Στις 2 Φεβρουαρίου συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την ήττα των ναζί στη μάχη του Στάλινγκραντ. Δια της στρεψοδικίας άλλοι προσπαθούν να αθωώσουν τον νικητή Στάλιν από τα εγκλήματα του και άλλοι να τον ταυτίσουν με τον Χίτλερ. Ανοησίες εκατέρωθεν. Από τη μια στέκονται όσοι θεωρούν πως τα δυο συστήματα ταυτίζονται όχι μόνο στις πρακτικές αλλά και στις ιδεολογικές τους ρίζες και από την άλλη αυτοί που πιστεύουν πως δεν έχουν τίποτα κοινό. Βεβαίως η αλήθεια δεν βρίσκεται στη μέση όπως μια οκνηρή σκέψη ισχυρίζεται, αλλά στην πολυπλοκότητα της ιστορίας των ιδεών. Κομμουνισμός και ναζισμός ήταν κι οι δυο ολοκληρωτισμοί, αλλά δεν ήταν δύο ίδιοι ολοκληρωτισμοί. Όπως και η αμερικανική και η γαλλική Δημοκρατία είναι το ίδιο δημοκρατίες, αλλά δεν είναι δυο ίδιες δημοκρατίες.
Δεν γέννησε η ίδια μήτρα τους δυο ολοκληρωτισμούς. Η μήτρα του φασισμού είναι ο φυλετισμός, ενώ του κομμουνισμού το αίτημα του Διαφωτισμού για ατομική χειραφέτηση. Καθεμία από τις δύο ιδεολογίες όμως, από τη δική της σκοπιά,οδηγούσε στον ολοκληρωτισμό. Και αν για τον φασισμό τα πράγματα είναι καθαρά, δεν είναι το ίδιο καθαρά για τον κομμουνισμό. Ποτέ δεν υπήρξε ένας «αγνός» και «δημοκρατικός» κομμουνισμός, τον οποίο ο σατράπης Στάλιν οδήγησε στον ολοκληρωτισμό. Ούτε ήταν μόνο ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι «οι πατέρες» του σταλινισμού. Ο Μαρξ δεν είναι εκτός κάδρου. Οι πηγές του κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού εντοπίζονται σε πτυχές της μαρξικής σκέψης. Πτυχές όπως ό,τι, μέσα σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, ο Μαρξ είχε μια αντίληψη της εξουσίας που έρεπε περισσότερο προς τον γιακωβινισμό, θεωρούσε εγωιστικές κατακτήσεις τα ατομικά δικαιώματα,αντιλαμβανόταν την εξουσία ως μια και αδιαίρετη κι ότι τέλος στη σκέψη του είχαν αξιοζήλευτη θέση ορισμένες ουτοπικές συλλήψεις για το ρόλο της αγοράς, των εμπορικό-χρηματικώνσχέσεων και ένας ιδιότυπος παραγωγικισμός.Αιτία του κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού επίσης δεν ήτανη μία ή η άλλη «πανουργία» της Ιστορίας, όπως ο αποκλεισμός της επαναστατικής Ρωσίας, ο εμφύλιος, η μπρεζνιεφική γραφειοκρατία, η «αποξένωση» του κόμματος από τα μέλη και τους πολίτες. Αιτία ήταν ο ανελεύθερος και μονιστικός χαρακτήρας του συστήματος. Τα «λάθη» του κομμουνισμού οφείλονταν στον μονισμό του και όχι ο μονισμός στα λάθη του. Ο Μίγουος είχε απόλυτο δίκιο όταν έγραφε «στο μέτρο που θέλεις να είσαι μαρξιστής, λέει το Κόμμα στον πολίτη, οφείλεις να είσαι σταλινικός, αφού μοναδικός κληρονόμος και «ξενιστής» του μαρξισμού δεν είναι άλλος από τον Στάλιν και τον σταλινισμό»(Czesław Miłosz,Αιχμάλωτη σκέψη, μτφ: Ανδρέας Παππάς, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2017, σ. 268)
Από εδώ όμως ως την ταύτιση του μίσους της φυλετικής καθαρότητας με τις πηγέςτου αιτήματος της ατομικής χειραφέτησης η απόσταση είναι όση από την Ιερά Εξέταση στον Διαφωτισμό. Η ταύτιση των πηγών και των κινήτρων κι όχι των αποτελεσμάτων δεν θίγει και δεν απειλεί τους κομμουνιστές. Τη Δημοκρατία απειλεί. Η εξομοίωση των δυο μετατρέπει όχι μόνοτους ναζί αλλά και την ίδια τη μοναδικότητα του ναζιστικού Ολοκαυτώματος σε «κοινοτοπία του κακού». Δεν υποστήριζε αυτό η Χάνα Άρεντ.
Πηγή: www.tanea.gr