1.. Η δυνατότητα -με την ευκαιρία της επετείου-να ερευνηθούν, αναθεωρηθούν και ξαναφωτισθουν κομμάτια της πρόσφατης ιστορίας μας ,μόνο ευεργετική μπορεί να θεωρηθεί ειδικά στην συγκυρία της μεταμνημονιακης μας περιόδου. Πολλές κατασκευές που χρωμάτισαν η διέστρεψαν διάφορα γεγονότα η παρα-μόρφωσαν ποικιλότροπα πρόσωπα εξυμνώντας τα η καταρρακώνοντας τα, αποκαταστάθηκαν η ερμηνεύτηκαν με νέο πιο γόνιμο τρόπο .Η ξύλινη εθνικοπατριωτική αφήγηση που μας παίδευσε σαν Κανόνας επι πολλές δεκαετίες ,αναδύει διαιρέσεις , αποκρύψεις και πολώσεις  που πυροδοτούν ακόμα σήμερα εθνορομαντισμους  και μετατρέπουν  τον πατριωτισμό σε πρόσχημα ανορθολογισμού. Είναι το γνωστό εκτροφείο ιδεοπροσωπιων, αναδελφισμων  και εξαιρετισμων που παγιδεύουν την εθνική αντίληψη σε μονόδρομο επιβολής και μισαλλοδοξίας ,αδυνατίζουν την κριτική ικανότητα και εξουδετερώνουν τον τόσο αναγκαίο αναστοχασμό του πρόσφατου παρελθόντος. Αυτό αφορά όχι μόνο στην αντίληψη μας για την ιστορία αλλα και στην γενικότερη στάση μας στα πράγματα  και στην διαμόρφωση του προσώπου μας και των πράξεων μας ,την συνολική συγκρότηση της τωρινής πορείας και των επιλογών μας απέναντι στη εθνική Μνήμη  ,την ελεύθερη τελικά αυτοπραγμάτωση μας

2..Με αυτή την έννοια ,στα γεγονότα του 21 υπάρχει πάντα μια διπλή ανάγνωση : τι πράγματι έγινε με απαίτηση ιστορικής Αλήθειας  και τι σημαίνει, τι αντανακλά αυτό  στην δική μας εσωτερική πρόσληψη, την έμπνευση η την απόρριψη ,την κατανόηση και αυτεπίγνωση μας τελικά. Έχουμε όλοι την αίσθηση ότι είμαστε μικρός λαός  με μεγάλη εθνική προίκα στην παγκόσμια αντίληψη, αλλα και ταυτόχρονα τραυματικές η ευνοϊκές για μας ,εμπειρίες δράσεων των μεγάλων δυνάμεων αλλα και των απροβλέπτων διεθνών δυναμικών και μεταβαλλόμενων ισορροπιών .Πριν την ναυμαχία του Ναβαρίνου(Οκτ 27) έχουν προηγηθεί έξη απίστευτα χρόνια ενός διαρκούς άνισου και εξοντωτικού αγωνα απελευθέρωσης που τότε ακόμα  δεν εχει ηττηθεί. Υπήρξαν μεγάλες νίκες(Τριπολιτσα ,Δερβενάκια ,Αράχοβα, Μύλοι) και οδυνηρές ήττες(Πέτα, Κρεμμύδι Ανάλατος) και ακόμα πιο οδυνηροί εμφύλιοι(Μαρ και Οκτ 24) ,όπως και σκοτεινές και φωτεινές στιγμές όσων συμμετείχαν, αντιπαλότητες και ομοψυχίες ,μεταμορφώσεις και αμαυρώσεις (Ανδρούτσος ,Καραϊσκάκης ). Ένας διαρκής διάλογος με το εθνικό που διαστέλλεται (Μακρυγιάννης ,Κοραής) μια πορεία νέου προσδιορισμού ,κάθαρσης αλλα και διαρκούς αμφισβήτησης και πολλαπλών αντιθέσεων τοπικών μικρόκοσμων . Ένας ολόκληρος λαός  μετασχηματίζεται ραγδαία με φοβερούς σπασμούς απ το παλιό (σφαγή Τριπολης,πυραμιδα Αράχοβας )  ,με ακραία σπαράγματα πόνου (Χίος, Ψαρά ) ,αλλα και με απίστευτες στιγμές ηρωισμού (Μεσολόγγι ,Σούλι).

