Τώρα, στα κρίσιμα, μες στην καρδιά του χειμώνα, η ψήφος απαιτεί σκέψη. Είναι η ώρα του σκεπτόμενου και ξανασκεπτόμενου πολίτη. Ας ελπίσουμε ότι είναι και η ώρα του σκεπτόμενου πολιτικού. Η σκέψη, με τη σειρά της, προϋποθέτει ανάλυση πιθανοτήτων. Έχουμε, λοιπόν, και λέμε:
Το καλό σενάριο. Εκλέγεται πρώτο κόμμα ο Σύριζα αρκετά μακριά από την αυτοδυναμία. Άρα εκτονώνεται η δικαιολογημένη λαϊκή δυσαρέσκεια, σχεδόν δυσανεξία, προς το παλιό πολιτικό σύστημα. Τιμωρούνται στην κάλπη «αυτοί που μας έφεραν ως εδώ», οι δυο παλαιοί κουρασμένοι, διεφθαρμένοι πελατειακοί μηχανισμοί της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Μα είναι ο Σύριζα καλύτερος; Θα δείξει. Πάντως δεν έχει κυβερνήσει. Αυτό είναι ουσιαστικά το μόνο του ατού.
Επιπλέον, μη αυτοδυναμία σημαίνει ότι το πρόγραμμα του Σύριζα ως έχει δεν εγκρίνεται. Δεν εγκρίνεται η συμμετοχή στην κυβέρνηση ακραίων κομμουνιστών-κομμουνιστογενών που δεν πιστεύουν σε διακυβέρνηση χωρίς «σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας», που ουσιαστικά δεν πιστεύουν στην έννοια της ιδιοκτησίας μέσων παραγωγής από ιδιώτες.
Άρα ο Σύριζα κυβερνάει με το Ποτάμι, αφού το ΠΑΣΟΚ, έστω και ως κυβερνητικός εταίρος, έχει καταψηφιστεί, έχει πιθανόν «μαυριστεί» στις εκλογές. Το Ποτάμι βάζει μία προϋπόθεση, μία κόκκινη γραμμή: «Η θέση της χώρας στο ευρώ, στο σκληρό πυρήνα της ευρωπαϊκής οικογένειας, είναι αδιαπραγμάτευτη». Άρα δεν χωρούν μονομερείς ενέργειες και άρα ακολουθείται πάντα κάποιο σύμφωνο εταιρικής σχέσης με τα υπόλοιπα κράτη της ευρωζώνης. Εταιρική σχέση σημαίνει κάποια συμφωνία με τους εταίρους, όπως και αν αυτή ονομάζεται, μια συμφωνία εσαεί, με δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις, πάντα και για πάντα, εκτός αν η ένωση, για λόγους απρόβλεπτους ως τώρα, διαλυθεί. Το προβλέπει και το άρθρο 28 του Συντάγματος, ήδη από το 1975: δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις (δηλαδή εκχώρηση δικαιωμάτων) δια της συμμετοχής σε υπερεθνικούς οργανισμούς, συμμετοχής η οποία αυξάνει την εθνική μας επιρροή, η οποία «μεγαλώνει» και «ψηλώνει» την Ελλάδα διεθνώς.
Από αυτή τη μία κόκκινη γραμμή, όλες οι άλλες προκύπτουν. Ένα μέλος της ευρωζώνης αξιολογεί τους δημόσιους λειτουργούς και ελέγχει τις δημόσιες προμήθειες μέσω διαφανών, αξιοκρατικών διαγωνισμών. Έχει πραγματικά ανεξάρτητες αρχές που ελέγχουν την κεντρική κυβέρνηση. Λειτουργεί με πλήρη αποκέντρωση και αυτόνομη λειτουργία των υπηρεσιών υγείας, παιδείας, τοπικής αυτοδιοίκησης. Έχει «μόνιμους», υπηρεσιακούς γενικούς γραμματείς πενταετούς θητείας και δεν έχει μετακλητούς συμβούλους-συνεργάτες υπουργών, παχυλά αμειβόμενους, εκτός της διοικητικής ιεραρχίας. Ένα πλήρες μέλος της ευρωζώνης αφήνει τη διοίκηση να διοικήσει. Ένα πλήρες μέλος της ευρωζώνης δεν έχει «δικά μας παιδιά» και «αποτυχημένους πολιτευτές σε θέσεις προέδρων και διοικητών οργανισμών» (λέγε με Λευτέρη Ζαγορίτη!)
