Η Ισπανία τελικά απέκτησε κυβέρνηση υπό τον Π. Σάντσεζ, λαμβάνοντας την 16/11/23 ψήφο εμπιστοσύνης από την Βουλή με 179 ψήφους. ( Σημειώνουμε ότι ο Σάντσεζ βρίσκεται στην πρωθυπουργία από την 1/6/18, οπότε και ανατράπηκε η κυβέρνηση του PP υπό τον Μ.Ραχόι, μετά από πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσε κατ' αυτής το PSOE, γενόμενη δεκτή για πρώτη και μοναδική φορά στα χρονικά της μεταφρανκικής Ισπανίας).
Υπέρ της κυβέρνησης ψήφισαν εκτός από το PSOE και το SUMAR, διάφορα αυτονομιστικά κόμματα. Καταψήφισαν το PP και το VOX.
Τις παραμονές αλλά και μετά από την λήψη της ψήφου εμπιστοσύνης, έλαβαν χώρα πολυπληθείς και έντονα αποδοκιμαστικές διαδηλώσεις έξω από την έδρα του PSOE στην Μαδρίτη, οργανωμένες από το PP και το VOX, οι οποίες είχαν στόχο την παροχή αμνηστίας που παραχώρησε η κυβέρνηση Σάντσεζ στους Καταλανούς αυτονομιστές του JuntsXCat με αντάλλαγμα την υπερψήφιση της κυβέρνησης PSOE- SUMAR.
Αυτό, δηλαδή η υπερψήφιση της κυβέρνησης Σάντσεζ από το Junts με αντάλλαγμα την παροχή αμνηστίας, εκτός των άλλων, προκάλεσε την σφοδρή αντίδραση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, το οποίο διά του αρχηγού του Μάνφρεντ Βέμπερ, δήλωσε ότι "ανησυχούμε πολύ για την επιδείνωση του κράτους δικαίου στην Ισπανία μετά το σοσιαλιστικό σύμφωνο αμνηστίας. Υπάρχει κίνδυνος παραβίασης της διάκρισης των εξουσιών και υπονόμευσης της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας."
Από την πλευρά τους οι Ισπανοί σοσιαλιστές υπενθύμισαν στον Μ. Βέμπερ ότι δεν έδειξε τις ίδιες ευαισθησίες όταν παραβιαζόταν το κράτος δικαίου στην Ουγγαρία από το κόμμα FIDESZ του Β. Ορμπάν, το όποιο ήταν μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και το οποίο τελικά διαγράφηκε από τις τάξεις του.
Στο ίδιο μήκος κύματος με τις δηλώσεις Βέμπερ, κινήθηκαν με δηλώσεις τους, ο κοινοτικός Επίτροπος Δικαιοσύνης Ντιντιέ Ρεηντερς και ο Μανοέλ Λουνά Καρμπονέλ (Γενικός Γραμματέας του Γενικού Συμβουλίου της Δικαστικής Εξουσίας), ενώ επικριτική ανακοίνωση εξέδωσε και η Ένωση Εισαγγελέων Ισπανίας. (Σημειωτέον ότι όλα τα παραπάνω λάμβαναν χώρα, ενώ η Ισπανία ασκούσε την εκ περιτροπής προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά το εξάμηνο Ιουλίου-Δεκεμβρίου 2023).
Από την μεριά της, η κυβέρνηση Σάντσεζ κατά την κατάθεση του νομοσχεδίου περί αμνηστίας στους Καταλανούς αυτονομιστές υπεραμύνθηκε της συνταγματικότητάς του και της σύμπνοιάς του με το ευρωπαϊκό δίκαιο καθώς και τα αναλόγως ισχύοντα και σε άλλες χώρες της EE. Έγινε ιδιαίτερη αναφορά στους Μελανήσιους αυτονομιστές της Νέας Καληδονίας του Νότιου Ειρηνικού (γαλλική υπερπόντια κτήση) στους οποίους χορηγήθηκε αμνηστία από την Γαλλική Δημοκρατία το 1988.
