάδι-ο πολιτισμός στα μονιμότερα συστατικά του. Η κηπουρική ένα με την ψαρική, αυτή ένα με την αρχιτεκτονική, αυτή ένα με την υφαντική και όλα ένα με τη θρησκεία, με τη γλώσσα, με τον κύκλο της ζωής και του θανάτου, με τον ουρανό και τη γη. Ο κρίκος ατόφιος: φίδι ουροβόρο.... (Ζήσιμος Λορεντζάτος, 1975, ΣΤΟΥ ΤΙΜΟΝΙΟΥ ΤΟ ΑΥΛΑΚΙ, εκδ. Δόμος, σελ. 38).
Αυτή η αισθαντική δισυπόστατη σχέση του ανθρώπου με τον τόπο του, η οποία χαρακτηρίζεται από πράξεις, ιδέες και αισθήματα, γιορτές και πανηγύρια, διαπλάθει τον χαρακτήρα του κατοίκου και την ατμόσφαιρα του τόπου και κατ επέκτασιν πλάθει τον πολιτισμό και την κουλτούρα του τόπου και του κατοίκου. Μέσα σε αυτόν τον βιότοπο αναπτύσσονται όλες οι συνθήκες του βίου και όλες οι κοινωνικές διαπλέξεις που εξασφαλίζουν τη ζωή και την ισορροπία του οικοσυστήματος.
Ο κάτοικος του διαμορφωμένου οικισμού είχε βαθιά συναίσθηση της παράδοσης του τόπου του και απόλυτο σεβασμό σε αυτήν ώστε να θεωρεί αδιανόητη κάθε παρέμβασή του η οποία θα παραβίαζε τη γενική εικόνα και την αισθητική του συνόλου. Ακόμα και η πιο νεωτερική πρωτοβουλία του, συνδύαζε το παλαιό με το νέο, χωρίς να ξεφεύγει από την κλίμακα και τον κανόνα του συνόλου. Μέσα από τη δική του ατομική συμβολή και παρουσία, η οποία εντασσόταν στο πνεύμα της ομάδας, διαπλαθόταν η προσωπικότητά του και συντελούταν η αυτοπροσωπογράφησή του.
Η απόζευξη του ανθρώπου από τα θέσμια του τόπου του η οποία αποτελεί συνέπεια της διάρρηξης που έχει επέλθει στο κέλυφος του βιότοπου μέσα στο οποίο γεννήθηκε και καλλιεργήθηκε αυτή η εσώτερη και αξεδιάλυτη σχέση μεταξύ ανθρώπου-τόπου-πολιτισμού, είναι αναπόφευκτο να επιφέρει διαταραχές στην ψυχοπαθολογική του κατάσταση.
Το κενό που υφίσταται στην ψυχική ισορροπία, μετά την απόζευξη του κατοίκου από τα θέσμια του τόπου του, επιτείνεται, όταν στην πόλη του σήμερα, το γενικευμένο αίσθημα ανικανοποίησης συγκρούεται με το πλαίσιό της, καθώς στερείται του πολιτισμικού επιπέδου της πόλης του χθες που ήταν το επιγενόμενο των εσώτερων διεργασιών που τεκταίνονταν στους κόλπους της.
Ο σημερινός κάτοικος δεν είναι ο συνδιαμορφωτής ενός γνήσιου τοπικού πολιτισμού αλλά ο πρόθυμος καταναλωτής των πρόχειρων σκευασμάτων του πολιτισμού της εικόνας, που του σερβίρονται με την τεχνοτροπία του fast food, συνήθως στο πλαίσιο της λογικής του “άρτον και θεάματα”. Και αυτό όμως, μέσα στο ευρύτερο περιβάλλον της παράνοιας που έχει επικρατήσει μετά τους εθισμούς μας σε κάθε τι ξένο προς την ανθρώπινη φύση και δημιουργία, όπου το απολύτως μη φυσιολογικό θεωρείται σήμερα ως το φυσιολογικό, περνάει ως ωραίο και αληθινό!
