Ο μοχλός για την ανάπτυξη της καινοτομίας, για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της ανθρωπότητας, για το κλείσιμο της ψαλίδας σε μεγάλες ανισότητες είναι η Παιδεία. Το οικονομικό θαύμα των τίγρεων της Ασίας και η δραστική μείωση των ανισοτήτων σε εκείνες τις κοινωνίες δεν θα είχαν επιτευχθεί αν δεν είχε προηγηθεί μια μεγάλη επανάσταση στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στη 10ετία του 1970. Οπως δεν θα είχε εκτοξευτεί η φινλανδική οικονομία, αν δεν είχε προηγηθεί η βαθιά μεταρρύθμιση στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας.
Ούτε η Ινδία θα ήταν η ισχυρή οικονομική δύναμη που γνωρίζουμε, αν δεν είχε προηγηθεί η εκπαιδευτική επανάσταση στις χαμηλές βαθμίδες, με επιστέγασμα μια σειρά από ανώτατα Τεχνολογικά Ινστιτούτα που πολλοί συγκρίνουν με εκείνα της Καλιφόρνιας και της Μασαχουσέτης. Ούτε θα ήταν οικονομικός γίγαντας η Κίνα, αν δεν είχε προηγηθεί η ραγδαία εξάπλωση συστήματος βασικής εκπαίδευσης αρχικά και, στη συνέχεια, η δημιουργία ισχυρών πανεπιστημίων (από το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου μέχρι το campus 150.000 φοιτητών στην Guangzhou, στον νότο…) που συνεργάζονται ισότιμα με το Yale, το Stanford και το Harvard.
Τα επόμενα χρόνια, η ψηφιακή τεχνολογία που αναπτύχθηκε τις δύο τελευταίες 10ετίες θεωρείται βέβαιο ότι θα επιφέρει δραματικές ανατροπές στον τρόπο που παρέχεται η εκπαίδευση. Τα καλά νέα είναι ότι συγκριτικά με άλλους τομείς (όπως media, λιανεμπόριο, τράπεζες, μεταποίηση κ.λπ.) η εκπαίδευση έχει μείνει τρομακτικά πίσω όσον αφορά τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας –γράφουν οι Erik Brynjolfsson- Andrew McFee («The Second Machine Age», 2014). Κι είναι καλά αυτά τα νέα, διότι δείχνουν ότι εύκολα μπορεί να υπάρξουν μεγάλα οφέλη για την εκπαίδευση, αρκεί να φτάσει στο τεχνολογικό επίπεδο που ήδη έχουν φτάσει οι άλλοι τομείς.
Μέσα στην επόμενη 10ετία, η καινοτομία στην εκπαίδευση μπορεί να φέρει την τεράστια διαφορά. Κεντρικό σημείο αναφοράς, η ιδέα των μαζικών online ανοικτών μαθημάτων, που επιτρέπει στους μετέχοντες να έχουν δικό τους ρυθμό, ελαστικό ωράριο ανάλογα με τις ανάγκες τους και να δίνουν κανονικές εξετάσεις αξιολόγησης της επίδοσής τους. Πλέον γνωστό υπόδειγμα, η Khan Academy, που ξεκίνησε ως δωρεάν online βοήθεια για παιδιά του δημοτικού και έφτασε να προσφέρει επιμόρφωση πανεπιστημιακού επιπέδου σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους από όλο τον κόσμο, μαζί -για παράδειγμα- με τους φοιτητές του Stanford (2011).
Αλλά δύο είναι από τις πιο πρακτικές συνέπειες της ψηφιακής επανάστασης στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, γύρω από τις οποίες ήδη εξελίσσονται προσπάθειες και πολιτικές. Πρώτο, ότι ο κάθε μαθητής μπορεί να απολαμβάνει τις βέλτιστες παραδόσεις, από τους καλύτερους δασκάλους, με το καλύτερο και δοκιμασμένο εποπτικό υλικό. Ολες οι παραδόσεις μπορούν να μεταδίδονται διαδικτυακά ή να είναι φορτωμένες ως προγράμματα στον σκληρό δίσκο ενός φορητού υπολογιστή. Οπως μπορείς να παρακολουθήσεις και να απολαύσεις μια μοναδική ερμηνεία ενός έργου κλασικής ή ροκ μουσικής, έτσι μπορείς να παρακολουθήσεις την πιο διεξοδική και κατανοητή παρουσίαση ενός μαθηματικού θεωρήματος ή την πιο εμπνευσμένη εισαγωγή στην Αναγέννηση – να οργανωθούν συστήματα παραδόσεων με πολλά ISO. Δεύτερο, το προηγούμενο επιτρέπει την ανατροπή της γνωστής έως σήμερα διδακτικής διαδικασίας: Ο μαθητής θα παρακολουθεί την παράδοση από τον φορητό υπολογιστή στο σπίτι του, ενώ θα κάνει όλη την εργασία για την αφομοίωση και εμπέδωση της ύλης, τις ασκήσεις, στην αίθουσα του σχολείου, εκεί ακριβώς που θα μπορεί και πρέπει να έχει τη βοήθεια του δασκάλου-φροντιστή. Ο οποίος έχει (και θα έχει) κεντρικό ρόλο.
Αυτό που συζητείται στον άλλο κόσμο, είτε για να αναστρέψουν την καθοδική πορεία πρωτοβάθμιας-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (στις ΗΠΑ…) είτε για να βελτιώσουν ένα ήδη αποδοτικό σύστημα (Σκανδιναβία…), είναι η αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης (α) στη βάση της ψηφιακής τεχνολογίας και (β) αναβάθμισης δασκάλου και διδασκαλίας, με νέες συμφωνίες που θα προσελκύουν επαρκώς καταρτισμένους δασκάλους, για περισσότερες ώρες διδασκαλίας καθημερινά, περισσότερες ημέρες διδασκαλίας και μεγαλύτερο διδακτικό έτος, και διαδικασίες αξιολόγησης χωρίς δικαιολογίες (no excuses philosophy) για τους δασκάλους αλλά και τους μαθητές. Οχι όπως εμείς. Που χάνουμε την ευκαιρία να αναβαθμίσουμε τη δημόσια εκπαίδευση – τώρα! (διότι τώρα είναι η ευκαιρία, καθώς εξαιτίας της κρίσης στρέφονται σε αυτήν τα μεσαία στρώματα, άρα υπάρχει ισχυρή ζήτηση, ενδιαφέρον και κοινωνική στήριξη σε ένα τέτοιο εγχείρημα). Που υποβαθμίζουμε την έννοια και τη λειτουργία του δασκάλου, σε μια από τις έσχατες βαθμίδες κοινωνικής-οικονομικής αξιολόγησης. Και συζητάμε αν, πότε, σε ποιον βαθμό θα καλυφθούν τα κενά στα σχολεία, απολαμβάνοντας τους αρμόδιους να δηλώνουν περήφανα ότι «πέτυχαν» να μη μείνει κλειστό ούτε ένα σχολείο. Εχοντας, ίσως, κάποια σχέδια για την επανεκλογή τους – αλλά κανένα σχέδιο για την Παιδεία.