Αναμφισβήτητα όλη αυτή η κατάσταση δεν προοιωνίζει καλή συνέχεια για τις πολιτικές εξελίξεις στην Ισπανία. Λίγο μετά την λήψη ψήφου εμπιστοσύνης της κυβέρνησης Σάντσεζ από την Βουλή, ξέσπασε σφοδρότατη διπλωματική σύγκρουση Ισραήλ-Ισπανίας λόγω του ότι ο Σάντσεζ κατήγγειλε το Ισραήλ ότι παραβιάζει το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο κατά τους διεξαγομένους βομβαρδισμούς στην Γάζα. Πιο συγκεκριμένα: Ο Ισπανός πρωθυπουργός μιλώντας στο κρατικό τηλεοπτικό κανάλι TVE δήλωσε ότι «αυτό που έκανε η Χαμάς στο Ισραήλ είναι απολύτως φρικτό και αποτρόπαιο. Έχουμε επίσης δείξει πάντα την δημόσια δέσμευση μας στο ότι η Χαμάς πρέπει να απελευθερώσει όλους τους ομήρους που κρατά αμέσως και χωρίς κανέναν απολύτως όρο. Αλλά πρέπει να πούμε στο Ισραήλ, με την ίδια πεποίθηση, ότι οι ενέργειες του πρέπει να βασίζονται στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Αλλά με τις εικόνες που βλέπουμε και τον αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων -ιδιαίτερα αγοριών και κοριτσιών- που σκοτώνονται, έχω ειλικρινείς αμφιβολίες ότι συμμορφώνονται με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Αυτό που βλέπουμε στη Γάζα δεν είναι αποδεκτό.»
Κατόπιν των δηλώσεων αυτών, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Ελι Κοέν κάλεσε τον Ισπανό πρέσβη στο Ισραήλ να παράσχει εξηγήσεις για τις προαναφερθείσες δηλώσεις. (Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε την πολύ στενή πολιτιστική και πολιτική σχέση που υπάρχει μεταξύ Ισπανίας και αραβικών χωρών).
Μια εβδομάδα πριν από τις προαναφερθείσες δηλώσεις το Ισραήλ είχε καλέσει και πάλι τον πρέσβη της Ισπανίας (αλλά και αυτόν του Βελγίου) για παροχή εξηγήσεων, μετά από δηλώσεις που είχαν κάνει οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών για το αιγυπτιακό συνοριακό πέρασμα στην Ράφα. Παράλληλα το Ισραήλ ανακάλεσε την πρέσβειρα του στην Μαδρίτη Ρόντικα Ράντιαν Γκόρνον σε διαβουλεύσεις στην Ιερουσαλήμ. Περαιτέρω πυροδότηση της κατάστασης είχαμε όταν ο συνιδρυτής του ακροδεξιού VOX, πρώην αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2009-2014) και ένθερμος υποστηρικτής της ιρανικής αντιπολίτευσης, Αλέχο Βιδάλ Κουάδρας, κατήγγειλε ότι δέχτηκε επίθεση στο πρόσωπο, από συνεπιβάτη μοτοσυκλέτας. Σημειώνουμε πάντως ότι ο ίδιος δεν παρείχε κάποια απόδειξη για να στηρίξει τον ισχυρισμό του, ούτε και η αστυνομία έχει επιβεβαιώσει την δική του εκδοχή.