Στο ιδιαίτερο περιβάλλον κάθε νησιού και κάθε τόπου, αναπτύχθηκαν οι δραστηριότητες των ανθρώπων και ο αγώνας τους για επιβίωση-συμβίωση-διαβίωση7 διαμόρφωσε το κοινωνικό οικοσύστημα και τον πολιτισμό του. Ένας μικρόκοσμος με τα δικά του ήθη και έθιμα, την δική του αρχιτεκτονική, την δική του υφαντική, την δική του μουσική παράδοση, την δική του πρωτογενή παραγωγή, τα δικά του τοπικά προϊόντα.
Ο πολιτισμός αυτός άφησε το αποτύπωμά του στο παρθένο τοπίο με κατασκευές και κτίσματα, δρόμους, μονοπάτια, γεφύρια, οικισμούς, εκκλησιές και μοναστήρια, όλα συνταιριασμένα αρμονικά με το τοπίο που τα περιβάλλει! Τίποτα δεν ήταν παράταιρο, τίποτα δεν έδινε την αίσθηση του παραπανίσιου ή του περιττού. Αρμονία παντού, στο μέτρο και την κλίμακα του ανθρώπου.
Μέσα σε αυτό το πνεύμα, αυτό που θα έπρεπε να μας απασχολεί σήμερα, σε κάθε τοπική κοινωνία, είναι πώς, έχοντας σαν εφόδια, μνήμες και βιωματικές εντυπώσεις και εμπειρίες από τον τόπο που μεγαλώσαμε, να αναζητούμε γι αυτόν μία φυσική εξέλιξη η οποία να εντάσσεται στην κλίμακα και το πνεύμα που τον διαμόρφωσε. Έγιναν όμως έτσι τα πράγματα; Είναι αυτό που αντικρίζουμε, περιδιαβαίνοντας, σε κάθε τόπο-τις πόλεις, τους οικισμούς, την εξοχή- μία ομαλή και αρμονική συνέχεια αυτού που παραλάβαμε ή μήπως η εικόνα δείχνει πως υποκύπτοντας στον πειρασμό του εύκολου κέρδους ασχημονήσαμε εις βάρος του και τον εκμεταλλευτήκαμε ασύστολα προς ίδιον όφελος;
Το ένα μετά το άλλο τα αγαπημένα μας μέρη χάνονται, αλλοιώνονται, παραμορφώνονται. Τα μέρη αυτά που συνδέσαμε με τις πιο όμορφες στιγμές της ζωής μας. Σήμερα, για να καλύψουμε το ψυχολογικό κενό, τα βλέπουμε με νοσταλγία, στις φωτογραφίες και τα video, όταν αναρτώνται κάθε τόσο,στις σελίδες των τοπικών ηλεκτρονικών εφημερίδων.
Για να διασωθεί ό, τι έχει απομείνει, πρέπει υποχρεωτικά να επιβληθούν κανόνες, όροι, περιορισμοί.
Αξίωση κάθε τοπικής κοινωνίας πρέπει να είναι όλες οι κινήσεις και παρατάξεις που ασχολούνται με την τοπική αυτοδιοίκηση:
- να καταθέσουν το όραμά τους για τον τόπο τους. Για έναν τόπο που θα ανήκει πρώτα στους κατοίκους του και ύστερα στον τουρισμό. Για έναν τόπο που οι πολίτες θα τον αγαπούν, θα τον σέβονται και θα απολαμβάνουν από αυτόν ποιότητα ζωής. Αυτός ο τόπος θα προσελκύσει και τον τουρισμό που του αξίζει.
- να δηλώσουν πώς σκέφτονται και πώς βλέπουν τον τόπο τους, για το σήμερα, για το αύριο, για το μέλλον. Αφού αναλογιστούν τι τόπο μας παρέδωσαν οι προηγούμενες γενιές, να πουν τι τόπο σκέφτονται ότι πρέπει, να παραδώσουμε εμείς στις επόμενες.
- να μας πουν αν πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι με τον τρόπο που μέχρι σήμερα ο τουρισμός επηρέασε τον τόπο, την κοινωνία και τον πολιτισμό του και τι σκέφτονται αυτοί να κάνουν. Ποιες είναι οι προτάσεις τους και ποιο το σχέδιο τους για την πραγματοποίησή τους.
