Κατά τις διπλές εκλογές του Μαΐου/Ιουνίου 2012, η Χρυσή Αυγή δεν είχε ακόμα καταθέσει κάποιο κείμενο καταστατικού στον Άρειο Πάγο ούτε είχε αναρτήσει στον ιστότοπό της ή είχε επισήμως δημοσιοποιήσει ένα τέτοιο κείμενο. Η έλλειψη αυτή, σε συνδυασμό με τις βίαιες πρακτικές της, εγείρει ερωτηματικά όσον αφορά τη νομιμότητα της συμμετοχής ενός φιλοναζιστικού κόμματος στις εκλογές για το οποίο επιπλέον αγνοούνταν οι κανόνες εσωτερικής διάρθρωσης και λειτουργίας του.
Βέβαια, δύσκολα μπορεί να πιστέψει κανείς ότι ένα κόμμα, που από υπάρξεώς του λειτουργεί όπως ένας ιδιωτικός στρατός (militia), δεν διαθέτει κανόνες που να ρυθμίζουν τον τρόπο λειτουργίας του: το πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις, πώς γίνεται κανείς μέλος, ποια είναι η θέση του επικεφαλής της οργάνωσης, αν αυτός εκλέγεται και πώς, ποια όργανα υπάρχουν και πώς προκύπτει η σύνθεσή τους, κ.λπ. Γι’ αυτό και δεν αποτέλεσε έκπληξη όταν αποκαλύφθηκε η ύπαρξη ενός άγνωστου κειμένου καταστατικού (Εφημερίδα των Συντακτών, 29.9.2013) που όλα δείχνουν ότι ήταν σε ισχύ από τα πρώτα χρόνια ίδρυσης της οργάνωσης. Το ότι κρατήθηκε κρυφό το καταστατικό που υπήρχε είναι ένα ζήτημα εύκολα εξηγήσιμο, μια και επρόκειτο για ένα κείμενο στο οποίο περιγράφονταν –χωρίς αναστολές– τα εθνικοσοσιαλιστικά πιστεύω και οι ολοκληρωτικές-ναζιστικές αρχές με βάση τις οποίες ήταν δομημένη και λειτουργούσε η συγκεκριμένη οργάνωση (ολόκληρο το σχετικό κείμενο εδώ http://www.efsyn.gr/?p=123425). Από την «αρχή του Αρχηγού» (Fuhrerprinzip) μέχρι την βάσει φυλετικών κριτηρίων επιλογή των μελών της, τα οποία υπάγονται καθ’ ολοκληρίαν στην οργάνωση που τους επιβάλει όχι μόνο πώς να ενεργούν ως μέλη της αλλά και τον εθνικοσοσιαλισμό ως συνολικό τρόπο ζωής, ήταν ζητήματα που με σαφήνεια προσδιορίζονταν στο μη δημοσιοποιημένο καταστατικό της Χρυσής Αυγής.
Η Χρυσή Αυγή έχει αμφισβητήσει την εγκυρότητα του συγκεκριμένου κειμένου, παρότι στα αρχεία προφυλακισμένου στελέχους της βρέθηκε γραπτό υλικό που ταιριάζει στο δημοσιοποιημένο καταστατικό. Επιπλέον, η Χρυσή Αυγή επιχειρεί να υπερβεί το όλο ζήτημα δημοσιοποιώντας ένα νέο –το πρώτο επίσημο– καταστατικό της που κατέθεσε προ εικοσαμήνου στον Άρειο Πάγο, αφού προηγουμένως “εγκρίθηκε ομόφωνα από το Πολιτικό Συμβούλιο του κόμματος”, ένα 5μελές επιτελικό όργανο υπό τον Γενικό Γραμματέα της οργάνωσης.
Πόσο νέο είναι το νέο καταστατικό; Παρότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται αρκετά διαφορετικό από το προηγούμενο και προσαρμοσμένο τεχνικά στο στιλ που διαθέτουν τέτοιου είδους κείμενα, στα ουσιώδη η απόσταση από το παλιό καταστατικό της Χρυσής Αυγής είναι οριακή. Παρακάτω θα αναφερθούμε στα σημεία (1 και 2) που καθιστούν φανερή τη σύγκλιση των δύο καταστατικών κειμένων της Χρυσής Αυγής και συζητούν (σημείο 3) τη νομιμοποίηση του εν ισχύ καταστατικού.