Λίγες μέρες μετά την κρίση στις διπλωματικές σχέσεις Ισραήλ-Ισπανίας, οι 5 βουλευτές του Podemos απεχώρησαν από την κοινοβουλευτική ομάδα του αριστερού συνασπισμού SUMAR, συγκροτώντας δική τους κοινοβουλευτική ομάδα. Οι αυτόνομοι πλέον Podemos δεν έθεσαν θέμα απόσυρσης της εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Σάντσεζ, όμως δήλωσαν ότι στο εξής ο πρωθυπουργός δεν θα διαπραγματεύεται μόνο με τα βασκικά και καταλανικά κόμματα που στηριζουν την κυβέρνηση, αλλά και με αυτούς. Το πλήγμα για την κυβέρνηση είναι ισχυρό μετά από αυτήν την εξέλιξη. Πάντως ο Σάντσεζ δεν προέβη σε καμία δήλωση. Η διάσπαση της ισπανικής αριστεράς ευνοεί το ακροδεξιό VOX, σε ο,τι αφορά την μάχη για την τρίτη θέση στο κομματικό σύστημα, καθώς στις περισσότερες δημοσκοπήσεις που ακολούθησαν, υπερτερεί του SUMAR, ενώ μέχρι την διάσπαση το SUMAR προηγείτο.
Εκτός από την κρίση στις διπλωματικές σχέσεις Ισραήλ- Ισπανίας, η Ισπανία αντιμετώπισε και κρίση στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Η El Pais, σε δημοσίευμά της αποκάλυψε ότι η Ισπανία απέλασε δύο μέλη του προσωπικού της αμερικανικής πρεσβείας τα οποία κατηγορήθηκαν ότι δωροδόκησαν αξιωματούχους των ισπανικών υπηρεσιών πληροφοριών για να αντλήσουν πληροφορίες. (Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι καμία από τις δύο χώρες δεν επιβεβαίωσε το δημοσίευμα). Η πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Μαδρίτη Τζούλισα Ρεϊνόσο, κλήθηκε από τις αρχές να παράσχει εξηγήσεις και ζήτησε συγνώμη. Αυτό που τόνισε η εφημερίδα για το γεγονός, είναι ότι αυτό έλαβε χώρα μεταξύ όχι εχθρικών αλλά συμμάχων χωρών, πράγμα που αποδεικνύει και την σοβαρότητα του γεγονότος.
Εν τω μεταξύ ο Π. Σάντσεζ προέβη σε" μίνι" ανασχηματισμό της κυβέρνησής του, ο οποίος ήταν απόρροια του διορισμού της μέχρι πρότινος υπουργού οικονομικών Νάντια Καλβίνο (η οποία διακρίθηκε ιδιαίτερα κατά την περίοδο της πανδημίας καθώς διέθεσε πακέτο 200 ΔΙΣ ευρώ για την αντιμετώπιση της) στην θέση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων(ΕΤΕπ). Αναμφισβήτητα επρόκειτο για μια εξαιρετικά τιμητική διάκριση ενός μέλους της κυβέρνησης Σάντσεζ. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η Καλβίνο (η οποία δεν είναι μέλος του PSOE) κατείχε το αξίωμα της υπουργού οικονομικών επί 5,5 χρόνια. Η Καλβίνο, της οποίας η θητεία θα είναι εξαετής, διαδέχτηκε στην προεδρία της ΕΤΕπ (η οποία αποτελεί τον χρηματοοικονομικό βραχίονα της ΕΕ και είναι η μεγαλύτερη τράπεζα για την δημόσια ανάπτυξη στον κόσμο) τον Βέρνερ Χόγιερ του οποίου η θητεία έληξε την 31/21/23.
Ο Κάρλος Κουέρπο (στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) διαδέχτηκε την Νάντια Καλβίνο στο αξίωμα της υπουργού οικονομικών. Επίσης Σάντσεζ προήγαγε την Μαρία Χεσούς Μοντέρο (υπουργο προϋπολογισμού), στην θέση της πρώτης αντιπροέδρου της κυβέρνησης (η οποία ήταν τέταρτη αντιπρόεδρος), σε αντικατάσταση της Νάντια Καλβίνο.
Η εκ περιτροπής εξάμηνη προεδρία της Ισπανίας στην ΕΕ ολοκληρώθηκε με μια πολύ σημαντική επιτυχία: Την υπογραφή Συμφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο. Ο Σάντσεζ σε δηλώσεις του ανέφερε πως είναι "μια θεμελιώδης συμφωνία για την Ισπανία (...)που θα μας επιτρέψει κάτι πολύ σημαντικό: να βελτιώσουμε την διαχείριση των συνόρων μας (και) να διαχειριστούμε με πιο ανθρώπινο και συντονισμένο τρόπο τις μεταναστευτικές ροές". Η συμφωνία αυτή χαρακτηρίστηκε ως "ιστορική "από την πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος ("ιστορική στιγμή") κινήθηκε και η αρμόδια επίτροπος Ιλβα Γιόχανσον.