Σε όλα αυτά γιατί να μην συμφωνήσει ο Σύριζα; Χρειάζεται ένα «δωράκι» καλής θέλησης από τη Μέρκελ, για να υπογράψει το νέο σύμφωνο εταιρικής σχέσης. Ίσως και η Μέρκελ δεν έχει αντίρρηση, και ίσως γι’ αυτό σκλήρυνε τη στάση της προς το Σαμαρά, για να τελειώνει με το αποτυχημένο πολιτικό σύστημα, την «πολιτική ελίτ που μας κατέστρεψε» όπως έχει πει και ο Σόιμπλε. Με το δωράκι αυτό που αρνήθηκε στο Σαμαρά, η Μέρκελ εισδέχεται τον Τσίπρα στη χορεία ‘των σοβαρών κομμάτων’, κάνει τον Σύριζα κόμμα διακυβέρνησης αντί για άτακτο παιδί που ρίχνει πέτρες απ’ έξω, εκτός συστήματος, μονίμως απειλώντας. Άρα ο Τσίπρας, για να το καταλάβουν και οι αριστεροί σύντροφοι, γίνεται «κοπτάτσια» στην ευρωζώνη (από το co-opt, που σημαίνει εισδέχομαι, προσδέχομαι, βάζω στο παιχνίδι κάποιον). Ποιο είναι το τυράκι ή δωράκι; Για παράδειγμα, μια μικρή χαλάρωση του ποσοστού πρωτογενούς πλεονάσματος που προβλέπει το Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα έως και το 2020: αντί για 5% του ΑΕΠ, 3,5%. Έτσι δίνονται στον Τσίπρα 2,7 με 3 δις ευρώ (1,5% του ΑΕΠ) ώστε, π.χ., να μειώσει δραματικά τον ΕΝΦΙΑ (που θα πληρώνεται μόνον από τους ‘έχοντες’, ας πούμε από αυτούς που έχουν συνολική ακίνητη περιουσία αντικειμενικής αξίας άνω των 900 χιλιάδων ευρώ). Με αυτά τα λεφτά μπορεί ο Τσίπρας να δώσει και αφορολόγητο στις 12000 ευρώ για όλους (κόστος 1-1,5 δις ευρώ). Πάντως εμφανίζεται έτσι να ‘πετυχαίνει’ στη διαπραγμάτευση και δεσμεύεται για σοβαρές αλλαγές στη δημόσια διοίκηση και αλλού. Α και, προσλήψεις μην περιμένετε: με τι λεφτά; Παραπέμπονται στις καλένδες, σε «βάθος τετραετίας».
Σύριζα και Ποτάμι στην εξουσία, το ΠΑΣΟΚ διαλύεται, αφού αντικαταστάθηκε από νέους σχηματισμούς (ελπίζουμε πολύ καλύτερους) και είναι πλέον πολιτικά άχρηστο, πλεονάζον, περιττό. Η ΝΔ έχει την ευκαιρία στην αντιπολίτευση να ανακαινισθεί εκ βάθρων. Ας διαλέξει: θα είναι ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκού τύπου, μεταρρυθμιστικό φιλελεύθερο κόμμα, ή ένα παλαιοδεξιό φάντασμα που κινείται προς το δεξί άκρο του φάσματος. Να το πούμε πιο σχηματικά: Μητσοτάκης ή Βορίδης; (η επιλογή των ονομάτων ας πούμε ότι είναι τυχαία!)
Το κακό σενάριο. Πιο σύντομα: η Μέρκελ δεν έχει δώρο, αυτά που θέλει από το Σαμαρά τα θέλει απαράλλακτα και από τον Τσίπρα, ο οποίος έχει εκλεγεί πρώτος χωρίς αυτοδυναμία, όπως και στο πρώτο σενάριο. Πώς να κάνει κωλοτούμπα ο Τσίπρας; Αδύνατον. Αν υπογράψει, όπως θα επιθυμεί και ο εταίρος του, και πάλι το Ποτάμι, διαλύεται ως κόμμα με αποχωρήσεις-διαγραφές Λαφαζανικών βουλευτών (η αντίστοιχη στροφή Σαμαρά το 2011 του κόστισε αν θυμάστε περίπου 30 βουλευτές σε ένα βράδυ, εκείνη την ιστορική «νύχτα των μεγάλων μαχαιριών» προ της έλευσης Παπαδήμου! Και, ο Σαμαράς τότε δεν κυβερνούσε). Αν δεν θέλει να υπογράψει ο Τσίπρας, ο κυβερνητικός του εταίρος, το Ποτάμι, δεν θα είναι κυβερνητικός του εταίρος. Ο Τσίπρας πέφτει ή για να σωθεί προκηρύσσει δημοψήφισμα επί της προτεινόμενης από τους εταίρους συμφωνίας. Η χώρα βρίσκεται «στα δυο στενά», κλυδωνίζεται, η παράταση του Μνημονίου λήγει στις 28/2, η στάση πληρωμών (πιστωτικό γεγονός) έρχεται όλο και πιο κοντά, γενικώς πάμε πολύ πίσω και, επιπλέον, επιστρέφουμε σε γερή ύφεση για το 2015. Αν ο Σύριζα πέσει, μπορεί να τον αντικαταστήσει ως κόμμα εξουσίας το Ποτάμι, ενισχυμένο από την άρνησή του να λαϊκίσει και να ακολουθήσει τον Τσίπρα στη σύγκρουση με τους εταίρους. Καλό για το Ποτάμι, αλλά και για το μέλλον της χώρας πιθανόν, αλλά κακό, κάκιστο και τραυματικό βραχυπρόθεσμα.