1. Ο επικεφαλής της οργάνωσης μπορεί μεν πια να μην αναφέρεται στο τωρινό Καταστατικό ως αρχηγός, στην πραγματικότητα όμως το Fuhrerprinzip παραμένει σε ισχύ, εφόσον καταρχάς ο γενικός γραμματέας της οργάνωσης δεν εκλέγεται, η δε θητεία του είναι ισόβια και «ανανεώνεται αυτομάτως», εκτός κι αν εγγράφως η απόλυτη πλειοψηφία των συνέδρων του κόμματος ζητήσει να γίνει εκλογή (§ 1 και 2 άρθρου 16 του Καταστατικού). Επιπλέον, ο γενικός γραμματέας-αρχηγός έχει τον απόλυτο ιδεολογικό και πολιτικό έλεγχο του κόμματος, καθώς «χαράσσει τις ιδεολογικές, πολιτικές και προγραμματικές θέσεις», χωρίς να οφείλει να εφαρμόζει επακριβώς τις αποφάσεις του συνεδρίου, εφόσον αρκεί οι ιδεολογικο- πολιτικές κατευθύνσεις πολιτικής του αρχηγού να βρίσκονται –κατά την κρίση του– «σε αρμονία» με τις αποφάσεις του τακτικού συνεδρίου (έτσι η σχετική διατύπωση στο άρθρο 17, σημ. Β του Καταστατικού). Επιπλέον, ο γενικός γραμματέας-αρχηγός έχει τον απόλυτο έλεγχο των οργάνων του κόμματος, από τη σύνθεση του Πολιτικού Συμβουλίου μέχρι την επιλογή των υποψηφίων βουλευτών, όπως και των μελών της «Επιτροπής αξιολόγησης υποψηφίων νέων μελών».
2. Για τα μέλη εξακολουθεί να ισχύει ο ολοκληρωτικός κανόνας του εκ των άνω ενδελεχούς ελέγχου της συμπεριφοράς τους και της καθολικής δέσμευσής τους (όχι μόνο της ένταξής τους) στην οργάνωση. Ανταποδοτικά αναγνωρίζεται σε αυτά η απόλυτη υποστήριξη της οργάνωσης με την παροχή «κάθε είδους κάλυψης» «για την πάσης φύσεως δράση που αναπτύσσει (το μέλος) στα πλαίσια της προάσπισης και ενίσχυσης των ιδεολογικών και πολιτικών θέσεων και αρχών του κόμματος» (άρθρο 6, σημ. 4 του Καταστατικού). Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στη Χρυσή Αυγή τηρείται σχολαστικά από την λεγόμενη Επιτροπή αξιολόγησης ένα επίσημο μητρώο μελών (άρθρο 5, σημείο 5 και 6 του Καταστατικού), ο μηχανισμός γνωρίζει επακριβώς τι κάνει κάθε μέλος, ενώ αυτό έχει την υποχρέωση να λογοδοτεί στους ανωτέρους του για τη συμπεριφορά και τις δράσεις του. Μόνο υπ’ αυτό το πλαίσιο της εκ των άνω αυστηρά ελεγχόμενης δράσης των μελών γίνεται αντιληπτή η καταστατική δέσμευση περί «κάθε είδους κάλυψης» των μελών από την οργάνωση για την εντεταλμένη δράση που αυτά αναπτύσσουν.
3. To κείμενο που κατατέθηκε ως το εν ισχύ καταστατικό του κόμματος δεν έχει τη νομιμοποίηση των μελών του. Δεν προέκυψε από συνεδριακές διαδικασίες ούτε ήταν το αποτέλεσμα εισήγησης της Κεντρικής Επιτροπής, στην οποία ανήκουν οι αρμοδιότητες τροποποίησης του καταστατικού, άρα και του παρόντος, που ήρθε να αντικαταστήσει ένα οποιοδήποτε προηγούμενο που ίσχυε μέχρι τότε. Στο ακροτελεύτιο άρθρο του καταστατικού, που η Χρυσή Αυγή δημοσιοποίησε τον Αύγουστο του 2012, αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι αυτό «εγκρίθηκε ομόφωνα από το Πολιτικό Συμβούλιο»• ωστόσο, το όργανο αυτό δεν διαθέτει καταστατικώς την αρμοδιότητα κατάρτισης και κύρωσης ενός τέτοιου κειμένου-πλαισίου αρχών του κόμματος, εκτός του ότι πρόκειται για ένα όργανο διορισμένο από τον γραμματέα-αρχηγό.
Οι μελετητές της Χρυσής Αυγής συγκλίνουν στην άποψη ότι η οργάνωση όσον αφορά την ιδεολογία, την πρακτική και τη δομή της δεν άλλαξε στα 30 και πλέον χρόνια που υπάρχει. Κινήθηκε εξ αρχής εκτός του δημοκρατικού πλαισίου και εξακολουθεί να κινείται εκτός αυτού. Το κείμενο του εν ισχύ Καταστατικού της, ένα ψευδοδημοκρατικό ένδυμα της οργάνωσης, επιβεβαιώνει και ενισχύει τον ισχυρισμό αυτό.