3.. Το Ναβαρίνο -μετα το πρωτόκολλο του Λονδίνου Ιουλ 27,και σε εφαρμογή του-είναι αναμφίβολα  καθοριστική στιγμή στον αγωνα  ανεξαρτησίας, σε μια κρίσιμη καμπή .Η εργώδης διεργασία των τριών  μεγάλων (Αγγλία, Γαλλία ,Ρωσία )με γνώμονα τα συμφέροντα τους και την ρευστή συγκυρία ,η καταπάτηση της Ιερής συμμαχίας ,η διελκυστίνδα Κάννιγκ και Ουελιγκτων, ο μετεωρισμός στο ποια και πόση αυτονομία και με ποιους όρους για τους Έλληνες, είναι σε αλλεπάλληλες ανατοποθετήσεις απέναντι στο μεγάλο Οθωμανό ασθενή. Την ίδια ώρα υπάρχει η ασφυκτική πίεση μιας -νέας – διεθνούς κοινής γνώμης, το κραυγαλέο λάθος επιχείρησης εκχέρσωσης  και αποικισμού του Ιμπραήμ ,οι διπλωματικές  και διεθνείς πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις του Μαυροκορδάτου ,αλλα και  το «φωτιά και τσεκούρι στους Νενεκους» του Γέρου, ο ολοκληρωτικός πόλεμος.  Ακόμα μετα από όλα αυτά, το 28, ένας άνθρωπος- ,ο κυβερνήτης κυττα ψύχραιμα το χάος ,όταν όλα φαίνονται διαλυμένα ,προσπαθεί στρατιωτικά (Πέτρα 29) και διπλωματικά ,  διεκδικεί -και πετυχαίνει -αλλα σύνορα (Παγασητικού- Αμβρακικού) στήνοντας ταυτόχρονα τα πρώτα θεμέλια  σύγχρονου κράτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι τόσο ο ρωσοτουρκικος πόλεμος  (28-29) όπως και ο πόλεμος  του Ιμπραήμ εναντίον του σουλτάνου   ( Ικόνιο 31 ) δεν είναι αποτελέσματα συστηματικού στρατηγικού σχεδιασμού κανενός  ,ούτε οφείλονται σε κάποια πονηριά της ιστορίας αλλα ούτε φυσικά γίνονται με σκοπό την στήριξη της  νέας Ελλάδας . Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι δεδομένο ,τίποτα δεν προκύπτει αυτόματα,  χαριστικά ,όλα είναι μια διαρκής διαπάλη ,είναι μια συνεχης αναδιάταξη, ανακατανομή , μια προσπάθεια  διεθνούς αναπλαισίωσης .

3..Απεναντι σε μια τόσο πολυπαραγοντικη  ιδρυτική στιγμή ενός κράτους και την απαρχή ενός νέου εθνικού προσδιορισμού ,μιας ριζικής αναμόρφωσης ενός κόσμου στη νεα εποχή , υπάρχει η μονομερής  χρήση του Ναβαρίνου ως ερμηνευτικού σχήματος υποτέλειας. Είναι ο απολογητικός απόηχος  που ταιριάζει σε κοσμοπολίτες φιλ-ελληνες μιας τωρινής παγκοσμιοποίησης   λωτοφαγισμου όπου η άμβλυνση του παρελθόντος δεν αποβλέπει στην επανερμηνεια του και ευρύτερη κατανόηση του αλλα στην άμβλυνση έως την απάλειψη του ως αναφοράς, μνήμης, αξιών ,δυνατοτήτων. 