Εντύπωση προκάλεσε η δήλωση της ισπανικής κυβέρνησης της 23/12/23 ότι οι ισπανικές ένοπλες δυνάμεις δεν θα συμμετάσχουν στην διεθνή πρωτοβουλία για την προστασία των εμπορικών πλοίων που διασχίζουν την Ερυθρά Θάλασσα, από τις επιθέσεις των σιιτών Χούθι της Υεμένης. Παράλληλα όμως, η ισπανική κυβέρνηση δήλωσε ότι δεν θα αντιταχθεί στην συμμετοχή άλλων ευρωπαϊκών κρατών στην προαναφερθείσα πρωτοβουλία. Πάντως η Ισπανία υποστήριξε ότι δεν θα συμμετάσχει στην πρωτοβουλία αυτή παρά μόνο υπό την ομπρέλα του NATO και της ΕΕ.
Πώς επιδρά όμως όλη η προπεριγραφείσα κατάσταση στην διαμόρφωση των κομματικών συσχετισμών;
Σύμφωνα με τους τελευταίους υπολογισμούς του politico.eu (15/12/23) τα κόμματα λαμβάνουν (εντός παρενθέσεως περιλαμβάνονται τα ποσοστά που έλαβαν τα κόμματα στις εκλογές του 2023):
1)PP. 37(33,1)
2)PSOE 30(31,7)
3)VOX. 11(12,4)
4) SUMAR 11(12,3)
5)ERC-S. 2(1,9)
6)JUNTSXCAT. 1(1,6)
7)EH BILDU. 1(1,4)
8)EAJ/PNV. 1(1,2)
9)PACMA. 1(0,7)
10)BNG 1(0,6)
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το PP έχει ενισχύσει τα ποσοστά του κατά 3,9 συγκριτικά με τις βουλευτικές εκλογές του 2023. Είναι το μοναδικό πολιτικό κόμμα (από τα μη αυτονομιστικά) που αυξάνει τα ποσοστά του, τροφοδοτούμενο από την πτώση του ακροδεξιού VOX(-1,4) αλλά και του PSOE(-1,7). Η διάφορα του PP από το PSOE έχει πενταπλασιαστεί, καθώς από 1,4 πού ήταν την 23/7/23 (ημέρα διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών) βρίσκεται στο 7. Φαίνεται ότι οι ψηφοφόροι αποδοκιμάζουν τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης υπό τον Σάντσεζ, υποστηριζόμενης από τους Καταλανούς αποσχιστές junts, με παράλληλη χορήγηση αμνηστίας στους πρωτεργάτες της απόπειρας απόσχισης του 2017. Αξιοσημείωτη είναι και η πτώση του SUMAR κατά 1,3. Συνολικά εξετάζοντας, παρατηρούμε ότι τα δύο βασικά κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού βρίσκονται σε πτώση, ενώ τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης, αθροιστικά (παρά την πτώση του VOX) σημειώνουν άνοδο, συγκριτικά με το αποτέλεσμα των τελευταίων βουλευτικών εκλογών. Επίσης, αν εξετάσουμε τις δημοσκοπήσεις που διεξήχθησαν κατά τον Δεκέμβριο 2023, θα παρατηρήσουμε ότι σε όλες προπορεύεται το PP έχοντας διάφορα από το δεύτερο PSOE από 2,9 (η μικρότερη) έως 7,4 (η μεγαλύτερη) ενώ για την μάχη της τρίτης θέσης, από τότε που διασπάστηκε η Αριστερά, στις 9 από τις 10 δημοσκοπήσεις προηγείται το VOX, έναντι του SUMAR. Ειδικά για την μάχη της τρίτης θέσης θα πρέπει να σημειώσουμε την ακατάσχετη δημοσκοπική αιμορραγία του VOX προς το PP.
