Φαίνεται ότι φτάνουμε στο τέλος μιας πορείας επώδυνης, αλλά με δυσάρεστες εκπλήξεις. Η Ελλάδα, όμως, είναι μία χώρα, στην οποία ποτέ δεν αισθάνεσαι ανία. Έτσι, το 2012 άρχισε να πεθαίνει ή μάλλον να σαπίζει το παλιό, χωρίς ακόμη να διαφαίνεται ο ερχομός του νέου. Στο μεσοδιάστημα, που διαρκεί πολύ, τέρατα γεννώνται και πολλαπλασιάζονται.
Δυστυχώς η κεντροαριστερά, ο εκσυγχρονιστικός πολιτικός χώρος, η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία ή ο μεσαίος χώρος, όπως πολλοί αρέσκονται να την αποκαλούν, προσέρχεται στις εκλογές διασπασμένη. Οι λόγοι γνωστοί: έλλειψη ηγετών με σθένος και ισχυρή προσωπικότητα, εγωισμοί και φοβίες, ναρκισσισμοί και έλλειψη πολιτικής σκέψης. Θα λείψει ένας στιβαρός, ενωτικός πόλος καθαρά φιλοευρωπαϊκός, αντιτιθέμενος στον υπέρμετρο λαϊκισμό, στη δημαγωγία και στον κρατισμό και, πρωτίστως, εκφραστής όλων των ευρωπαϊκών, εκσυγχρονιστικών και προοδευτικών δυνάμεων του τόπου.
Μεγάλη απώλεια θεωρώ και την εξαέρωση της Ανανεωτικής Αριστεράς, η οποία άρχισε από τις αναζητήσεις και τους προβληματισμούς των Άγγελου Ελεφάντη, των Μιχάλη και Λευτέρη Παπαγιαννάκη, του Σπήλιου Παπασπηλιόπουλου, του Λεωνίδα Λουλούδη και πολλών ακόμη και κατέληξε έρμαιο στα χέρια των Κουβέλη, Χατζησωκράτη και των λοιπών ανάξιων να χειρίζονται τις τύχες των παρακαταθηκών της. Το εγχείρημα του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου του 1989 πέρασε γρήγορα στα χέρια του Αριστερού Ρεύματος των παλαιοκομμουνιστών και νοσταλγών του σταλινισμού, του κρατισμού, του ακραίου συνδικαλισμού και του καιροσκοπισμού. Το τελευταίο, αναμεμειγμένο με ό,τι χειρότερο είχε να επιδείξει το ΠΑΣΟΚ της εικοσαετίας 1990-2010, είναι προ των πυλών της εξουσίας, έτοιμο να αντικαταστήσει το φθαρμένο καθεστώς, που κυριάρχησε στην Μεταπολίτευση. Δηλαδή, από τη Σκύλλα στη Χάρυβδη. Μελετώντας για πολλοστή φορά το περίφημο κείμενο του αείμνηστου Λεωνίδα Λουλούδη στο 1ο τεύχος του περιοδικού The Athens Review of Books (2009) με τίτλο «Αριστεροί χωρίς Αριστερά – ο κύκλος που κλείνει», είδα και πάλι τη χαμένη άνοιξη των νεανικών μας οραματισμών να χάνεται οριστικά, τουλάχιστον για τα πολλά επόμενα χρόνια.
Έτσι, περιορισμένοι πλέον στην ασχήμια, τη γύμνια από ιδέες και οράματα, τη δημαγωγία και τον επικείμενο ρεμβασισμό του χαμένου Εμφυλίου, αναμένουμε την εισβολή των βαρβάρων, χωρίς ιδεολογικά όπλα να αμυνθούμε, χωρίς σθένος και ανάστημα να αναδείξουμε την απάτη, που απελαύνει από τους θαυμαστές του Τσάβες και του οικονομικού … θαύματος της Αργεντινής. Αναφέρω ενδεικτικά αυτά που είπε ο λατινοαμερικανός συγγραφέας Κάρλος Φουέντες, σε μια τηλεοπτική συνέντευξή του στον Ανταίο Χρυσοστομίδη, όταν χαρακτήρισε ως νέο Μουσολίνι τον αγαπημένο της σημερινής ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ Ούγκο Τσάβες.