Οι τοπικοί άρχοντες, στις τουριστικές περιοχές, υπόσχονται συνήθως και προτείνουν έργα, παρεμβάσεις, ανάπτυξη, πρόοδο και προκοπή! Τα μεγάλα λόγια όμως για έργα, επενδύσεις κ.λ.π. εάν δεν υπακούουν στον αναγκαίο πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό, που θα έπρεπε να υπάρχει, θα οδηγήσουν κάθε τόπο σε περαιτέρω αποσύνθεση και φθορά.
Την αλήθεια όλοι την κρύβουν. Και η αλήθεια είναι πικρή γιατί αποκαλύπτει τα κενά, τα λάθη, τις πληγές, τις στρεβλώσεις, τις αγκυλώσεις, την οπισθοδρόμηση. Γιατί αποκαλύπτει τη νοοτροπία μας, την ανομία, την αναρχία, την ασυδοσία και το χάος που επικρατεί. Και γιατί όλα αυτά που αποκαλύπτει απαιτούν σχέδιο και προτάσεις για την αντιμετώπισή τους. Και εδώ είναι το δύσκολο. Οι προτάσεις πρέπει υποχρεωτικά να περιλαμβάνουν κανόνες, όρους, περιορισμούς...
Οι δίχως όρια πολιτικές στήριξης και συνεχούς διεύρυνσης του τουριστικού οικοδομήματος με επιδοτήσεις και προγράμματα (ΕΣΠΑ, Leader, κ.λ.π.) πρέπει να σταματήσουν. Οι απόψεις περί “βαριάς βιομηχανίας” πρέπει να παραμεριστούν και να εγκαταλειφθούν. Σε όλο αυτό το φαινόμενο πρέπει να μπει, επί τέλους, ένας φραγμός.
Η χώρα μας είναι αναγκαίο να επικεντρωθεί σε ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, στέρεο και παραγωγικό, προσαρμοσμένο στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, με άξονες την επιστημονική γνώση και τη σύγχρονη τεχνολογία, την καινοτομία και την πράσινη κυκλική οικονομία. Σε μία νέα επιχειρηματικότητα με όραμα που θα αξιοποιήσει το πλούσιο και αξιόλογο τεχνικό και επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό που υπάρχει εντός και εκτός της χώρας.
Σε αυτή τη νέα εποχή προέχει η αναδόμηση και ο επαναπροσδιορισμός του πρωτογενή τομέα ώστε προσανατολισμένος στις σύγχρονες πράσινες-βιολογικές καλλιέργειες και τις νέες μεθόδους παραγωγής και διανομής να εξασφαλίζει τις βασικές απαιτήσεις αυτάρκειας με ποιοτικά διατροφικά προϊόντα και να διευκολύνει τη δυνατότητα εξαγωγής των ξεχωριστών ελληνικών προϊόντων. Η γεωργική γη να πάψει να αποτελεί οικόπεδα προς τουριστική εκμετάλλευση και να διατίθεται για τις ανάγκες του σκοπού για τον οποίον προορίζεται.
Οι απόψεις ότι με τον τουρισμό κρατιέται όρθια η ελληνική επαρχία η οποία διαφορετικά θα είχε μαραζώσει, στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης και της ψηφιακής εποχής όπου μπορεί κάποιος να κατοικεί στην Αθήνα και να εκτελεί εργασίες στην Καλκούτα, δεν μπορούν να σταθούν.
Οι νέες συνθήκες που επικρατούν σήμερα μετά την κρίση του κορωνοϊού δημιουργούν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την αλλαγή πορείας αλλά και για να σταματήσει επί τέλους η επαίσχυντη αλλοτρίωση τόπων και ανθρώπων από τον τουρισμό.
