Το ρευστό παράγει αισιοδοξία

Κώστας Καλλίτσης 26 Μαϊ 2013

Οπως μετά το 2001, με το σοκ της αμερικανικής οικονομίας από το σπάσιμο της «φούσκας του Διαδικτύου», έτσι και μετά το 2008, η FED προχώρησε σε άκρως επιθετική χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Σήμερα, μάλιστα, ρίχνοντας στην αγορά 85 δισ. δολ. κάθε μήνα, κρατάει τα επιτόκια χαμηλότερα από την περίοδο 2002-04 και επί μακρότερο χρονικό διάστημα. Αφθονη ρευστότητα παρέχει και το Τόκιο, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια αναζωογόνησης της οικονομίας με τα «Abenomics» – όπως αποκαλείται η πολιτική του πρωθυπουργού Shinzo Abe: η απορρύθμιση της οικονομίας ξεκινάει τον Ιούνιο, η δημοσιονομική επέκταση υλοποιείται, ενώ η νομισματική χαλάρωση είναι σε πλήρη εξέλιξη, με στόχο να έχει διπλασιαστεί η νομισματική βάση της Ιαπωνίας στα τέλη 2014. Αυτή η πολιτική, σωστή για τις οικονομίες των δύο χωρών, έχει παρενέργειες σε άλλες. Η ρευστότητα βγαίνει εκτός συνόρων, διαχέεται και ωθεί στην ανάληψη μεγαλύτερου ρίσκου: εύκολο χρήμα, hot κεφάλαια, ψάχνουν ευκαιρίες για εύκολα κέρδη οπουδήποτε στον πλανήτη. Ετσι, στη ΝΑ Ασία, «φούσκες» εμφανίζονται στα ακίνητα, κρατικά ομόλογα γίνονται ανάρπαστα (οι ξένοι αύξησαν τις θέσεις τους στη Μαλαισία 550% από το 2009, στα 215 δισ. δολάρια!) και δείκτες χρηματιστηρίων σκαρφαλώνουν σε νέα υψηλά όλων των εποχών, χωρίς αυτό να δικαιολογείται από θεμελιώδη μεγέθη οικονομιών ή από τζίρους εταιρειών –«φούσκες» είναι, με «αέρα» τη φθηνή ρευστότητα. Χαρακτηριστική η συμπεριφορά του Nikkei: ανέβαινε 70% στο 6μηνο έως την περασμένη Πέμπτη, όταν κλονίστηκε τρομοκρατημένος από έναν ψίθυρο του κ. Μπερνάνκι, ότι πλησιάζει η ώρα να αρχίσει να περιορίζεται η ρευστότητα…

Στην Ευρώπη, οι αποδόσεις των ιταλικών 10ετών έπεσαν κάτω από το 4% (πρώτη φορά μετά 3 χρόνια), των γαλλικών έπεσαν σε χαμηλό ρεκόρ 1,7%, έπεσαν ακόμη και οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων. Στην Ισπανία προσφέρθηκαν τριπλάσια από τα 7 δισ. ευρώ που ζήτησε με την έκδοση 10ετών. Η Ιταλία σήκωσε 6 δισ. με 30ετή – πρώτη φορά μετά το 2009 εξέδωσε τέτοια διάρκεια. Η Πορτογαλία ζήτησε 3 δισ. με 10ετή τον Απρίλιο – η πρώτη έκδοση μετά μία 2ετία σε πρόγραμμα διάσωσης. Πού οφείλονται αυτές οι θετικές εξελίξεις – παρά την ύφεση, την ανεργία και τα φαινόμενα πολιτικής αστάθειας στην Ευρώπη; Πρώτον, στην ύφεση, εξαιτίας της οποίας περιορίζονται δραστικά τα ελλείμματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας και, άρα, μειώνονται οι ανάγκες τους σε εξωτερικό δανεισμό (όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, όπου η σκληρότερη εν καιρώ ειρήνης ύφεση). Δεύτερον, στην άφθονη ρευστότητα που παρέχουν ΗΠΑ και Ιαπωνία, η οποία αναζητεί μακροπρόθεσμες τοποθετήσεις ή, εναλλακτικά, επιλέγει βραχυπρόθεσμο ρίσκο με αντάλλαγμα το μεγαλύτερο κέρδος (όπως με την επαναγορά ελληνικών κρατικών ομολόγων, όπου βγήκαν απίστευτα κέρδη μέσα σε 5-6 μήνες, εις βάρος του φορολογούμενου). Αυτή η ρευστότητα εμπνέει (παροδική) αισιοδοξία, αλλά προκαλεί και σύνθετες και εύθραυστες καταστάσεις. Γι’ αυτό κατά κανόνα αντιμετωπίζεται με συγκράτηση. Και πουθενά δεν αναγορεύεται σε «ψήφο εμπιστοσύνης» στην οικονομία. Δηλαδή, σχεδόν πουθενά…