Το παρελθόν ως παρόν

Κώστας Καρακώτιας 03 Δεκ 2013

«Εντός της Κανονικής μας δικαιοδοσίας και εν τω πλαισίω των Κανονικών μας αρμοδιοτήτων θα επιβάλουμε την ποινήν του αφορισμού σε όσους βουλευτές ψηφίσουν αυτή την επαίσχυντο και επονείδιστο ύβρι». Ετσι τελειώνει η δήλωση του φοβερού και τρομερού μητροπολίτη Πειραιώς κ. Σεραφείμ για την ενδεχόμενη νομοθετική καθιέρωση του συμφώνου συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών.

Η, σχεδόν παραληρηματική, δήλωση του κ. Σεραφείμ εντυπωσιάζει για το εύρος της γνώσης ακόμα και των πιο ακραίων εκδοχών της σεξουαλικής ετερότητας. Αποκαλύπτει όμως και τον κόσμο στον οποίο ζει ο κ. Σεραφείμ, αλλά προφανώς και πολλοί άλλοι ιεράρχες. Εναν κόσμο περασμένων εποχών όπου κυρίαρχος και προσδιοριστικός λόγος των πραγμάτων ήταν ο λόγος της Εκκλησίας.

Στα καθ? ημάς, ο πιο κοντινός τέτοιος κόσμος είναι βέβαια η εποχή της τουρκοκρατίας. Τότε η Εκκλησία κατείχε ειδική θέση στον τρόπο οργάνωσης και διοίκησης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εκπροσωπούσε τους υπόδουλους χριστιανούς με σημαντικές αρμοδιότητες και εξουσίες. Είχε δε τη δυνατότητα να επιβάλλει στους χριστιανούς διάφορες ποινές, οι οποίες στην εκκλησιαστική διάλεκτο λέγονται επιτίμια. Οι ποινές αυτές, αρχικά, επιβάλλονταν μόνο για θέματα εκκλησιαστικής τάξης και μια από τις βαρύτερες ήταν (και είναι ακόμα) ο αφορισμός. Με την ποινή αυτή αποκλείεται ο πιστός από την επικοινωνία με την Εκκλησία και στερείται τα μυστήριά της. Ανακοινώνεται στο ποίμνιο και φυσικά στην ευρύτερη μικροκοινωνία με επίσημη ανάγνωσή του στην εκκλησία και με αυτόν που τον εκφωνεί να φορά οπωσδήποτε συγκεκριμένα άμφια.

Ο αφορισμός, τότε, είχε ως άμεσο ορατό αποτέλεσμα την εκκλησιαστική αλλά και τη γενική κοινωνική απομόνωση εκείνου στον οποίο επιβλήθηκε. Λειτουργούσε όμως και τρομοκρατικά με την έντονη μεταφυσική απειλή ότι το σώμα του αφορισμένου δεν θα έλιωνε μετά τον θάνατό του και ότι θα όδευε στην αιώνια κόλαση. Στην περίοδο της τουρκοκρατίας και των εκκλησιαστικών προνομίων και εξουσιών, ο αφορισμός, όπως και τα άλλα επιτίμια, γρήγορα ξέφυγαν από τα όρια των ποινών για θρησκευτικές παραβάσεις και επεκτάθηκαν σχεδόν σε όλα τα πεδία των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων της εποχής. Ο εκκλησιαστικός αυτός έλεγχος των πραγμάτων αμφισβητήθηκαν έντονα όταν άρχισαν οι ιδέες του Διαφωτισμού να προσλαμβάνονται από την υπόδουλη κοινωνία.

Η ανάπτυξη των κοινοτήτων και των άλλων θεσμών άρχισαν να περιορίζουν την εκκλησιαστική δικαιοδοσία και τις ποινές της. Η ίδρυση του ελληνικού κράτους αργότερα επέβαλλε την κοσμική νομική ρύθμιση των πολυποίκιλων σχέσεων. Προφανώς ο κ. Σεραφείμ φαντάζεται την επιστροφή σε ένα καθεστώς αυξημένης εκκλησιαστικής εξουσίας και ελέγχου της ζωής και των επιθυμιών των ανθρώπων.