Η εκλογή Τραμπ προκάλεσε σοκ στην παγκόσμια κοινότητα και οι αναλύσεις από έγκυρους και μη αναλυτές δίνουν και παίρνουν από χθες, για τα αίτια της νίκης ενός αουτσάιντερ, αντιπαθούς και προκλητικού υποψηφίου, που αφού έθεσε εκτός παιχνιδιού τον έναν μετά τον άλλον τους συνυποψηφίους του στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα, κέρδισε και την μητέρα των μαχών και μπαίνει νικητής στο Λευκό Οίκο.
Ο Τραμπ δεν ανήκει στην ελίτ του Ρεπουμπλικανικού κόμματος και μάλιστα, πολλά μέλη της ηγεσίας του πήραν αποστάσεις από αυτόν κατά την προεκλογική εκστρατεία και κάποιοι δεν δίστασαν να δηλώσουν δημόσια ότι θα ψηφίσουν την Χίλαρι Κλίντον.
Το σύνολο σχεδόν των αμερικανικών ΜΜΕ τάχθηκε επίσης εναντίον του και τον χλεύαζε, ενώ όλες οι δημοσκοπήσεις προεξοφλούσαν τη νίκη της Κλίντον.
Τι συνέβη λοιπόν, και αυτός ο αντιπαθής τύπος, που προκαλούσε, χωρίς τρόπους και τακτ όλο το πολιτικό σύστημα, επενδύοντας στο φόβο, αλλά και στην απόρριψή του να αναδειχθεί νικητής, να το κατατροπώσει;
Κάποιοι μιλούν για την «επανάσταση» της μεσαίας τάξης, άλλοι για μια συνολική αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος από αυτούς που λόγω της οικονομικής κρίσης βρέθηκαν εκτός και έχασαν πολλά, ή και όλα από αυτά που είχαν κατακτήσει. Άλλοι πάλι επισημαίνουν πως το πολιτικό σύστημα την περίοδο της παγκοσμιοποίησης, δεν έχει καταφέρει να ανανεωθεί, κλείστηκε στον εαυτό του, αντιμετώπισε την οικονομική κρίση με μια στενή λογιστική λογική και αγνόησε σημαντικές τάξεις των πολιτών που βρέθηκαν στο περιθώριο. Παράλληλα, η παγκόσμια τρομοκρατία και η προσφυγική κρίση, άφησαν ανοικτό το πεδίο σε κάθε λογής δημαγωγούς των άκρων, οι οποίοι συστηματικά επενδύουν στο φόβο και στην επιστροφή στις κλειστές κοινωνίες.
«Η υποψηφιότητα του Τραμπ στηρίχθηκε στην ιδέα ότι όλοι -πολιτικοί, δημοσιογράφοι, εταιρίες- σου λένε ψέματα. Και σου λένε ψέματα για να προστατεύσουν τα δικά τους συμφέροντα» επισημαίνει ο Κρις Σιλίζα, αρθρογράφος της Washington Post. Και προσθέτει: «Με λίγα λόγια, ο Τραμπ εκμεταλλεύτηκε άριστα την αποξένωση και το άγχος που αισθάνονται όλοι οι Αμερικανοί. Παγκοσμιοποίηση, μετανάστευση, ένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων, η απόρριψη της πολιτικής ευπρέπειας σε όλες τις μορφές της. Η κυρίαρχη αίσθηση ότι τα πράγματα είναι τόσο άσχημα, που η μόνη επιλογή που απομένει είναι να αλλάξουν όλα ριζικά.»
Οι αναλυτές, κυρίως από την εδώ πλευρά του Ατλαντικού, εκφράζουν φόβους ότι το φαινόμενο Τραμπ θα εξαπλωθεί και στην Ευρώπη, όπου ήδη παρατηρούμε τη συνεχή αύξηση των κομμάτων που επενδύουν στον φόβο, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό, τον απομονωτισμό και τον εθνικισμό. Και, όπως επισημαίνουν, ο μεγαλύτερος κίνδυνος βρίσκεται στη Γαλλία, όπου η Μαρίν Λεπέν -η οποία δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό της για τη νίκη Τραμπ- κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή της χώρας της και απειλεί, με εξαιρετικά υψηλές πιθανότητες να κερδίσει τις επόμενες προεδρικές εκλογές.
Η πολιτική ελίτ της Ευρώπης παρακολουθεί με αμηχανία τις εξελίξεις αυτές και εμφανίζεται αδύναμη να αντιδράσει, δίνοντας την εντύπωση ότι περιμένει μοιρολατρικά τη σειρά της να ηττηθεί.
Η Γερμανίδα Καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ, σε ένα εξαιρετικό σχόλιό της μετά τη νίκη Τραμπ, έβαλε το πλαίσιο της συνεργασίες με τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ, υπενθυμίζοντας τις αξίες του δυτικού δημοκρατικού συστήματος: Η Γερμανία και οι ΗΠΑ, είπε, συνδέονται με αξίες, με τη δημοκρατία, το σεβασμό του νόμου, την αξιοπρέπεια του ανθρώπου ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματός του, τη θρησκεία του, το φύλο του, τον σεξουαλικό του προσανατολισμό ή τις πολιτικές πεποιθήσεις του. Είναι στη βάση αυτών των αξιών που προτείνω μια στενή συνεργασία με τον επόμενο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.
Όμως, το ερώτημα που τίθεται είναι εάν αρκεί η επίκληση των αξιών αυτών ή χρειάζεται κάτι περισσότερο για να συγκρατηθεί αυτό το τσουνάμι της πολιτικής του φόβου, που πλησιάζει απειλώντας να παρασύρει σε νέες περιπέτειες το ευρωπαϊκό και όχι μόνον οικοδόμημα.
Χρειάζονται πολλά περισσότερα. Πρώτα απ’ όλα, οι πολιτικές ελίτ θα πρέπει να σπάσουν το κέλυφός τους και να αφουγκραστούν εκείνα τα στρώματα των πολιτών που βρέθηκαν εκτός και νιώθουν να χάνεται το έδαφος κάτω από τα πόδια τους.