Με αφορμή το κλείσιμο του Πανεπιστημίου Κεντρικής Ευρώπης από τον Όρμπαν, ο Cas Mudde προχωρεί σε μερικές μελαγχολικές διαπιστώσεις για το που πάει ο κόσμος: «Τρεις από τις μεγαλύτερες δημοκρατίες έχουν αυτή τη στιγμή ακροδεξιούς ηγέτες (Βραζιλία, Ινδία και ΗΠΑ), ενώ δύο από τις μεγαλύτερες μη δημοκρατικές χώρες έχουν κάνει πιο αποφασιστική στροφή στον αυταρχισμό (π.χ., Κίνα και Ρωσία). Στην ΕΕ και τις ΗΠΑ η κυρίαρχη δεξιά κανονικοποιεί ολοένα και περισσότερο τη ριζοσπαστική δεξιά, προτιμώντας τη συνεργασία αντί για την αντιπαράθεση, ενώ η κυρίαρχη αριστερά είναι υπερβολικά αδύναμη ή πολύ απασχολημένη με τη δική της επιβίωση σε εθνικό επίπεδο για να αντιδράσει».
Δύσκολα θα μπορούσε να διαφωνήσει κανείς.
Πέτρος Παπασαραντόπουλος
————–
Μετά από πάνω από 25 χρόνια λειτουργίας στη Βουδαπέστη, το Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ευρώπης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ουγγαρία
«Το CEU εκδιώχθηκε». Με αυτό τον τρόπο ο Michael Ignatieff[1], ο Καναδός πρόεδρος του Πανεπιστημίου Κεντρικής Ευρώπης (CEU), ανακοίνωσε τη διακοπή της λειτουργίας του πανεπιστημίου του μετά από περισσότερα από 25 χρόνια στη Βουδαπέστη, στην Ουγγαρία. Και 20 χρόνια μετά την ανάληψη της πρώτης μου ακαδημαϊκής θέσης εργασίας σε αυτό το μοναδικό πανεπιστήμιο, το CEU δεν θα αποτελεί πλέον μέρος της ουγγρικής ανώτατης εκπαίδευσης, αλλά θα μεταφέρει τη λειτουργία του στη Βιέννη. Για πρώτη φορά στην ιστορία, ένα πανεπιστήμιο αναγκάζεται να εγκαταλείψει ένα κράτος-μέλος της ΕΕ. Με αυτό τον τρόπο, η Ουγγαρία γίνεται μέλος μιας αυξανόμενης ομάδας αυταρχικών κρατών τα οποία (πραγματικά) κλείνουν ανεξάρτητα πανεπιστήμια, όπως η Λευκορωσία (Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών[2]), η Ρωσία (Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης[3]) και η Τουρκία (διάφορα πανεπιστήμια[4]).
Το CEU ιδρύθηκε το 1991 από τον Αμερικανό φιλάνθρωπο George Soros, κατά κύριο λόγο για να εκπαιδεύσει τις νέες ελίτ της μετα-κομμουνιστικής Ευρώπης στο πνεύμα των «ανοιχτών κοινωνιών» του Karl Popper, ο οποίος επηρέασε βαθιά τον Soros όταν ήταν σπουδαστής στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου (LSE). Γρήγορα καθιερώθηκε ως ένα αποκλειστικά διεθνές, παγκόσμιας εμβέλειας πανεπιστήμιο που προσέλκυε ταλαντούχους σπουδαστές από όλη την Ευρώπη και τον κόσμο. Οι σπουδαστές από την ίδια χώρα –κυρίως την Ουγγαρία[5]– ποτέ δεν ξεπερνούσαν το 20% στις αίθουσες διδασκαλίες στο CEU, κάτι που αποτελούσε πολύτιμο πόρο για τις σπουδές στη διεθνή πολιτική γενικά, και τον εθνικισμό συγκεκριμένα.
Οι εντάσεις ανάμεσα στο CEU και την ουγγρική δεξιά χρονολογούνται πριν από δεκαετίες, κυρίως από την πρώτη κυβέρνηση του Βίκτορ Όρμπαν την περίοδο 1998-2002, και επομένως δεν αποτελούν αποκλειστικά αντανάκλαση της αυξανόμενης δύναμης της ριζοσπαστικής δεξιάς πολιτικής σήμερα. Όμως το γεγονός ότι ο Όρμπαν δεν κατάφερε μόνο να ενοχλήσει το CEU στις αρχές του αιώνα, αλλά κατάφερε και να το αναγκάσει να εγκαταλείψει την Ουγγαρία το 2018, είναι ενδεικτικό του Zeitgeist της λαϊκιστικής ριζοσπαστικής δεξιάς, αυτό που οι Αμερικανοί αρέσκονται να αποκαλούν εποχή Τραμπ.
