Οι εμφύλιοι, σε αντίθεση με τους άλλους πολέμους, πρώτα γίνονται, κατόπιν κηρύσσονται και αργότερα, πολύ αργότερα, αναγνωρίζονται ως εμφύλιοι. Για το ΚΚΕ οι ένοπλες συγκρούσεις 46-49 ήταν στην αρχή «αυτοάμυνα», κατόπιν το «δεύτερο αντάρτικο» και, τέλος, «αντιιμπεριαλιστικός αντιμοναρχικός αγώνας.». Για τις αστικές πολιτικές δυνάμεις ήταν «συμμοριτοπόλεμος». Οι κληρονόμοι των δύο παρατάξεων συμπίπτουν στην ονοματολογία «εμφύλιος», μόνο μετά το 1981. Προηγήθηκαν οι κομμουνιστές, αλλά για να γίνει αυτό χρειάστηκε η καθαίρεση του Ζαχαριάδη και, 20 χρόνια αργότερα, το ΚΚΕ εσωτερικού να αποκηρύξει τον εμφύλιο πόλεμο.

Ωστόσο, στην ηγεσία του ΚΚΕ υπήρχε συνείδηση η -ίσως λανθάνουσα- συνείδηση των ολέθριων συνεπειών της εμφύλιας διάστασης ήδη από τα Δεκεμβριανά. Ο Φίλιππος Ηλιού έχει διασώσει ένα χαρακτηριστικό περιστατικό. Είναι στα 1956, λίγους μήνες μετά την καθαίρεση του Ζαχαριάδη και στην έδρα του ΚΚΕ στο Βουκουρέστι έρχονται με ασύρματο τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών στην Ελλάδα. Η ατμόσφαιρα είναι πανηγυρική, καθώς τα ψηφοδέλτια της Αριστεράς, σε σύμπραξη με κεντρώες δυνάμεις, πετυχαίνουν εντυπωσιακά ποσοστά. Ο Μιλτιάδης Πορφυρογέννης, ο μοναδικός από τη Ζαχαριαδική ηγεσία, τον οποίο δεν αποτόλμησαν να καθαιρέσουν από την ΚΕ οι αντιΖαχαριαδικοί, παρακολουθεί σιωπηλός. Όταν έρχονται τα αποτελέσματα της Αθήνας ο Πορφυρογέννης λέει : «Δε μου λέτε, ρε σύντροφοι. Δε σας κάνουν εντύπωση τα 25άρια και τα 30άρια που παίρνουμε στον Λυκαβηττό και στο Κολωνάκι, ενώ στην πλατεία Αγάμων και στα Πατήσια παίρνουμε τεσσαράκια και πενταράκια; Να σας πω εγώ γιατί. Διότι τον Δεκέμβρη δεν ήμασταν στο Κολωνάκι και στον Λυκαβηττό, ενώ ήμασταν στην Αγάμων και στα Πατήσια και κατεβάζαμε τον κόσμο από τις πολυκατοικίες και τον σέρναμε όμηρο με καμιόνια στις Ιωνίες και στα Περιστέρια. Γι’ αυτό παίρνουμε 4άρια και 5άρια εκεί». Ο Πορφυρογέννης, ούτε κανένας άκαπνος ήταν, ούτε κάποιος περιθωριακός. Ήταν ο πιο έμπιστος συνεργάτης του Ζαχαριάδη, αλλά και ο μοναδικός -όπως αναγνώρισε λίγο πριν αυτοκτονήσει ο αρχηγός του ΚΚΕ- που τόλμαγε και έλεγε τη γνώμη του στον Ζαχαριάδη. Δικηγόρος, πολύγλωσσος, παρών σε Λίβανο-Καζέρτα και Βάρκιζα- για τους προσωρινούς διαδόχους του Ζαχαριάδη ήταν το μάτι του φυλακισμένου αρχηγού στις κρίσιμες αποφάσεις. Σε αυτόν ανέθεσε ο Ζαχαριάδης την επίσημη ανακοίνωση για τη δημιουργία της Προσωρινής Κυβέρνησης, στο Στρασβούργο, τον Ιούνιο του ?47, αφήνοντας σύξυλους ακόμα και τους οικοδεσπότες γάλλους κομμουνιστές. Αυτόν όρισε ο Ζαχαριάδης υπουργό-γραμματέα Εσωτερικών για να εκδώσει τα διατάγματα επιστράτευσης στις υπό κομμουνιστικό έλεγχο περιοχές. Αυτός ο άνθρωπος μιλούσε, ήδη από το 1956, για τα καμιόνια και τις ομηρίες.

Αναρωτιέται κανείς αν όσοι κραυγάζουν σήμερα το ανήκουστο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΜΕΛΙΓΑΛΑΣ έχουν συνείδηση όχι μόνο τι λένε, αλλά και τι πίστευαν οι αυτουργοί του Μελιγαλά και οι πρωταγωνιστές των Δεκεμβριανών για τις συνέπειες της πράξης τους. Το σύνθημα είναι ανήκουστο, όχι μόνο γιατί είναι αποκρουστικό, αλλά και γιατί ποτέ δεν έχει εκφωνηθεί από τους κομμουνιστές. Από αντικομμουνιστές, ναι, έχει ακουστεί.

Είναι, επίσης, πολύ πιθανό, ο άλλος που μίλησε για τα γουναράδικα, να αγνοεί ότι ο Βελουχιώτης, μετά την αυτοκτονία του, αποκλήθηκε από το κόμμα του «Μιζέριας» ή απλώς Κλάρας, μέχρι να αποκατασταθεί «μερικώς» από τη σημερινή ηγεσία, μετά από 70 σχεδόν χρόνια.

Τι είναι η επίκληση του παρελθόντος; Είναι η αδυναμία να αυτοπροσδιοριστούν σήμερα. Όσο αγνοούν το παρελθόν, άλλο τόσο αδυνατούν να δουν το μέλλον. Ας διαβάσουν τη μελέτη του Άντονι Μπίβορ για τον εμφύλιο στην Ισπανία – αν δεν εμπιστεύονται Έλληνες για τον ελληνικό εμφύλιο. Θα δουν πώς από τις συμπλοκές, τις ενέδρες, τις βεντέτες και τις αντεκδικήσεις άρχισε να μαίνεται ο γενικευμένος εμφύλιος.