Η Ελλάδα δαπανά για Έρευνα και Ανάπτυξη λιγότερο από 1,5% του ΑΕΠ. Βρίσκεται στην 14η θέση μεταξύ των 27 ως προς τον δείκτη “Έντασης Ε&Α” και στη 12η στις θέσεις πλήρους απασχόλησης του συνολικού προσωπικού σε Ε&Α.
Έχει σημασία, η πολιτεία στην Ελλάδα, να κατανοήσει τη σημασία που έχει η ποιοτική έρευνα για την ανάπτυξη της χώρας, και τη σημασία της διαφάνειας και αξιοκρατίας στην αξιολόγηση ανταγωνιστικών ερευνητικών προτάσεων, που καταθέτουν οι κάθε είδους ερευνητικές ομάδες.
Προχθές είχαμε την παραίτησή τους από το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ) του πρόεδρου κου Σπύρου Αρταβάνη-Τσάκωνα, καθ. Κυτταρικής Βιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και του μέλους, Άγγελου Χανιώτη, καθ. Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Πανεπιστημίου Πρίνστον.
Δύο Έλληνες επιστήμονες με λαμπρή καριέρα στο εξωτερικό, οι οποίοι θέλησαν να βοηθήσουν την πολιτεία στη χάραξη εθνικής στρατηγικής για την έρευνα, την τεχνολογία και την ανάπτυξη της καινοτομίας.
Ο λόγος των παραιτήσεων; Η απουσία στρατηγικής στον κρίσιμο τομέα της Έρευνας και Ανάπτυξης ( Ε&Α): Προτεραιότητες δεν υπάρχουν, τα όποια ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτούνται χωρίς σοβαρή αξιολόγηση και συχνά, χωρίς έλεγχο για τα αποτελέσματά τους.
Αυτές οι παραιτήσεις δεν είναι κεραυνός εν αιθρία.
Πριν ενάμιση περίπου έτος η ΠΟΣΔΕΠ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού & Ερευνητικού Προσωπικού), επισημαίνοντας προβλήματα στην διαδικασία αλλά και μεθοδολογία αξιολόγηση ερευνητικών προτάσεων, σε έργα του ΕΛΙΔΕΚ και της ΓΓΕΚ χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης, είχε ζητήσει να διασφαλίζονται πλήρως και με σταθερούς κανόνες η διαφάνεια, η αξιοκρατία και η αντικειμενικότητα. Ακολούθως αμέσως μετά εντόπισε και υπέδειξε πέντε προβληματικά σημεία στην πρόσκληση «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας» της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Παιδείας, που αναφέρονταν στην αντικειμενικότητα της αξιολόγησης (από έναν μόνο Έλληνα κριτή), όπως επίσης στη γραφειοκρατία της υποβολής, καθώς και στην ίδια την αποτελεσματικότητα της χρηματοδοτούμενης δράσης (σύντομη διάρκεια και ελάχιστος χρόνος προετοιμασίας της κοινοπραξίας, κατανομή δαπανών).
Δυστυχώς το αποτέλεσμα της αξιολόγησης αυτού του προγράμματος, όπως ανακοινώθηκαν στα τέλη του προηγούμενου Νοέμβρη, επιβεβαίωσαν τις επιφυλάξεις της ΠΟΣΔΕΠ με το χειρότερο τρόπο.
Οι «ειδικές εκθέσεις» των αξιολογητών των προτάσεων, οι οποίες γνωστοποιήθηκαν στους ενδιαφερόμενους και θα έπρεπε να περιέχουν τεκμηρίωση της βαθμολογίας, ήταν πανομοιότυπες, όπως παραδέχτηκε το υπουργείο («τυποποιημένες απαντήσεις για λόγους οικονομίας χρόνου».
Η ΠΟΣΔΕΠ με ανακοίνωσή της έκανε αναφορά για “… προσχηματική αξιολόγηση με συνεπακόλουθη εύνοια ημετέρων…” και εξέφρασε την διαμαρτυρία της “… για την απαράδεκτη, αδιαφανή και αναξιοκρατική διαδικασία που ακολουθήθηκε κατά την κρίση των ερευνητικών προτάσεων στις «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας»…”.
Για το θέμα αυτό ο Βουλευτής και Τομεάρχης Παιδείας του ΠΑΣΟΚ κος Στέφανος Παραστατίδης κατέθεσε ερώτηση προς τον Υπουργό Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, σχετικά με τα σοβαρότατα ερωτήματα και τα πρωτοφανή ζητήματα αδιαφάνειας, αξιοκρατίας και έλλειψης αντικειμενικότητας στη διαδικασία αξιολόγησης των ερευνητικών προτάσεων στο έργο «Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας». Ζητούσε δε απαντήσεις από τον αρμόδιο Υπουργό με κάποια ερωτήματα, μεταξύ δε αυτών και για το:
1. Πώς εξηγείται το γεγονός ότι προτάσεις με πανομοιότυπη ειδική έκθεση αξιολόγησης βαθμολογήθηκαν με διαφορετικές βαθμολογίες και εν τέλει απορρίφθηκαν από την 8μελή Επιτροπή Αξιολόγησης;
2. Ανταποκρίνεται στις αρχές της αξιοκρατίας, της διαφάνειας, της αντικειμενικότητας και της αξιοπιστίας ένα σύστημα αξιολόγησης, στο οποίο ένας μόνο αξιολογητής καλείται να κρίνει σύνθετες ερευνητικές προτάσεις από πληθώρα επιστημονικών πεδίων συντάσσοντας ειδική έκθεση αξιολόγησης, και μία 8μελής επιτροπή αξιολόγησης αποτελούμενη από μέλη που εκ των πραγμάτων δεν έχουν το σχετικό επιστημονικό υπόβαθρο καλούνται να βαθμολογήσουν τις σχετικές προτάσεις; “
Είναι προφανές ότι έχουνε πλέον μια καθαρή εικόνα για το πρόβλημα στις πολιτικές της χώρα Έρευνας και Ανάπτυξη.
Ο καθένας μας αντιλαμβάνεται πως η εικονική και τυποποιημένη αξιολόγηση προσβάλλει το σύνολο του ερευνητικού προσωπικού αλλά και τις επιχειρήσεις που επιδιώκουν συνεργασία μέσω των διαφόρων προγραμμάτων, και υπονομεύει την ανάπτυξη της έρευνας, αποθαρρύνοντας σοβαρούς επιστήμονες από το να αναλώσουν χρόνο και κόπο για να εμπλακούν σε διαδικασίες με υπερβολική γραφειοκρατία που έχουν προδιαγεγραμμένο αποτέλεσμα. Καταστάσεις που υπονομεύουν την εθνική ερευνητική προσπάθεια και τομέα.
Ας ελπίσουμε ότι η αναμενόμενη εκκρεμής αξιολόγηση των προτάσεων του προγράμματος «Αστέρια», όπως και άλλων προγραμμάτων, δεν θα επαναλάβει την ίδια μεθοδολογία και θα επικρατήσει η αξία της διαφάνειας και αξιοκρατίας στην αξιολόγηση τους.