1…Η δαπάνη του φαρμάκου προβλήθηκε κατά την είσοδο στην κρίση του 2009 σαν εμβληματική αναφορά κατασπατάλησης δημοσίων πόρων, ανεξέλεγκτης λειτουργίας των γιατρών αλλά και κακών -καταναλωτικών- συμπεριφορών των πολιτών στα θέματα υγείας. Στην εθνική προσπάθεια της εποχής 10-12, έγινε κατορθωτό να μειωθεί ριζικά η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη το 2012 στα μισά (2,7 από 5,3 ) και ακολούθως να κλειδώσει στα 2 δις(2014).
Παράλληλα αναπτυχθήκαν άλλα μέτρα (εθνική και ηλεκτρονική συνταγογράφηση , θεραπευτικά πρωτόκολλα, θεσμική ενίσχυση των ιατρικών συλλόγων, συμφωνίες δεοντολογίας φαρμακευτικών εταιριών -πολιτείας) με σκοπό ένα νέο ενάρετο κύκλο .Ο ΕΟΠΥΥ ανέλαβε ένα ρόλο ελεγκτή- διαμεσολαβητή -διαμορφωτή του εκάστοτε φαρμακευτικού μίγματος και της σχέσης όγκων- αξίας, με στόχο την αυξημένη διείσδυση των γενοσήμων ενώ παράλληλα επετράπη η εισαγωγή στη χώρα και τιμολόγηση πολλών νέων φαρμάκων. Η προσωρινή χρήση του clawback (αυτόματη επιστροφή), σαν Προκρούστη, μαζί με τις άλλα rebates, εκπτώσεις και λίστες όπως και η αύξηση της συμμετοχής, διασφάλιζαν για μια περίοδο έλεγχο -έστω εξαναγκαστικό -της δημοσίας δαπάνης
Δυστυχώς αυτά τα μέτρα, δεν συνεχίσθηκαν, με προωθημένες ενέργειες εξορθολογισμου, ελέγχου της ζήτησης και ουσιαστικής εμπλοκής και δέσμευσης των εταίρων (κράτους ,ιατρικών συλλόγων, φαρμακοποιών και φαρμακευτικών εταιριών , και σταδιακά ατονήσαν. Δώδεκα χρόνια μετά έχουν δημιουργηθεί συνθήκες ασφυξίας με ένα εκρηκτικό clawback (1,3 δις) που νοθεύει τον ανταγωνισμό, αλλά και την πίεση από νέα γενιά φαρμάκων υψηλού κόστους για τις χρόνιες παθήσεις Σημαντική είναι και η αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης φαρμάκου σε περίπου 1,6 δις που ανεβάζει το μερίδιο των νοικοκυριών σε δαπάνες υγείας το 2021 στο 8% κρατώντας την χώρα ας σε πολύ υψηλή θέση σε σχέση με ΕΕ.
Η χαρούμενη ανεμελιά για το κόστος ,των ειδικών ιδιωτών γιατρών και ο πλειοδοτικος ανταγωνισμός των εταιριών ,δείχνει να μην εχει επηρεασθεί αποφασιστικά από την όλη μνημονιακη εμπειρία .Είναι χαρακτηριστική η αναφορά του Α. Δοξιάδη σαν εξωτερικού παρατηρητή, που θεωρεί το φαινόμενο διαχρονικό σύμπτωμα μιας ατελούς δημοκρατίας ραντιέρηδων, με παροχή προσόδων του κράτους σε ισχυρές ομάδες συμφερόντων (Καθημερινή 13.6)
Οι πρόσφατες ενέργειες του υπουργείου, με μετακύλιση μέρους του clawback στις επιστροφές και σπάσιμο του φαρμακευτικού μίγματος σε φυκ και στα υπόλοιπα φάρμακα (65%-35)είναι κυρίως λογιστικής έμπνευσης παρόμοιες με την διελκυστίνδα ΕΟΠΥΥ -νοσοκομείων στα ακριβά φάρμακα επι Σύριζα. Ενέργειες και κανόνες από πάνω με επιβολή αυστηρού ελέγχου και τεκμηριωμένης με πρωτόκολλα Ιατρικής, στους γιατρούς και δεοντολογίας στις εταιρίες δεν προβλέπονται παρά την υπερδιόγκωση της δαπάνης. Αντι αυτού επιχειρείται με την σημαντική βοήθεια των πόρων του ταμείου ανάκαμψης μια σιωπηλή από τα κάτω παρέμβαση
3.. Πράγματι στον Άξονα 3.3 του σχεδίου Ελλάδα 2.0 για το Ταμείο Ανάκαμψης προβλέπονται τέσσερις περίπου ισόποσες χρηματοδοτήσεις ( ΠΦΥ-δίκτυα 273 δις, Δημ. Υγεία- πρόληψη 254 δις, φάρμακο-clawback 300 δις και ψηφιοποίηση-φάκελος ασθενούς 278 δις ) που συγκλίνουν σε μια τέτοια bottom up προσπάθεια μεταρρύθμισης του συστήματος Υγείας. Οι τέσσερις αυτές δράσεις παράλληλες αλλά και σε συνέργειες επιχειρούν να προωθήσουν κομμάτια σημαντικών μετατροπών σε προβληματικές περιοχές του, υποβαθμισμένες μέχρι τώρα από τον παρωχημένο νοσοκομειοκεντρισμό.