Αναμφίβολα η πρώτη μεγάλη εκλογική δοκιμασία για την κυβέρνηση θα είναι οι ευρωεκλογές της 9/6/24. Για να διευκολύνουμε τον αναγνώστη ως προς την σύγκριση των δημοσκοπήσεων, θα παραθέσουμε αρχικά τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών του 2019, θέτοντας εντός παρενθέσεως τον αριθμό των εδρών που έλαβε κάθε κόμμα:
1)PSOE. 32,9(21)
2)PP. 20,2(13)
3)Ciudadanos(Cs)12,2(8)
4)PODEMOS. 10,1(5)
5)VOX. 6,2(4)
6)AR. 5,6(4)
7)Junts. 4,5(3)
8)CEUS. 2,8(1)
9)MAS PAIS. 1,3(-)
Μέχρι στιγμής δύο δημοσκοπήσεις έχουν διεξαχθεί για τις ευρωεκλογές 2024. Η πρώτη διεξάχθηκε το χρονικό διάστημα 20-24/11/23 από την εταιρία Sociometrica για λογαριασμό του El Espanol,σε δείγμα 2109 ατόμων. Τα αποτελέσματα:
1)PP. 36,8(25)
2)PSOE 29,2(19)
3)VOX 10,2(6)
4)SUMAR. 8(5)
5)Junts. 5,1(3)
6)AR. 4,2(2)
7)PODEMOS. 2(1)
8)CEUS 1,3(-)
9)Cs'. 1,1(-)
Αρχικά αυτό που θα πρέπει να αναφέρουμε είναι ότι ο δικομματισμός αυξάνεται, καθώς από το 53,1 του 2019, βρίσκεται τώρα στο 66.Ο δικομματισμός δηλ. επανέρχεται στο ισπανικό κομματικό σύστημα. Η άνοδός αυτή οφείλεται αποκλειστικά στην εκτόξευση του PP.
Το PP έχει εκτοξευθεί αυξάνοντας κατά 16,6 το ποσοστό του και κατά 12 τις έδρες του, συγκριτικά με το 2019,εκτοπίζοντας από την πρώτη θέση το PSOE, το οποίο υποχωρεί κατά 3,6. Τo PP απορροφά την συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων των Cs', οι οποίοι είναι πιθανό να μην κατέλθουν στις εκλογές της 9/6/24. Οι Cs' λαμβάνουν μόλις 1,1 (από 12,2 που είχαν το 2019) μη εκλέγοντας κανέναν ευρωβουλευτή (το 2019 είχαν εκλέξει 8). Είναι εμφανές ότι οι ψηφοφόροι του αστικού μπλοκ επιθυμούν την ενοποίηση του χώρου υπό ένα κόμμα. Μάλιστα, ενώ φαινομενικά το ακροδεξιό VOX ανέρχεται κατά 4 μονάδες συγκριτικά με το 2019, στην πραγματικότητα χάνει, αφού το ποσοστό που λαμβάνει είναι κατά 2,2 μονάδες χαμηλότερο από αυτό που έλαβε στις βουλευτικές εκλογές του 2023. Άρα το PP επεκτείνεται και στον χώρο του VOX. Συνεπώς ο αστικός χώρος θα συσπειρώνεται ολοένα και περισσότερο γύρω από το PP.Πάντως το VOX, εκμεταλλευόμενο την διάσπαση της Αριστεράς σταθεροποιείται στην τρίτη θέση, με διαφοράς ασφαλείας 2,2 από το τέταρτο SUMAR, το οποίο βρίσκεται μακριά από το 12,3 των βουλευτικών εκλογών. Tο PSOE χάνει 3,7 συγκριτικά με το 2019, χάνοντας παράλληλα την πρώτη θέση. Πλέον η διαφορά του από το PP είναι 7,6, όση δηλ. δίνει και το politico, αλλά για τις βουλευτικές εκλογές, όπως είδαμε παραπάνω. Το PSOE βρίσκεται κάτω και από το ποσοστό των βουλευτικών εκλογών 2023. Αναμφισβήτητα πρόκειται για μια δύσκολη δημοκοπική συγκυρία για τους σοσιαλιστές. Το Podemos λαμβάνει μόλις 2 μονάδες. Συνολικά η Αριστερά λαμβάνει 10%, μακριά από το αθροιστικό 11,4 που είχαν λάβει το 2019 Podemos και Mas Pais. Κατά τα λοιπά, το ΑR (συνασπισμός διαφόρων αυτονομιστικών κομμάτων) πέφτει κατά 1,4, όπως επίσης και ο άλλος συνασπισμός αυτονομιστικών κομμάτων CEUS (απο 2,8 το 2019 στο 1,3). Άνοδο σημειώνει το Junts από 4,5 σε 5,1.
