«Αποφασίσαμε να δημοσιεύσουμε αυτές τις φωτογραφίες επειδή είναι υπερβολικά εύκολο να ξεχάσει κανείς την πραγματικότητα με την οποία βρίσκονται αντιμέτωποι οι πρόσφυγες». Αυτό έγραψε χθες σε ποστ της στο Facebook η βρετανική εφημερίδα Independent και εξασφάλισε μέσα σε μία ώρα πάνω από 2.000 «μου αρέσει». Αυτό που άρεσε ήταν η φωτογραφία ενός παιδιού, το πολύ δύο ετών, με το σώμα του ξεβρασμένο από τη θάλασσα και το πρόσωπό του θαμμένο στην άμμο της Αλικαρνασσού. Τούρκος διασώστης διακρίνεται στη φωτογραφία να κοιτά αμήχανος την εικόνα. Στην επόμενη ο ίδιος κουβαλάει το παιδάκι νεκρό στην αγκαλιά του. Πριν από λίγες μέρες ο δημοσιογράφος Αρης Χατζηστεφάνου δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του παρόμοιες φωτογραφίες μικρών παιδιών με το αιτιολογικό: «Αν δεν θέλεις να ξέρεις, αν σε ενοχλούν οι εικόνες, μπορείς πολύ εύκολα να με μπλοκάρεις στο Τwitter και το Facebook. Αύριο μπορεί να ζητήσεις να μη βλέπεις και τις εικόνες μνήμης από το Ολοκαύτωμα ή τα απαγχονισμένα πτώματα των Ελλήνων αγωνιστών από τα τάγματα ασφαλείας. Δικαίωμά σου.
Να σου ζητήσω όμως συγγνώμη επειδή σου χάλασα τη μεσημεριανή σου σιέστα, μην περιμένεις». Συνολική λεία από το ποστ, όπως αναδημοσιεύτηκε στο Facebook: επίσης πάνω από 2.000 likes. Κάτω από τη φωτογραφία ενός νεκρού κοριτσιού από τη Συρία.
Το ηθικό δίλημμα αν πρέπει να δημοσιεύει κανείς ή όχι μια τέτοιου είδους φωτογραφία, στο πλαίσιο της ενημέρωσης, είναι τεράστιο και μου κάνει εντύπωση η ευκολία με την οποία το αντιμετωπίζουν οι προαναφερθέντες δημοσιογράφοι. Επικαλούμενοι το «ρεπορτάζ-γροθιά στο στομάχι» και την ανάγκη να καταπολεμηθεί η αμνησία του αναγνωστικού κοινού, προτιμούν τον ηθικό λήθαργο που προσφέρει η σοκαριστική εικόνα. Είναι απλούστερο άλλωστε να κοτσάρεις ένα νεκρό μωρό και να κινητοποιήσεις το συναίσθημα, παρά να περιγράψεις με λέξεις την ανθρωπιστική κρίση (sic). Να, ήδη η φράση αυτή είναι κλισέ κι επομένως πρέπει να αναζητηθεί κάτι πιο συγκλονιστικό, πιο βίαιο, πιο εξοργιστικό. Είναι δύσκολο ως χρήστης να αντισταθείς και να μην πατήσεις κλικ πάνω στο link για να δεις το πνιγμένο παιδί. Είναι σχεδόν πορνογραφική -όσο κι ανθρώπινη- η τάση που σε κυριεύει, να δεις το δράμα και την οδύνη του άλλου, απέναντι, να ανατριχιάσεις και μετά να γυρίσεις να κοιτάξεις το παιδί σου και να νιώσεις ανακούφιση που δεν συνέβησαν όλα αυτά σε σένα και στην οικογένειά σου.
Μόνο που σε διάστημα λίγων ημερών έχουμε δει ήδη τις σορούς δύο παιδιών προσφύγων. Υποθέτω θα ακολουθήσουν κι άλλες. Και τα ΜΜΕ που θέλησαν να εγκαινιάσουν έναν διάλογο για το ζήτημα αναπαρήγαγαν τις ίδιες φωτογραφίες. Κι έτσι οι εικόνες αυτές είναι παντού. Και το σοκ αμβλύνεται. Και η εξοικείωση επιτυγχάνεται. Κι οι προθέσεις και τα επιχειρήματα όσων τις δημοσίευσαν ακυρώνονται. Και ο θάνατος ενός παιδιού δεν διακόπτει πια τη μεσημεριανή μας σιέστα. Και ξεχνάμε.