.. Μάνος Χατζιδάκις και Παπαλουκάς θα ξαναγεννηθούν, μόνο με ένα «κίνημα» ενάντια στην πολιτική τουρισμού, που ατιμάζει και βιάζει το κάλλος της ελληνικής γης και θάλασσας στον βωμό της «βιομηχανίας» του κιτσαριού…. στοχεύει με ακρίβεια μέσα σε δύο γραμμές σε μία από τις επιφυλλίδες του στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ο Χρήστος Γιανναράς.8
1. Σε συνάντηση του με το προεδρείο του ΣΕΤΕ (Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων), στις 6/7/2017, ο τότε Πρωθυπουργός μεταξύ άλλων δήλωσε: «Φέτος πάμε για να σπάσουμε το φράγμα των 30000000 επισκεπτών». Επίσης την επόμενη χρονιά στο συνέδριο του ΣΕΤΕ δήλωσε: «δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε το στοίχημα για τη φετινή πορεία του ελληνικού τουρισμού» εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι φέτος «το ποντάρισμα θα μας βρει από την ίδια πλευρά της πιθανής έκβασης και η πραγματικότητα θα μας δικαιώσει»… «Αναμένεται να σπάσουμε και φέτος ρεκόρ για τον ελληνικό τουρισμό, με τις προσδοκίες να κάνουν λόγο για 32000000 ξένους επισκέπτες». Πηγή: money-tourism.gr (31/05/2018).
--Σε συνέντευξη του στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα (31/05/2018) Δήμαρχος νησιού του Ιονίου δήλωσε: «Η εικόνα για τη φετινή τουριστική σαιζόν είναι πολύ θετική. Τους καλοκαιρινούς μήνες η κατάσταση είναι « εκρηκτική» και οι αριθμοί το αποδεικνύουν. Στο νησί μας, με 23.500 κατοίκους, τους καλοκαιρινούς μήνες οι τουρίστες φτάνουν τις 180000».
2. Σε μελέτη του ινστιτούτου του ΣΕΤΕ (ΙΝΣΕΤΕ) με την «ακτινογραφία» του εισερχόμενου τουρισμού στην Ελλάδα για την περίοδο 2005-2017 επισημαίνεται η αύξηση των ποσοτικών δεικτών με αντίστοιχη πτώση των ποιοτικών. Συγκεκριμένα:
-Αφίξεις: αύξηση κατά 89%
-Διανυκτερεύσεις: αύξηση κατά 36,8%
-Έσοδα: αύξηση κατά 32,4%
-Μέση κατά κεφαλή δαπάνη: μείωση κατά 30%
-Μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση: μείωση κατά 3,2%
-Μέση διάρκεια παραμονής: μείωση κατά 27,6%
Πηγή: money-tourism.gr (16/11/018)
3. Σε συνέντευξη της στο περιοδικό « Χ&Τ» στις 13/11/2018, η τότε Υπουργός Τουρισμού είπε μεταξύ άλλων: Ο τουρισμός είναι άμεσα συνδεδεμένος με το μέλλον της Ελλάδας και την εθνική προσπάθεια για την ανάπτυξη. ….Ο τουρισμός είναι πολύτιμο εθνικό κεφάλαιο και κινητήρια δύναμη για την οικονομία μας και την κοινωνική πρόοδο και ευημερία. …..Το 2018 είναι η καλύτερη χρονιά στον Ελληνικό τουρισμό, με νέο ρεκόρ εσόδων και διεθνών αφίξεων άνω των 32 εκατ. Πηγή: money-tourism.gr,13/11/2018
4. Κώστας Αξελός: Η ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, 1954, Εκδ.ΝΕΦΕΛΗ, σελ.19
5. έρευνα του Pew Research Center (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 30/10/018) 6. ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ, Αγαθόν το εξομολογείσθαι, 1986, Εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ.σελ. 250
7. τρίπτυχο πάνω στο οποίο ο γλύπτης Θόδωρος θεμελίωσε τις απόψεις του για την Τέχνη και τον Πολιτισμό.(Στίγματα πορείας, Αναζητήσεις στην Τέχνη και την Παιδεία, Πανεπιστημ. Εκδόσεις Ε.Μ.Π.).
8. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Κυριακή 9/9/018