Αυτοδυναμία Σύριζα δεν προβλέπει η παρούσα ανάλυση, τη θεωρούμε απίθανη. Πάντως, αν υπάρξει, οδηγούμαστε, ανάλογα με το αν η Μέρκελ κομίζει ‘δωράκι’ ή όχι, είτε στο καλό είτε στο κακό ως άνω σενάριο.
Το άσχημο σενάριο. Επανεκλέγεται πρώτος ο Σαμαράς, με το ΠΑΣΟΚ ασθμαίνον αλλά εντός Βουλής. Ξανασχηματίζουν ασθενή κυβέρνηση. Αν εδώ συμπράξει και το Ποτάμι, ίσως και χωρίς ΠΑΣΟΚ, το σενάριο προχωρά πολύ καλύτερα. Δεν είναι ένα ιδανικά καλό σενάριο, γιατί έρχονται μέτρα και οι εταίροι πιέζουν. Βέβαια έτσι μπορεί να γίνουν πραγματικές, όχι «γιαλαντζί», αλλαγές στο ασφαλιστικό και τη δημόσια διοίκηση, αλλά και αλλού. Υπό την πίεση του Ποταμιού, μπορεί αυτές οι αλλαγές επιτέλους να προχωρήσουν, αν ο Σαμαράς αποφασίσει ότι είναι με το Δένδια και όποιον άλλο «μεταρρυθμιστή» και όχι με τους λαϊκότροπους Ντινόπουλους, Βουλτέψεις et al. , ούτε με τους πιο ακροδεξιούληδες τύπου Βορίδη.
Αν αυτή η στροφή Σαμαρά συντελεσθεί, εντός της κοίτης πλέον του Ποταμιού, θα είναι μεν σκληρά τα πράγματα και το 2015 και το 2016 για τον πολύ κόσμο (αφού κάθε μεγάλη κρίση στον καπιταλισμό φεύγει αφήνοντας πίσω της αυξημένη κοινωνική ανισότητα, η οποία πολύ πιο αργά, βασανιστικά αργά, αμβλύνεται και επουλώνεται), όμως η χώρα θα έχει πάρει πορεία εξόδου από τις τωρινές, εδώ και 4 έτη, «ακραίες καταστάσεις». Ταυτόχρονα, ο Σύριζα στην αντιπολίτευση θα κλυδωνιστεί, αλλά και θα προχωρήσει το αναγκαίο εσωτερικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών, αν πρόκειται επιτέλους να γίνει σοβαρό κόμμα διακυβέρνησης στο μέλλον. Αν ο Σύριζα δεν αλλάξει, θα αντικατασταθεί από άλλον κομματικό σχηματισμό. Συγκυβερνώντας με το Σαμαρά, το Ποτάμι μπορεί να παραμείνει διακριτό, στο βαθμό που εκφράζει το μη συντηρητικό, φιλελεύθερο, ριζοσπαστικό κέντρο. (Αυτή είναι και η ουσία του Ποταμιού: το μη συντηρητικό).
Τα παραπάνω σενάρια ας πούμε ότι συγκεντρώνουν τις ακόλουθες πιθανότητες: το καλό 30%, το κακό 50%, το άσχημο (που μπορεί να μεταμορφωθεί υπό προϋποθέσεις σε «κύκνο», δηλαδή σε πραγματικά καλό) 20%.
Διαλέγετε και παίρνετε. Οι καιροί ου μενετοί. Όπως λέει ο ποιητής στον «Δαρείο»: «Θεοί (της Ασίας) βοηθήστε μας!»
ΥΓ. Την πρόβλεψη για το πρόσωπο του επόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας την αφήνουμε σε εσάς, φίλτατε αναγνώστη.