Τι μένει ωστόσο στα σπλάχνα του κόσμου απ τις Θερμοπύλες, μέχρι την αμερικανική ,την  γαλλική , την ρωσική και βέβαια την» αδύνατη» ελληνική επανάσταση ,κι ακόμα  τις πιο σύγχρονες την  Αλγερία και το Βιετνάμ  ? Μια αυθόρμητη εξέγερση των ανθρώπων απέναντι στο ισχυρότερο άδικο, η ανθρώπινη πορεία που δεν είναι μοίρα, τα όρια της ανθρώπινης δράσης απέναντι στο αναπότρεπτο  και τον ολοκληρωτισμό, τελικά η ανθρώπινη απάντηση  στον θάνατο. Η αυθόρμητη και συχνά αναπάντεχη δράση από τα κάτω , που πυροδοτεί  μια ολόκληρη διεργασία στους συμμετέχοντες - μικρούς και μεγάλους -από ολες τις πλευρές και συχνά τους αναπροσδιοριζει οριστικά ,αφήνοντας στην διαρκή ιστορική κίνηση το αποτύπωμα του πολιτισμού 

4..Αναμφιβολα  στα καθ’ ημάς, εδώ, τώρα  ,αυτό θα αντανακλά και θα επαναφέρει το ερώτημα για το πιλοτήριο της εξουσίας  και τον έλεγχο του , τόσο στην δικη μας πολιτική πραγματικότητα αλλα και στη συνεχή διεθνή μετεξέλιξη. Είναι η εθνική ανεξαρτησία μια κατακτημένη κατάσταση η είναι διαρκής ο κίνδυνος επιβολής ενός εναλλασσόμενου συμπλοκου εξουσίας από πολιτικές ελίτ και ιεραρχίες ,ολιγαρχες και συντεχνίες ,με  τους απαραίτητους ξένους παράγοντες να υπερπροσδιοριζουν ? μετα την δεκαετή κρίση τι βαθμούς ελευθερίας και μέχρι που ,εχει η πολιτική δράση στη χώρα? είναι η Ελλάδα αποικία χρέους η εχει την διαρκή δυνατότητα αυτοπροσδιορισμού από τους πολίτες της? πόσο σημαντικό είναι αυτή η αίσθηση για το νοημα της ύπαρξης μας ατομικά και συλλογικά σε όρους επικυριαρχίας της  παγκοσμιοποίησης? τι μπορεί να σημαίνει το δημόσιο και το εθνικό σήμερα με επιγνωση του διεθνούς και των διαρκών ανακατατάξεων του ,τα σύγχρονα προβλήματα της Δημοκρατίας αλλα και τα μεγάλα υπερεθνικά προβλήματα ? 

Η -πρόσφατη-ιστορία θα είναι μόνιμα μια ανοικτή σε ερμηνείες  υπόθεση ,και συχνά ο ερμηνευτής θα κάνει λήψη του ζητουμένου, με τις πλάτες μιας εκάστοτε αυθεντίας γνώσης θα αποσπά αυτό που θέλει απριόρι να προβάλλει ,έντιμα, ασυνείδητα  η υποβολιμαία επιλέγοντας το ήδη προαποφασισμένο ,στηρίζοντας μια προειλημμένη απόφανση 

Το Συνδρομο του Ναβαρίνου σαν ερμηνευτική μέθοδος θα είναι χρήσιμο και βολικό σε οσους -θέλουν να-αντιλαμβάνονται  την ζωή και την ανθρώπινη φυση με μιαν εξαναγκασμένη αρχή πραγματικότητας, με υποτελή στάση επιβίωσης και διαχείρισης του ατομικού με όρους ασφαλούς ετεροπροσδιορισμού. Προφανώς είναι μοιραίο μετα από τους δυο διχασμούς του 20 αιώνα (βασιλιας,εμφυλιος) για αρκετό καιρό ακόμα ο ελληνικός πατριωτισμός να πιέζεται είτε από υπερεθνικιστικη χρήση φανατικών είτε από εθνομηδενιστικες προσεγγίσεις αποστείρωσης ,αναζητώντας  πέρα από κατασκευές μια καλύτερη ισορροπία στην κατανόηση του προσφάτου παρελθόντος αλλα και μια αληθινή έμπνευση προοπτικής