Στη δεκαετία του ’60, ένα από τα ηγετικά στελέχη των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών, ο Χέρμπερτ Βέχνερ (Herbert Wehner) είχε πει την ιστορική φράση ότι «αν το Κόμμα αποφασίσει, τότε θα ψηφίσω ακόμα και ένα σακί με βρεγμένη άμμο». Βέβαια είχε προσθέσει ότι η απόφαση αυτή θα έπρεπε να παρθεί με εσωκομματικές δημοκρατικές διαδικασίες.
Αυτή η αντίληψη επικράτησε για δεκαετίες, ιδίως στην Αριστερά και την Κεντροαριστερά. Ότι αποφάσιζε το κόμμα ήταν καλά καμωμένο. Πολλές φορές οι διαδικασίες δεν ήταν και τόσο δημοκρατικές, αλλά τις υπακούαμε γιατί δεν έπρεπε να ρίξουμε νερό στο μύλο της αντίδρασης και του ταξικού εχθρού. Πολύ περισσότερο που η διάκριση Αριστεράς/Δεξιάς ήταν η διαφορά ανάμεσα στο Φως και το Σκότος.
Οι καιροί όμως άλλαξαν. Οι πολίτες γίνονται όλο και πιο απαιτητικοί από τα κόμματα τους. Δεν τους ικανοποιεί πλέον να υπακούουν. Κρίνουν, επικρίνουν και αποφασίζουν. Πολλές φορές κόντρα και ενάντια στις κομματικές αποφάσεις. Διεκδικούν το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό. Σπάνε το δεσμό τους με τις παραδοσιακές ταυτότητες. Αρκετές φορές σαγηνεύονται από τις σειρήνες του λαϊκισμού. Κάποιοι άλλοι επιμένουν στις παλιές ταυτότητες, με το θυμικό να υπερισχύει της λογικής.
Όμως, όλο και περισσότερο μοιάζει να κερδίζει έδαφος η διάκριση, του Μαξ Βέμπερ, ανάμεσα στην ηθική της ευθύνης και την ηθική της πεποίθησης, για την οποία έχω αναφερθεί σε άλλα κείμενά μου[1]. Η ευθύνη υπερισχύει και τότε οι παραδοσιακές διχοτομίες θρυμματίζονται. Το καλό της χώρας είναι πάνω από τις κομματικές αποφάσεις. Ο σκεπτόμενος ψηφοφόρος ποτέ πλέον δεν θα ψηφίσει ένα σακί με άμμο.
Σε αυτή την κατάσταση έχουν βρεθεί πολλοί από αυτούς που αυτοπροσδιορίζονται ως έλλογη κεντροαριστερά. Βλέπουν το ΚΙΝΑΛ, τον εγγύτερό τους χώρο, να πελαγοδρομεί. Να εκστομίζει ασυναρτησίες για την επόμενη ημέρα. Να φλερτάρει με την ακυβερνησία. Να λέει τη μια ημέρα ότι θα υποχρεώσει τα δύο μεγάλα κόμματα να εφαρμόσουν το πρόγραμμά του και την άλλη να επικροτεί μια κυβέρνηση με το ΚΙΝΑΛ, το ΣΥΡΙΖΑ και τη Νέα Δημοκρατία.
Τι πρέπει να κάνουν με βάση της ηθική της ευθύνης; Τι πρέπει να ψηφίσουν όταν θεωρούν ότι στη σημερινή συγκυρία η πρώτη προτεραιότητα είναι η στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ και των αντιλήψεων του, της αλαζονείας, της αντιδημοκρατίας, του ψεύδους και του αυταρχισμού; Την απάντηση ίσως δίνει η Ζωή, σύζυγος του Κορνήλιου Καστοριάδη, σε επιστολή της στον αγαπημένο φίλο Κώστα Κούρκουλο:
«Ακολουθώντας τις συχνά δαιδαλώδεις διαδρομές του διαδικτύου έφθασε στο μέιλ μου το κείμενό σας “Η Αντιστασιακή Αριστερά πάει Μητσοτάκη;”.
Μέσα στις λίγες αυτές παραγράφους συνοψίσατε με εξαιρετικά εύστοχο τρόπο τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις αντιδράσεις μιας σημαντικής ελπίζω μερίδας πολιτών, στην οποία και ανήκω, που θέλουν να θεωρούνται προοδευτικοί, όρος που χρειάζεται βεβαίως αποσαφήνιση και επαναπροσδιορισμό μετά από τις συνεχείς κακοποιήσεις του.
Από την αρχή της τελευταίας τετραετίας διακήρυσσα: όποτε γίνουν εκλογές θα έρθω να καταψηφίσω και αυτό ακριβώς θα κάνω την προσεχή Κυριακή. Χρησιμοποίησα πάντα αυτό το ρήμα που μου επέτρεπε να εκφράζω την έντονη αντίθεσή μου σ αυτή την απόλυτη έκπτωση κάθε αρχής και αξίας.
Σας ευχαριστώ επίσης γιατί πιστεύω ότι αυτό το κείμενο θα επιτρέψει στην κόρη μου να καταλάβει καλύτερα την θέση μου».
Καλή ψήφο.
[1] Πέτρος Παπασαραντόπουλος Η κεντροαριστερά της Ευθύνης, Μεταρρύθμιση, 8 Ιουνίου 2019, http://metarithmisi.liberal.gr/post/%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%B1-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82/%CF%80%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%B1%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82%E2%80%8B-%E2%80%8B%CE%B7-%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%81/