Το δεύτερο Μνημόνιο είναι ένα σαφές πρόγραμμα μεταρρύθμισης του ελληνικού καπιταλισμού. Χωρίς μεταρρύθμιση, ανάπτυξη δεν μπορεί να υπάρξει. Το προηγούμενο μοντέλο, που είχε ατμομηχανή την ιδιωτική και κρατική κατανάλωση με δανεικά, έσερνε τα πόδια του όταν ο ουρανός έβρεχε φτηνά κεφάλαια (από την εισαγωγή του ευρώ μέχρι το 2008…), αλλά τινάχτηκε στον αέρα όταν ξέσπασε η διεθνής κρίση, ακρίβυνε το χρήμα και οι αγορές τιμολόγησαν το ρίσκο δανεισμού της «Ελλάδας των πελατών» σε ύψη απαγορευτικά για τον δανεισμό μας. Ετσι, η ελληνική φούσκα έσπασε. Οσο κι αν τη φυσάς, σπασμένη φούσκα δεν φουσκώνει.
Ομως, οι μεταρρυθμίσεις γίνονται σήμερα, αποδίδουν αύριο. Για να φτάσουμε όρθιοι στο αύριο χρειάζεται μια γέφυρα. Η γέφυρα λέγεται «ρευστότητα». Δεν μιλώ για όσους έχουν μάθει σε θαλασσοδάνεια, έχουν λεφτά (στο εξωτερικό…) αλλά δεν πιστεύουν στις επιχειρήσεις τους, ούτε για πελάτες δικηγορικών γραφείων προστασίας των μπαταχτσήδων. Μιλώ για υγιείς επιχειρήσεις, που ασφυκτιούν λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Το θέμα είναι κρίσιμο. Αν στηριχτούν οι υγιείς επιχειρήσεις, μπορούν να στηρίξουν άμεσα την απασχόληση, να αναχαιτίσουν την καλπάζουσα ανεργία. Αν, πάλι, δεν στηριχτούν η παραγωγή και η ανταγωνιστικότητα, μπορεί να μηδενίσουμε το δημόσιο έλλειμμα αλλά θα καταστραφεί ολοκληρωτικά ο παραγωγικός ιστός της χώρας.
Ποιος είναι ο πυρήνας του προβλήματος; Οι διεθνείς αγορές, λόγω του προβλήματος της χώρας, δεν δανείζουν το ελληνικό πιστωτικό σύστημα, ώστε να μπορέσει κι αυτό με τη σειρά του να δώσει δάνεια. Η κατάσταση επιδεινώθηκε, καθώς αποσύρθηκαν περίπου 65 δισ. καταθέσεις την τελευταία διετία και πλήθυναν τα «κόκκινα» δάνεια. Η ενίσχυση των τραπεζών από το κράτος και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εγγυάται την ευστάθεια του συστήματος με διατήρηση περιορισμένης ρευστότητας, ενώ τα δάνεια της τρόικας διασφαλίζουν την κεφαλαιακή επάρκειά τους. Η κεφαλαιακή επάρκεια είναι ζωτική (άνευ αυτής, τράπεζες δεν υπάρχουν…) αλλά δεν αρκεί για να μπορέσουν οι τράπεζες να αντλήσουν κεφάλαια από το εξωτερικό και να προσφέρουν ρευστότητα στο εσωτερικό. Προϋπόθεση είναι να ανοίξουν και οι διεθνείς αγορές για την Ελλάδα. Εως τότε;
Ισως η μόνη άμεση λύση στο πρόβλημα μπορεί να δοθεί από τους εταίρους μας. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, για παράδειγμα, στο πνεύμα των αποφάσεων της 21ης Ιουλίου, θα μπορούσε να ξεφύγει από τις εθνικές ποσοστώσεις και να ενισχύσει την ελληνική οικονομία χωρίς να κινδυνέψουν, εξ αυτού, τα ΑΑΑ των ομολόγων της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να αποφασίσει να εγγυηθεί και να απελευθερωθεί ρευστότητα, στο πνεύμα των ειδικών δράσεων που είχε αναπτύξει, μετά το ξέσπασμα της κρίσης, σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να αμβλύνει, προσωρινά και υπό όρους, τους κανόνες παροχής ρευστότητας στο ελληνικό πιστωτικό σύστημα – μετά το PSI. Ωστε να κτιστεί μια γέφυρα, να προχωρήσουμε στις μεταρρυθμίσεις χωρίς να πνιγούμε στην ανακύκλωση της ύφεσης.
Γι’ αυτό ήταν σημαντική η επίσκεψη του πρωθυπουργού, την Τετάρτη, στις Βρυξέλλες. Ο κ. Παπαδήμος έθεσε το θέμα στους εταίρους μας. Η θετική διάθεση που εξέφρασαν μένει να επιβεβαιωθεί στην πράξη. Θα εξαρτηθεί, βεβαίως, και από την εγρήγορση της Αθήνας. Σημειώστε ότι οι ιδέες για το ταμείο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τη χρηματοδότηση αυτοκινητόδρομων και ενεργειακών επενδύσεων, για την απεμπλοκή του ΕΣΠΑ, υπάρχουν στο υπουργείο Ανάπτυξης από τις 27 Σεπτεμβρίου 2011. Επρεπε να έρθει ο κ. Λ. Παπαδήμος για να τις επεξεργαστεί περαιτέρω και να τις προωθήσει;