Νομοτελειακή πλέον θα είναι η ενίσχυση των δύο πόλων ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ και η αποδυνάμωση των σπαραγμάτων του μεσαίου χώρου. Οι περισσότεροι από εκείνους που πήραν την Πρωτοβουλία των 58 μετακόμισαν στο Ποτάμι, ορισμένοι στο ΠΑΣΟΚ-ΔΠΠ, κάποιοι παρέμειναν στην εξαερωμένη πλέον ΔΗΜΑΡ, προσδοκώντας κάποιο θαύμα, άλλοι έμειναν ουδέτεροι και όλοι μαζί αισθάνονται απογοητευμένοι για την έλλειψη ενωτικής βούλησης, ενωτικού οράματος και ενωτικών στόχων.
Ουδεμία πλέον από τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις ασχολείται με τη διαφορά του growth από το development. Ουδείς ασχολείται με την Παιδεία και την εξάρτηση της Οικονομίας, της Υγείας, του Πολιτισμού και της θέσης της χώρας στο διεθνές στερέωμα από την πρώτη. Όπως είχε τονίσει ο Σπήλιος Παπασπηλιόπουλος, «Η οικονομική επιστήμη από μόνη της δεν μπορεί να προσδιορίσει την αειφόρο ανάπτυξη γιατί ασχολήθηκε μόνο με τον κύκλο παραγωγή-κατανάλωση, χωρίς να την απασχολήσει αυτό που προηγείται (οι πρωτογενείς πηγές της βιόσφαιρας) ή αυτό που έρχεται μετά (η αξία ή απαξία της κατανάλωσης). Αυτή η υπόθεση συνεπάγεται και μιαν άλλη: ότι η ευημερία εξαρτάται από την παραγωγή κι ότι όσο πιο πολύ παράγουμε, η ευημερία αυξάνεται. Έτσι το ΑΕΠ έγινε ένας δείκτης-φετίχ, ενώ ο τρόπος που υπολογίζεται η αύξησή του αφήνει έξω όλο το κοινωνικό και το οικολογικό κόστος αυτής της αύξησης – που, βέβαια, εκφράζει την οικονομική μεγέθυνση (growth) και όχι την ανάπτυξη (development)». Αυτό, που ο κάθε νοήμων αναγνώστης αντιλαμβάνεται είναι ότι πράγματι βιώνουμε την εποχή των τεράτων. Το νέο αργεί πολύ και δεν φαίνεται καν στον ορίζοντα.
Όμως, οι πολίτες οφείλουν να πάρουν θέση και να επιλέξουν το μη χείρον ως το βέλτιστο. Εκ των πραγμάτων το μη χείρον από τα σπαράγματα του μεσαίου χώρου είναι εκείνο που κράτησε τη χώρα όρθια, συμμετείχε σε διακυβέρνηση με την ΝΔ, εισπράττοντας το αναμενόμενο πολιτικό κόστος, και απέτρεψε την άτακτη χρεοκοπία. Η τελευταία διασπαστική κίνηση του Γ. Α. Παπανδρέου αποδυναμώνει το ΠΑΣΟΚ-ΔΠΠ, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο Παπανδρέου διαβλέπει ότι οι πολίτες δεν θα ενισχύσουν ένα προσωποπαγές και τεχνητό εγχείρημα διάσπασης. Οι λόγοι, για τους οποίους προέβη στη διάσπαση δεν μου είναι γνωστοί, ενώ θεωρώ εντελώς άκαιρο, αλλά και παρακινδυνευμένο, να εκφράσω την προσωπική μου άποψη επ’ αυτού. Όμως, θα μείνει στην ιστορία ως ο γιος του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, που το κόμμα του τον ανέδειξε αρχηγό και πρωθυπουργό και ο ίδιος στη συνέχεια το διέσπασε χάριν της αρχηγίας.
