Ο νέος Υπουργός Παιδείας κ. Αριστείδης Μπαλτάς σε άρθρο του με τίτλο «Καλό ή δημοκρατικό σχολείο;»[i], εξέφρασε σε ανύποπτο χρόνο τις απόψεις του για τις βασικές αξίες που πρέπει να χαρακτηρίζουν τον θεσμό του σχολείου. Συνόψισε το όραμά του για το σχολείο σε παραδοχές, στις οποίες συγκλίνει η κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, η σύγχρονη παιδαγωγική επιστήμη και σχεδόν όλες οι έρευνες για το αποτελεσματικό σχολείο:
– “Καλό σχολείο είναι το δημοκρατικό σχολείο. Τελεία.” Δημοκρατικό με την έννοια ότι συμβάλλει στην άμβλυνση της ταξικής ανισότητας, ωθώντας όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από το “συμβολικό κεφάλαιο” που φέρουν από το οικογενειακό τους περιβάλλον, “στην καλλιέργεια της περιέργειας, στην τόλμη της απορίας και στην ηδονή της κατανόησης”.
– “Καλό σχολείο είναι εκείνο όπου τα παιδιά μαθαίνουν γράμματα” και μπορούν “να υπερβούν την κοινωνική τους συνθήκη, συναντώντας εμπνευσμένους δασκάλους και ένα περιβάλλον ικανό να βοηθήσει το καθένα χωριστά και όλα μαζί να αγαπήσουν τη γνώση και να χαρούν το σχολείο από πολλές πλευρές”.
Μέχρι εδώ οι παραδοχές αποτελούν μια συνεκτική κι ελπιδοφόρα πρόταση για το μέλλον του σχολείου. Δυο φράσεις παρακάτω όμως εμφανίζεται η αντίφαση: “Πριν λίγες δεκαετίες καλά σχολεία στην Ελλάδα ήταν τα δημόσια. Σήμερα είναι τα ιδιωτικά.”
Πολλά είναι τα ερωτηματικά που δημιουργεί αυτή η φράση:
– Σε ποια πεδία βρίσκεται η υπεροχή των ιδιωτικών και πως αυτό διαπιστώνεται;
Μέχρι τώρα, από τη δεκαετία του ’70 και μετά, αυτό ήταν το βασικό επιχείρημα όσων έβαλλαν κατά του δημόσιου και δωρεάν χαρακτήρα του σχολείου και γενικά κατά του κοινωνικού κράτους. Το δημόσιο σχολείο όπως και όλες οι δημόσιες υπηρεσίες έγιναν αποδέκτες μιας σκληρής κριτικής ότι λειτουργούν αναποτελεσματικά σε σύγκριση με ό,τι αντίστοιχο προσφέρεται από τον ιδιωτικό τομέα. Και χρειάστηκαν πολλές έρευνες και μεγάλη προσπάθεια από επιστήμονες και εκπαιδευτικούς για να αναδειχτεί το γεγονός ότι το δημόσιο σχολείο σε τίποτα δεν υπολείπεται από το ιδιωτικό και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις και ως προς διάφορες πτυχές του υπερτερεί.
– Ως προς ποια πτυχή είναι «καλό» το ιδιωτικό; Ως προς το δημοκρατικό χαρακτήρα του; Σε καμιά περίπτωση, αφού από τη φύση του ίσα ίσα συμβάλλει στην διαιώνιση και τη διεύρυνση της ανισότητας. Ως προς τον δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας του; Σε καμιά περίπτωση πάλι, διότι το ιδιωτικό σχολείο έχει πολύ πιο ενισχυμένες δομές που βασίζονται στη λήψη αποφάσεων από όργανα σε υψηλές θέσεις της ιεραρχίας του. Αντίθετα το ελληνικό δημόσιο σχολείο, λειτουργώντας στο πλαίσιο του Ν.1566/85 διαθέτει εξαιρετικά δημοκρατική οργάνωση και λειτουργία –φτάνοντας σε σημείο να καθίσταται ενίοτε δυσλειτουργική-, αφού οι αποφάσεις λαμβάνονται από τον Σύλλογο Διδασκόντων και αφού σύμφωνα με έρευνες στην εκπαιδευτική κοινότητα ο διευθυντής του σχολείου θεωρείται “συνάδελφος” και “πρώτος μεταξύ ίσων”.
– Τι μένει; Το ιδιωτικό σχολείο μαθαίνει στα παιδιά καλύτερα γράμματα; Αν και επιμένω ότι η γενίκευση μια τέτοιας κρίσης δεν μπορεί να στηριχθεί από ερευνητικά δεδομένα, θα το δεχτώ παρακάτω ως υπόθεση εργασίας, προκειμένου να σταθώ σε ορισμένα σημεία που δημιουργούν προβληματισμούς.
Αν υπερτερεί σε κάτι το ιδιωτικό σχολείο είναι στην πλήρη κάλυψη των αναγκών του σε εκπαιδευτικό προσωπικό. Αυτό είναι πράγματι ένα σημείο που το δημόσιο σχολείο υπερτερούσε και πλέον στις συνθήκες της κρίσης μειονεκτεί έναντι του ιδιωτικού και στο οποίο εστίασε ο κ. Υπουργός στις δηλώσεις του κατά την τελετή παράδοσης και παραλαβής του υπουργείου[ii], όπως και ο προκάτοχός του κ. Λοβέρδος. Ευχή και προσδοκία όλου του εκπαιδευτικού κόσμου να υλοποιηθεί σύντομα η πλήρης κάλυψη των αναγκών.
Υπερτερεί επίσης στις υποδομές και στη δυνατότητα αξιοποίησης σύγχρονου εκπαιδευτικού υλικού και εξοπλισμού και κυρίως της ψηφιακής διάστασης. Όμως ο κ. Υπουργός σε πρόσφατο άρθρο του για την αξία της διδακτικής σχέσης υποστηρίζει ότι “προτζέκτορες, επιδιασκόπια(;) και λοιπά υποκατάστατα αποστειρώνουν τη διδακτική σχέση. Την εξαϋλώνουν τείνοντας τελικά να την καταργήσουν”[iii]. Σαφώς πρέπει να είναι πρώτιστο μέλημα του εκπαιδευτικού η ανάπτυξη ουσιαστικής και γόνιμης διδακτικής σχέσης με τον μαθητή, αλλά η απαξίωση σύγχρονων διδακτικών μέσων και η ενδεχόμενη ανάπτυξη μιας τάσης αφαίρεσής τους από τη διδασκαλία και τη μάθηση θα λειτουργήσει διαμορφώνοντας άνισα αποτελέσματα μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων. Παραπέρα, στο σύγχρονο σχολείο που η διδασκαλία όλο και περισσότερο μετατοπίζει την έμφασή της από την προφορική αφήγηση στην τεκμηρίωση και στο σχεδιασμό της μάθησης με συνεργατικό τρόπο, ο εκπαιδευτικός καλείται να σχεδιάσει και να διαχειριστεί πολύπλευρα μαθησιακά περιβάλλοντα αντίστοιχα των απαιτήσεων του νέου αιώνα.
Υπερτερεί, τέλος, στην ανάπτυξη λειτουργιών αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου και μας θέτει προ της ευθύνης να διακρίνουμε το δημόσιο σχολείο με αξιολόγηση και αξιοκρατία από το κρατικό, το οποίο εύκολα γίνεται κομματικοκρατούμενο.
Προσοχή λοιπόν στις αντιφάσεις. Διότι “καλό σχολείο” βασισμένο σε ίδιες αξίες επαγγέλλεται και ο Ματέο Ρέντσι στην Ιταλία[iv] και δεν διαφέρει καθόλου από το “νέο σχολείο” της κας Διαμαντοπούλου. Οι αντιφάσεις όμως και οι αδυναμίες θα κρίνουν την επόμενη μέρα του δημόσιου σχολείου.
[i] (ΑΥΓΗ/26.10.2014 http://www.esos.gr/arthra/36783/ypoyrgos-paideias-kalo-i-dimokratiko-sholeio)
[ii] http://www.esos.gr/arthra/36775/deite-me-tin-kamera-toy-esos-olokliri-tin-teleti-paralavis-tis-neas-politikis-igesias
[iii].http://www.alfavita.gr/apopsin/%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CF%8C%CF%82-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%B6%CE%AD%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B5%CF%82-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BB%CE%BF%CE%B9%CF%80%CE%AC-%CF%85%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%B9%CF%81%CF%8E%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%84%CE%B7#ixzz3QOqN6Cbl.
[iv] http://www.epikairo.gr/index.php/politiki/item/8636-paideia–kai–krisi–tou–mixali–kontogianni