Ήδη από την έκθεση Πισσαρίδη είχαν εντοπισθεί και περιγραφεί αυτές οι κατευθύνσεις, ενώ ο πρωθυπουργός τις είχε εξαγγείλει ( Ιουν 21) σαν μέτρα ανταπόκρισης του κράτους στα μαθήματα της πανδημίας. Πράγματι η έναρξη υλοποίησης απ την κυβέρνηση των δικτύων ΠΦΥ επαναφέρει μετά την πανδημία και την κρίση, την μεταρρυθμιστική προσπάθεια στο καθημερινό επίπεδο πολιτών, γιατρών και φαρμακοποιών όπου παρεμβάλλεται ένας σύμβουλος -οδηγός αναμεσά στο σύστημα υγείας και σε κάθε νοικοκυριό. Κύρια αποστολή του είναι η παρακολούθηση και σωστή διαχείριση των χρονίων νοσημάτων (70% των δαπανών υγείας ) σε συνεργασία με ομάδες από ιδιώτες ειδικούς γιατρούς, η πλοήγηση στην δευτεροβάθμια -νοσοκομειακή -περίθαλψη και η συνέχεια της φροντίδας. Ταυτόχρονα στο μεταπανδημικό μέτωπο πρέπει να προώθησει την πρόληψη και την προαγωγή υγείας, τις νέες ενεργείς συμπεριφορές (διατροφή, άσκηση κλπ), αναδεικνύοντας και αντιμετωπίζοντας μαζί με Τοπική Αυτοδιοίκηση και την συνεργασία των εκπαιδευτικών στα σχολεία τους συγχρόνους προσδιοριστές υγείας και τις εξαρτήσεις
4. .Το υπ. Υγείας ξεκινά μια τέτοια μείζονα προσπάθεια σε κακή στιγμή, λίγους μήνες πριν τις εκλογές, με λάθος τρόπο την τιμωρητικη διάσταση της συμμέτοχής στις λίστες των προσωπικών γιατρών, δίνοντας λάθος μήνυμα ελέγχου και περικοπών στους πολίτες και μάλλον εντείνοντας την καχυποψία φραγμού (gate keeping).
Όταν σε άλλες χώρες με μεγάλη παράδοση στην ΠΦΥ συνταγογραφείται λιγότερο από το 50% των επισκέψεων, θα μπορέσει εδώ ο προσωπικός γιατρός με τον ηλεκτρονικό φάκελο ασθενούς να ελέγξει εξορθολογίζοντας τις υπερβολές, την καταναλωτική πολυφαρμακία και τις επαναλαμβανόμενες άσκοπες εξετάσεις; Θα γίνει αποδεκτός σαν φίλος σε κάθε οικογένεια, ως αξιόπιστος σύμβουλος που γνωρίζει το ιστορικό των πολίτων, ξέρει να συνεργάζεται με τους ειδικούς και ταυτόχρονα συντονίζει τους άλλους λειτουργούς υγείας και φροντίδας (κοιν. λειτουργούς, νοσηλευτές, επισκέπτες υγείας, ψυχολόγους κλπ) κατά περίπτωση; Ακόμα, θα μπορέσει να συνεργασθεί με τους γιατρούς Δημόσιας υγείας στα εθνικά προγράμματα πρόληψης, ειδικά τώρα μετα την εμπειρία της πανδημίας, της κλιματικής κρίσης και της διογκωμένης μικροβιακής αντοχής από την κατάχρηση αντιβιοτικών;
Από την άλλη, χωρίς ισχυρά δίκτυα οργάνωσης και διοίκησης και εξουσιοδότησης των προσωπικών γιατρών, σε κάθε υγειονομική περιφέρεια, είναι δυνατόν να αντιμετωπισθεί το μεγαθήριο της βιοϊατρικής τεχνολογικής επέλασης μιας χώρας με μεγάλη ιδιωτική δαπάνη (35% όταν ΕΕ 17% )και κουλτούρα καταναλωτισμού από τον «συνοικιακό γιατρουδάκο»; Δεν πρέπει να έχει ισχυρά κίνητρα και μεγάλη στήριξη, ώστε να αντέξει τις πιέσεις ,να συνεργασθεί σωστά με τους ιδιώτες ειδικούς στην μη αναπαραγωγή υπερσυνταγογράφησης, αλλά στην καλύτερη και ομαδική διαχείριση των βασικών χρονίων νοσημάτων;
Μήπως όλα αυτά χρειάζονται μια καμπάνια εθνικής στήριξης και διατομεακής προσέγγισης; Μήπως ταυτόχρονα χρειάζονται άλλες παράλληλες και κατεπείγουσες λιμνάζουσες παρεμβάσεις, στο διοικητικό και οργανωτικό πεδίο, το ανθρώπινο δυναμικό, την αναδιοργάνωση των νοσοκομείων και την χρηματοδότηση του ΕΣΥ; Μπορεί μηχανιστικά να επιτευχθεί μια νέα αρχιτεκτονική του συστήματος απ τα κάτω χωρίς ισχυρή διακομματική συναίνεση; Χωρίς εθνική και δεσμευτική συμφωνία των εταίρων της Υγείας η μεταρρύθμιση αυτή θα εξελιχθεί σε ένα νέο φιάσκο σαν τα Τομμυ η σε άπειρα σημεία τριβών και αντιπαραθέσεων, από εκείνους που θα πιστέψουν και θα υπηρετήσουν πραγματικά αυτήν την προσπάθεια. Είναι κρίμα για το μέλλον της χώρας μετά την διπλή κρίση (οικονομική και πανδημική) να μείνει η αίσθηση ότι τίποτα δεν μάθαμε και τίποτα δεν αλλάξαμε.