Σε εθνικό επίπεδο, δείχνει ότι αντί να γίνει πιο μετριοπαθής μετά την ενσωμάτωση στην ΕΕ, ο Όρμπαν εξακολουθεί να ριζοσπαστικοποιείται και να επεκτείνει ολοένα και περισσότερο το σχέδιό του να μετατρέψει την Ουγγαρία από μια φιλελεύθερη δημοκρατία σε ένα «μη φιλελεύθερο κράτος»[6]. Μια ακόμα πλειοψηφία που κέρδισε –μετά από τις απαραίτητες συνταγματικές αλλαγές[7]– νωρίτερα αυτή τη χρονιά, και το ολοένα και πιο ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον ενθάρρυναν τον Όρμπαν να ξεκινήσει μια ραγδαία επίθεση στα τελευταία ψήγματα της ανεξάρτητης κοινωνίας των πολιτών στη χώρα, από τον ακαδημαϊκό κόσμο[8] μέχρι τις ΜΚΟ[9], θέτοντας τα πολιτισμικά ιδρύματα[10] και τα μέσα ενημέρωσης[11] υπό αυστηρότερο κομματικό έλεγχο. Καθώς πέφτουν και οι τελευταίες δημοκρατικές μάσκες, η αυταρχική διακυβέρνηση του Όρμπαν παρουσιάζει όλο και περισσότερο ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά.
Το γεγονός ότι όλα αυτά συμβαίνουν στην καρδιά της ΕΕ, είναι ενδεχομένως το πιο σοκαριστικό από όλα. Αν μη τι άλλο, η διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι μια άμεση απάντηση στις φρικαλεότητες του φασισμού. Η ΕΕ ιδρύθηκε για να εξασφαλίσει ότι η Ευρώπη δεν θα έπεφτε «ποτέ ξανά» θύμα της ριζοσπαστικής δεξιάς διακυβέρνησης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί επικριτές του Όρμπαν περίμεναν από την ΕΕ να παρέμβει και να προστατεύσει τη φιλελεύθερη δημοκρατία – παρά να εξακολουθήσει να επιχορηγεί πλουσιοπάροχα την αυταρχική, κλεπτοκρατική[12] κυβέρνησή του.
Εδώ και πολλά χρόνια προσπαθήσαμε[13] να επικοινωνήσουμε με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (EPP), την κυρίαρχη δεξιά πολιτική ομάδα της οποίας είναι μέλος το κόμμα του Όρμπαν Fidesz, χωρίς να βρούμε όμως ανταπόκριση. Αυτό που δεν καταφέραμε να κατανοήσουμε είναι ότι τα περισσότερα μέλη του EPP εγκατέλειψαν εδώ και καιρό τη φιλελεύθερη δημοκρατική συναίνεση της μεταπολεμικής εποχής, στην οποία τα ακροδεξιά κόμματα και οι πολιτικές θεωρούνται απαράδεκτα. Πολλά μέλη του EPP συμμετείχαν σε εθνικούς συνασπισμούς με ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα (π.χ., στην Αυστρία, τη Δανία και την Ιταλία), υιοθέτησαν μια ριζοσπαστική δεξιά ρητορική και εφάρμοσαν ριζοσπαστικές δεξιές πολιτικές για να αντιμετωπίσουν τις εκλογικές προκλήσεις (π.χ., στη Γαλλία και την Ολλανδία). Με λίγα λόγια, το EPP είναι σήμερα πολύ περισσότερο το κόμμα του Βίκτορ Όρμπαν παρά της Άνγκελα Μέρκελ, όπως επιβεβαίωσε για ακόμη μία φορά η επιλογή του υποστηρικτή του Όρμπαν Μάνφρεντ Βέμπερ (έναντι του Άλεξ Σταμπ) ως spitzenkandidat[14] για το 2019.
Τέλος, η περίπτωση του CEU δείχνει τα ανατριχιαστικά αποτελέσματα της ανήθικης και εγωκεντρικής πολιτικής του Τραμπ «Πρώτα η Αμερική». Πριν από 2 χρόνια θα ήταν απολύτως αδιανόητο οι ΗΠΑ να αποδεχτούν να κλείσει μια άλλη κυβέρνηση ένα αμερικανικό ίδρυμα. Στην πραγματικότητα, ο κύριος λόγος που ο Όρμπαν ήταν ένας από τους πρώτους διεθνείς ηγέτες που έσπευσαν να υποστηρίξουν τον Ρεπουμπλικανό υποψήφιο Τραμπ ήταν η βαθιά του δυσαρέσκεια προς τη Χίλαρι Κλίντον, η οποία, ως Υπουργός Εξωτερικών, ήταν η πιο αποτελεσματική και μαχητική επικρίτρια των αυταρχικών πολιτικών.
