«Η μοίρα το θέλησε πως όταν έγινα αρχηγός του κράτους, ήταν ήδη πασιφανές πως κάτι πήγαινε στραβά σε αυτή τη χώρα»… «Εγκαταλείπω το αξίωμά μου με ανησυχία αλλά και με ελπίδα, με πίστη σε εσάς, στη σοφία σας και στην πνευματική σας δύναμη». Με τις δύο αυτές φράσεις, στην αρχή και στο τέλος της αποχαιρετιστήριας ομιλίας του ως Προέδρου της ΕΣΣΔ, έκλεισε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ την επώδυνη περιπέτεια του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και μαζί την εξάχρονη περίοδο της ηγεσίας του που αποδείχτηκε δυστυχώς ένα μικρό μόνο δημοκρατικό «διάλειμμα» στην ιστορία των Ρωσικών αυταρχικών καθεστώτων.
Ωστόσο, το «διάλειμμα» αυτό αποδείχτηκε αρκετό για να αλλάξει τον ρου της ιστορίας όχι μόνο των λεγόμενων «σοσιαλιστικών χωρών» αλλά ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η πτώση του τείχους του Βερολίνου, την οποία ο Γκορμπατσόφ όχι μόνο δεν απέτρεψε αλλά, αντίθετα, την ενθάρρυνε προσωπικά, σήμανε το τέλος του ψυχρού πολέμου στις συνθήκες του οποίου είχε «βολευτεί» και η ηγεσία της Δύσης. Ο ανεξέλεγκτος εξοπλιστικός ανταγωνισμός είχε φέρει συχνά τον πλανήτη στα πρόθυρα της πυρηνικής καταστροφής. Η δυνατότητα της ειρηνικής συνύπαρξης και της δημιουργίας ενός πολυπολικού κόσμου προέβαλαν για πρώτη φορά σαν ρεαλιστική εναλλακτική εκδοχή στον επιθετικό διπολισμό.
Τις συνέπειες της ανασυγκρότησης (περεστρόικα)και της διαφάνειας (γκλάσνοστ) τις βίωσε πιο άμεσα και με τον πιο συγκλονιστικό τρόπο η Αριστερά, πρώτα και κύρια τα κομμουνιστικά κόμματα που στη μεγάλη πλειοψηφία τους ήταν φιλοσοβιετικά. Ο σπόρος της «αντικομμουνιστικής» αμφισβήτησης είχε βέβαια πέσει από καιρό, μετά τις «σωτήριες» για τον σοσιαλισμό επεμβάσεις στην Ουγγαρία το 1956 και κυρίως στην Πράγα το 1968. Η δημιουργία του «ευρωκομμουνισμού» ως ξεχωριστό ρεύμα ήταν ο καρπός αυτής της αμφισβήτησης που συσπείρωσε ιστορικά κομμουνιστικά κόμματα όπως το Ισπανικό και το Ιταλικό αλλά και την ηγεσία του δικού μας ΚΚΕ εσωτ. Για τα κόμματα αυτά οι θαρραλέες μεταρρυθμίσεις του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αποτέλεσαν την απόλυτη δικαίωση.
Αντίθετα, η ηγεσία του ΚΚΕ δεν συμβιβάστηκε ποτέ με την, «προσωρινή» έστω, ήττα του σοβιετικού σοσιαλισμού. Ο θάνατος του Γκορμπατσόφ συνοδεύτηκε με το χυδαίο σχόλιο «τις πολύτιμες υπηρεσίες του τις εξαργύρωσε κερδίζοντας επαίνους από τους καπιταλιστές, εντός κι εκτός Ρωσίας». Τότε βέβαια η ΓΓ του κόμματος Αλέκα Παπαρήγα είχε δηλώσει στην Πράβδα (25/6/91) ότι «οι ιδέες της περεστρόικα έκαναν τον σοσιαλισμό πιο ελκυστικό». Η στάση απέναντι στον Γκορμπατσόφ ήταν και η βάση της διάσπασης του ΚΚΕ, το 1991. