Οταν, πριν από ενάμιση χρόνο, ένα τμήμα της νεαρής και άφθαρτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ προετοίμαζε την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, έστω ως plan Β, γνωρίζαμε πολύ λίγα για τη «μηχανική» του άρθρου 50 της Συνθήκης. Πολλοί γράψαμε πολλά για τις οικονομικές, γεωπολιτικές, πολιτικές και άλλες συνέπειες μιας πιθανής εξόδου. Ακόμη και ο Σόιμπλε, ελαφρά τη καρδία και τη γνώση, μας πρόσφερε μια εναλλακτική φιλική έξοδο, που ούτε ο ίδιος είχε επεξεργαστεί. Αλλά και καλοπροαίρετοι νομπελίστες οικονομολόγοι, αλλά και διάσημοι κερδοσκόποι των παραγώγων, στην πραγματικότητα είχαν στον νου τους τα προβλήματα που προκαλεί ένα ισχυρό νόμισμα σε μια αδύναμη οικονομία ή τα κέρδη που θα προσκόμιζαν από τα CDS τους, παρά την καταστροφή που συνεπάγεται η διαδικασία της εξόδου… Δικοί μας προεξάρχοντες οικονομολόγοι και πολιτικοί έβλεπαν το ρόδινο μέλλον μας όταν θα αποκτούσαμε την ανεξαρτησία μας και την ανταγωνιστικότητα που θα είχαν οι εξαγωγές μας με ένα υποτιμημένο νόμισμα κ.λπ. Αλλά και αυτοί δεν είχαν ιδέα περί άρθρου 50.
Και ήταν ως έναν βαθμό φυσικό. Μέχρι τότε δεν υπήρχε προηγούμενο εξόδου από την Ενωση, ενώ υπήρχαν αιτήματα από χώρες των δυτικών Βαλκανίων και της Τουρκίας για είσοδο. Προφανώς οι δικοί μας, όταν μετά το δημοψήφισμα έκαναν στροφή 180 μοιρών και πάλι μέτρησαν περισσότερο τις πολιτικές και ίσως τις ποινικές ευθύνες που θα είχαν, παρά τη ζημιά που θα προκαλούσε η έξοδος. Που θα ήταν, οικονομικά μιλώντας, πολύ μεγαλύτερη από τις ανήκεστες βλάβες των capital controls και όλης της προηγούμενης εξάμηνης πορείας, που υπολόγισαν εκ των υστέρων σε 80 έως 100 δισ. Και, πέρα από τις αστειότητες για ριφιφί στις εγκαταστάσεις της Τράπεζας της Ελλάδας, την «απαλλοτρίωση» των καταθέσεων δημοσίων οργανισμών κ.ά., δεν είχαν κανένα επεξεργασμένο σχέδιο για μια οργανωμένη έξοδο.
Και πώς να είχαν; Εδώ ολόκληρη Μεγάλη Βρετανία και δεν υπήρχε η παραμικρή στρατηγική εξόδου από τους οπαδούς και τους ηγέτες του Brexit. Ακόμη και τώρα δεν έχουν καταλήξει αν θα φύγουν φιλικά, δηλαδή μέσα από διετείς διαπραγματεύσεις, ή αν θα μας αποχαιρετίσουν μια κι όξω, με «σκληρό Brexit», τάση που βρίσκει ευήκοα ώτα, όχι μόνο από τους σπαρασσόμενους και αλληλοδερόμενους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο UKIP του Φάρατζ, αλλά και σε πολλούς υπουργούς της σημερινής κυβέρνησης της κυρίας Μέι.
Εχει λοιπόν ενδιαφέρον να δει κανείς τι θα μας συνέβαινε τότε μέσα από την εμπειρία των Βρετανών. Και πάλι δεν έχουμε δει όλο το έργο, γιατί κανείς δεν γνωρίζει ποιες παράπλευρες απώλειες θα έχει το θρίλερ Brexit μέχρι το αίσιο τέλος της επανάκτησης της εθνικής κυριαρχίας τους. Που για εμάς θα ήταν η πλήρης επικράτηση της εθνικής ασυναρτησίας.
Κεφάλαιο πρώτο. Για να βγεις από το ευρώ, πρέπει πρώτα να εξέλθεις από την Ενωση, μια και δεν υπάρχει πρόνοια εξόδου μόνο από το ενιαίο νόμισμα. Αυτό μας το έλεγαν και τότε, αλλά οι δικοί μας μίλαγαν για ανάκτηση του δικού μας νομίσματος, παραμένοντας όμως στη θαλπωρή των ΕΣΠΑ. Αυτό το πρόβλημα δεν το είχε η Αγγλία, μια και δεν ήταν μέλος της ευρωζώνης. Συνεπώς τόσο οι δικοί μας όσο και ο Σόιμπλε και οι καλοπροαίρετοι νομπελίστες έλεγαν σαχλαμάρες.
Κεφάλαιο δεύτερο. Μετά το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος και μέχρι σήμερα, η λίρα υποτιμήθηκε σοβαρά. Λίγους μήνες μετά, βρίσκεται στα επίπεδα προ τριάντα ετών και βλέπουμε. Οι συνέπειες είναι σοβαρές για την τσέπη των αδυνάμων. Βέβαια, τα εξαγωγικά της προϊόντα θα ενισχυθούν, αλλά η ανεργία και η φτωχοποίηση θα αυξηθούν. Σκεφτείτε τι θα είχε γίνει εδώ με το νέο νόμισμα. Και ποιες θα ήταν οι συνέπειες για την ήδη τεράστια ανεργία και την αδύναμη εξαγωγική μας δραστηριότητα. Αλλά και την υποτίμηση στη διάρκεια της διετούς διαπραγμάτευσης.
Κεφάλαιο τρίτο. Οι νέες επενδύσεις, αλλά και οι παλαιές, έχουν να κάνουν και με τη συμμετοχή της Αγγλίας στην Ενωση. Δηλαδή με την πρόσβαση στην ενιαία αγορά. Δεν το λένε μόνο οι ξένοι επενδυτές, αλλά και οι ντόπιοι, που σχεδιάζουν είτε να μετακομίσουν στο ευρωπαϊκό λιμάνι, είτε να δημιουργήσουν παραρτήματα ευρωπαϊκά. Σκεφτείτε λοιπόν τι θα γινόταν σε μια χώρα που δεν επενδύει κανείς, για γνωστούς λόγους. Δεν θα έφευγαν μόνο οι ντόπιες μικρομεσαίες, που πάνε ήδη για Βουλγαρία και αλλού, αλλά και οι Cosco, που τις φλερτάρουν χώρες εντός Ευρώπης, όπως η Σλοβενία, η Βουλγαρία, η Κύπρος και η Κροατία. Ακόμη και η Ιταλία.
Κεφάλαιο τέταρτο. Η εφαρμογή του άρθρου 50 συνεπάγεται μια διετή διαπραγμάτευση για τη Βρετανία. Από την ημέρα υποβολής της αίτησης. Η οποία, σύμφωνα με την Πρωθυπουργό της, θα υποβληθεί τον επόμενο Μάρτη. Κι εδώ θα έχουμε τα μεγάλα πανηγύρια. Γιατί η συμμετοχή στην εσωτερική αγορά, που είναι στρατηγικής σημασίας για μια χώρα, συνεπάγεται την εφαρμογή των τεσσάρων ελευθεριών. Και οι Βρετανοί θέλουν να έχουν πρόσβαση στην εσωτερική αγορά, αλλά χωρίς την ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων. Πράγμα που ακόμη και φιλικές με την Αγγλία χώρες του Βίζεγκαρντ απορρίπτουν. Εμείς τι θα πράτταμε για να επανέλθουμε στην ΕΕ; Τι πρόγραμμα είχαμε;
Ας σταματήσουμε όμως εδώ, γιατί αυτά είναι μόνο μέρος του πολύπλοκου μηχανισμού εξόδου, κατά τη διάρκεια του οποίου η ζημιά θα ήταν ανυπολόγιστη, με κυβέρνηση μάλιστα που δεν είχε καν γνώση των διαδικασιών. Και εξάλλου η ιστορία των Αγγλων δεν έχει τελειώσει. Θα έχουν λοιπόν και άλλα κεφάλαια να δουν τα μάτια μας. Και καλά θα κάνουν οι υπεύθυνοι πολιτικοί να μελετήσουν προσεκτικά. Βλέπετε, απέχουμε μόλις δύο χρόνια για να ολοκληρώσουμε το τρίτο πρόγραμμα στήριξης, και τέταρτο δεν θα υπάρξει.