Το άρθρο δημοσιεύεται στην Καθημερινή της Κυριακής 21 Ιουλίου 2024
Καθώς αυτές τις μέρες συμπληρώνεται μισός αιώνας δημοκρατίας, όπως είναι σωστότερο να αποκαλούμε την περίοδο της μεταπολίτευσης, η μνήμη ανατρέχει αναπόφευκτα στα γεγονότα που σημάδεψαν τα 50 αυτά χρόνια. Όχι για να υποκαταστήσει την ιστορική έρευνα, η οποία άλλωστε θα κάνει νηφάλια τη δουλεία της, αλλά για να αναδείξει τη σημασία των πολιτικών σταθμών μιας πολυκύμαντης διαδρομής που γίνεται ολοένα και περισσότερο πολύπλοκη και απαιτητική. Τιμώντας την επέτειο για την αποκατάσταση της δημοκρατίας τιμούμε ταυτόχρονα και την μακροβιότερη περίοδο σταθερότητας στην πολιτική ζωή της χώρας η οποία εξασφαλίστηκε χάρη στα αντανακλαστικά μιας κοινωνίας που κατάφερε να σταθεί όρθια διορθώνοντας, όταν χρειάστηκε, τα λάθη της.
Στο ερώτημα «μιλώντας για πολιτική, ποιο κόμμα θα λέγατε ότι άφησε τη σφραγίδα του στην περίοδο της μεταπολίτευσης;» η απάντηση των πολιτών ήταν καταλυτική: 63% ΠΑΣΟΚ (έρευνα της Metron Analysis για τον Κύκλο Ιδεών, 2024). Μπορεί να ξάφνιασε αρκετούς το ποσοστό, ήταν όμως απολύτως αναμενόμενο αν αναλογιστεί κανείς ότι το ΠΑΣΟΚ κυβέρνησε την Ελλάδα τα μισά περίπου χρόνια της μεταπολίτευσης και έχει ψηφιστεί, τουλάχιστον μια φορά, από ανάλογο ποσοστό πολιτών. Ωστόσο, το εντυπωσιακό αποτέλεσμα της έρευνας οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι πολιτικές των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ καθόρισαν την πορεία της χώρας, παρά τις κατά καιρούς αρνητικές συμπεριφορές και πρακτικές που τραυμάτισαν σοβαρά την αξιοπιστία του στην κοινωνία.
Τρεις τουλάχιστον είναι οι περίοδοι στη διάρκεια των οποίων εμπεδώθηκε στην κοινωνία η αντίληψη για τον κυρίαρχο ρόλο του ΠΑΣΟΚ στη μεταπολίτευση. Στην πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου εδραιώθηκε η δημοκρατία - που είχε αποκατασταθεί με την πτώση της δικτατορίας - με την πλήρη κατάργηση των εμφυλιοπολεμικών διακρίσεων. Η ίδια περίοδος χαρακτηρίστηκε από μέτρα θεσμικού εκσυγχρονισμού μέσω τολμηρών κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Ακολούθησε η περίοδος του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος του Κώστα Σημίτη με την είσοδο της Ελλάδας στη ζώνη του Ευρώ και τον σκληρό πυρήνα της ΕΕ, με τις σημαντικές επιτυχίες στη εξωτερική πολιτική και την είσοδο της Κύπρου στην ΕΕ αλλά και τα μεγάλα έργα που άλλαξαν την όψη της χώρας.
Εκτός από τις περιόδους των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων και του εκσυγχρονισμού, το ΠΑΣΟΚ απέδειξε στα χρόνια της βαθιάς κρίσης ότι διαθέτει τεράστια αποθέματα εθνικής και κοινωνικής ενσυναίσθησης και ευθύνης. Με την καθοριστική συμβολή του Ευάγγελου Βενιζέλου, η συγκυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία το 2012 - γνωστή ως «κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου» - διέσωσε τη χώρα και την κράτησε εντός της Ευρώπης προστατεύοντας τη δημοκρατία και την κοινωνική συνοχή. Για την υπεύθυνη αυτή στάση του, το ΠΑΣΟΚ υπέστη σοβαρό πολιτικό κόστος που απείλησε ακόμα και την κοινοβουλευτική του παρουσία. Δυστυχώς, το ίδιο το ΠΑΣΟΚ δεν υπερασπίστηκε στη συνέχεια, με το απαιτούμενο σθένος, τις δύσκολες εκείνες επιλογές επιτρέποντας την κατασυκοφάντησή του από τους κάθε λογής λαϊκιστές.
Η αποκατάσταση των δεσμών του ΠΑΣΟΚ με την κοινωνία προϋποθέτει τη σύνδεση του με τη μεταρρυθμιστική και εκσυγχρονιστική παράδοση του και τον ουσιαστικό διάλογο με τα δυναμικά στρώματά της. Σε μια εποχή που όλα αλλάζουν δεν μπορεί το κόμμα των μεγάλων αλλαγών να είναι φοβικό, να έχει δημόσιο λόγο που δεν αντιστοιχεί στις ανάγκες της εποχής και να χρησιμοποεί στερεότυπα προηγούμενων δεκαετιών. Απαιτείται ένα κόμμα σύγχρονο, μεταρρυθμιστικό, ανοιχτό και ελκυστικό ειδικά σήμερα που το πολιτικό σύστημα δοκιμάζεται συνολικά μετά τις ευρωεκλογές, με την εμπιστοσύνη του κεντρώου χώρου προς τη ΝΔ να έχει κλονιστεί σοβαρά και τον ΣΥΡΙΖΑ να καταρρέει πολιτικά και ιδεολογικά.
Η εξελισσόμενη εκλογική διαδικασία στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ οφείλει να αναδείξει Πρόεδρο που θα «γοητεύσει» με τις πολιτικές του θέσεις και όχι επικοινωνιακά. Πρόεδρο που θα κόψει με αποφασιστικότητα κάθε επαφή με τα κόμματα που έφεραν τη χώρα στο χείλος της καταστροφής και δίχασαν την κοινωνία. Πρόεδρο που απέναντι στον, συχνά παραπλανητικό και ανεπαρκή εκσυγχρονιστικό λόγο της κυβέρνησης, θα αντιπαρατάξει πειστικό και ρεαλιστικό προγραμματικό λόγο με στόχο θα επαναφέρει την πολιτική στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και το ΠΑΣΟΚ στη μεταρρυθμιστική του παράδοση.
Χρήστος Δερβένης, Καθηγητής Χειρουργικής, Αντιπρόεδρος Κύκλου Ιδεών, πρ. πρόεδρος του ΙΣΤΑΜΕ
Γιάννης Μεϊμάρογλου, Εκδότης metarithmisi.gr, μέλος του ΠΣ του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