Η δεύτερη δημοσκόπηση διεξάχθηκε το χρονικό διάστημα 15-26/12/23 από την εταιρία Sigma Dos για το El Mundo σε δείγμα 2992 ατόμων. Τα αποτελέσματα:
1)PP. 38,1(25)
2)PSOE. 29,2(19)
3)VOX. 11,8(7)
4)SUMAR. 10,1(6)
5)AR. 2,8(1)
6)PODEMOS. 2,6(1)
7)JUNTS. 2,3(1)
8)CEUS. 2(1)
9)Cs'. 0,2(-)
Για τα δύο πρώτα κόμματα και συνολικά για τον δικομματισμό, ισχύουν όσα ακριβώς είπαμε παραπάνω. Μόνο που σ' αυτή τη δημοσκόπηση το PP ενισχύεται ακόμα περισσότερο καθώς φτάνει το 38,1,έχοντας διαφορά 8,9 μονάδων από το δεύτερο PSOE. Συνολικά ο δικομματισμός αθροίζει 67,3. Για τους υπόλοιπους ισχύουν πάνω -κάτω τα ίδια που προαναφέραμε στην προηγούμενη δημοσκόπηση.
Ειδικά πάντως για τον Σάντσεζ πρέπει να σημειώσουμε ότι σε παρόμοια συγκυρία είχε βρεθεί και τον Μάιο του 2023 όταν το PSOE είχε υποστεί βαριά ήττα στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Με αστραπιαίες κινήσεις άλλαξε το σκηνικό, προκηρύσσοντας βουλευτικές εκλογές, στις οποίες, αν και έχασε την πρώτη θέση κατάφερε να ξαναγίνει πρωθυπουργός, μειώνοντας στο ελάχιστο την διαφορά με το PP, μέσα σε χρονικό διάστημα 1,5 μήνα, ανατρέποντας όλες τις προβλέψεις. Κατά το παρελθόν έχει επίσης κατορθώσει, πάντα επιτυχώς, να εκμεταλλευτεί κάθε συγκυρία, ώστε να παραμείνει πρωθυπουργός, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την πτώση της κυβέρνησης Ραχόι το 2018, μετά από πρόταση δυσπιστίας που κατατέθηκε από τον ίδιο, για πρώτη φορά στην ιστορία της μεταφρανκικής Ισπανίας. Αμέσως μετά συμμάχησε με τους Podemos, σχηματίζοντας κυβέρνηση, ανακόπτοντας και τελικά ακυρώνοντας την δυναμική του αριστερού λαϊκισμού. Από το 2018 και εντεύθεν ασκεί αδιάληπτα τα πρωθυπουργικά του καθήκοντα, περνώντας διαρκώς μέσα από κρίσεις και δύσκολες συγκυρίες.
Αυτή την φορά καλείται για μια ακόμη φορά να ανατρέψει ένα πολύ δυσάρεστο σκηνικό ,με το PP να αυξάνει διαρκώς την διαφορά. Θα τα καταφέρει; Το σίγουρο πάντως είναι ότι διαθέτει άριστο φίνις.