Την ημέρα ανακοίνωσης της ίδρυσης του κόμματος του Γ. Α. Παπανδρέου μου ζητήθηκε να συμμετάσχω σε ένα βήμα διαλόγου του. Αποδέχθηκα για προφανείς λόγους, εκφράζοντας όμως τις ακόλουθες εύλογες απορίες μου. Ποιό είναι το ιδεολογικό πλαίσιο, εντός του οποίου κινείται το κόμμα αυτό; Ποιά η αναγκαιότητα δημιουργίας του; Σε τί διαφέρει από το ΠΑΣΟΚ; Ποιές οι θέσεις του για παιδεία, υγεία, ασφαλιστικό, δημόσιο χρέος, ανάπτυξη και αναδιάταξη της δημόσιας διοίκησης; Ποιά η θέση του σχετικά με την ευρωζώνη, την πολιτική ενοποίηση της ΕΕ και το μεταναστευτικό; Ποιά η θέση του σχετικά με την σύμπραξη ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στην κυβέρνηση για τη διάσωση της χώρας από τον Ιούνιο 2012 έως σήμερα; Ποιά θα ήταν η εναλλακτική λύση στο θέμα της παραμονής της χώρας στην ευρωζώνη και στη διάσωσή της από την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία; Αν όλα αυτά τα ερωτήματα δεν απαντηθούν πώς ζητάτε την ψήφο των πολιτών; Ελπίζω να απαντηθούν τα ερωτήματα αυτά και το νέο κόμμα να διαφέρει ιδεολογικά από το ΠΑΣΟΚ. Διότι σε αντίθετη περίπτωση θα συμπεράνω ότι όλα αυτά έγιναν για να ικανοποιηθούν αφ’ ενός μεν ο εγωισμός του ΓΑΠ αφ’ ετέρου δε η προϋπόθεση κατοχής της ηγεσίας κόμματος, προκειμένου να εκλεγεί κάποιος στη θέση του προέδρου μιας λέσχης υπό την επωνυμία «Σοσιαλιστική Διεθνής».
Όσον αφορά στην Άννα Διαμαντοπούλου, είναι προς τιμήν της το γεγονός ότι απέρριψε κάθε πρόσκληση ένταξης σε ένα εκ των σπαραγμάτων του χώρου. Θεωρώ απώλεια την μη συμμετοχή της στις επικείμενες εκλογές. Την συγχαίρω όμως, που κράτησε τις ιδέες της και τις αξίες της ψηλά, συνεχίζοντας να προτάσσει την επιθυμητή ενότητα του χώρου, ώστε κάθε ένα από τα σπαράγματα να μην γίνει συμπλήρωμα διατροφής ενός εκ των δύο πόλων. Ένας ενιαίος μεσαίος χώρος θα γινόταν πρωταγωνιστής των πολιτικών εξελίξεων και όχι ουραγός. Η συνέχιση του έργου, που παράγει, από τη θέση της προέδρου του «Δικτύου για την Μεταρρύθμιση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα» θα είναι πολύ χρήσιμη για το μέλλον, δεδομένης της παντελούς έλλειψης μιας δεξαμενής σκέψης (think tank) με πανευρωπαϊκή εμβέλεια και επιρροή στο χώρο της σοσιαλδημοκρατίας στη χώρα μας. Ελπίζω και προσβλέπω ότι η Άννα Διαμαντοπούλου θα πρωτοστατήσει, από κοινού με άλλους, ώστε να υλοποιηθεί η αδήριτη ανάγκη της μετεκλογικής ίδρυσης ενός κόμματος συμπαγούς ιδεολογικά με ευρωπαϊκό προσανατολισμό και με προσήλωση στον ανθρωπισμό, στον εκσυγχρονισμό, στο κοινωνικό κράτος και στην αξιοκρατία.