Όπως οι περισσότεροι στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικής, ο Όρμπαν αρχικά υπερεκτίμησε τη δύναμη του Αμερικανού προέδρου. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αιφνιδιάστηκε από την αμερικανική κριτική για το νομοσχέδιό του για την ανώτατη εκπαίδευση (που αποκαλείται LexCEU ακριβώς επειδή στοχοποίησε ειδικά το CEU), και απέλυσε τον πρέσβη του στην Αμερική, επειδή δεν κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση στον Τραμπ. Αργά αλλά σταθερά ο Όρμπαν κατάλαβε ότι παρόλο που το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» δεν σήμαινε απαραίτητα υποστήριξη σε άλλους ριζοσπάστες δεξιούς ηγέτες, σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν αντιτίθενται στις αυταρχικές πολιτικές τους. Είσαι ελεύθερος να κάνεις ό,τι θέλεις στη χώρα σου, αρκεί να μην αντιτίθεσαι ανοιχτά στον Τραμπ. Ο Τραμπ δεν ενδιαφέρεται και το αμερικανικό Κογκρέσο είναι πολύ απασχολημένο με διάφορα μεγάλα και μικρά σκάνδαλα του Τραμπ για να ασχοληθεί με τον υπόλοιπο κόσμο (εκτός από κάποιες δεξιές εμμονές, όπως το Ιράν, το Ισραήλ και η Βενεζουέλα).
Αυτή είναι μια τρομακτική πραγματικότητα σε έναν κόσμο όπου κυβερνούν ολοένα και περισσότερο αυταρχικοί ηγέτες. Τρεις από τις μεγαλύτερες δημοκρατίες έχουν αυτή τη στιγμή ακροδεξιούς ηγέτες (Βραζιλία, Ινδία και ΗΠΑ), ενώ δύο από τις μεγαλύτερες μη δημοκρατικές χώρες έχουν κάνει πιο αποφασιστική στροφή στον αυταρχισμό (π.χ., Κίνα και Ρωσία). Στην ΕΕ και τις ΗΠΑ η κυρίαρχη δεξιά κανονικοποιεί ολοένα και περισσότερο τη ριζοσπαστική δεξιά, προτιμώντας τη συνεργασία αντί για την αντιπαράθεση, ενώ η κυρίαρχη αριστερά είναι υπερβολικά αδύναμη ή πολύ απασχολημένη με τη δική της επιβίωση σε εθνικό επίπεδο για να αντιδράσει. Αν αυτό δεν αλλάξει σύντομα, τη μοίρα του CEU θα ακολουθήσουν πολύ περισσότερες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών σε όλο τον κόσμο, ακόμα και στις χώρες που θεωρούνται δημοκρατίες.
* Το πρωτότυπο άρθρο στα αγγλικά, https://www.theguardian.com/commentisfree/2018/dec/04/central-european-university-latest-victim-trump-era
[1] Περισσότερα στο https://www.ceu.edu/article/2018-12-03/ceu-forced-out-budapest-launch-us-degree-programs-vienna-september-2019
[2] Περισσότερα στο https://www.pri.org/stories/2015-07-14/when-belarus-closed-its-last-liberal-arts-school-university-went-exile
[3] Περισσότερα στο https://www.nytimes.com/2018/08/26/world/europe/european-university-st-petersburg-russia.html
[4] Περισσότερα στο https://www.timeshighereducation.com/news/fifteen-turkish-universities-shut-down-after-failed-coup
[5] Περισσότερα για την Ουγγαρία στο https://www.theguardian.com/world/hungary
[6] Ενδεικτικά στο https://budapestbeacon.com/full-text-of-viktor-orbans-speech-at-baile-tusnad-tusnadfurdo-of-26-july-2014/
[7] Περισσότερα στο https://www.theguardian.com/world/2018/apr/09/hungary-election-osce-monitors-deliver-damning-verdict
[8] Ενδεικτικά στο https://www.sciencemag.org/news/2018/07/hungarian-academy-president-vows-keep-fighting-independence-government-takes-control
[9] Περισσότερα στο https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/06/hungary-draconian-anti-ngo-law-will-be-resisted-every-step-of-the-way/
[10] Περισσότερα στο https://bbj.hu/politics/govt-to-gag-state-run-cultural-institutions-report-says_155006
[11] Ενδεικτικά στο https://www.ecpmf.eu/news/press-releases/media-freedom-in-hungary-is-no-more
[12] Ενδεικτικά στο https://www.reuters.com/article/us-global-corruption/hungary-slides-deeper-down-corruption-index-watchdog-says-idUSKCN1G52E6
[13] Ενδεικτικά στο https://www.theguardian.com/commentisfree/2017/apr/03/eu-tolerated-viktor-orban-hungarian-central-european-university
[14] Βασικός υποψήφιος για την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.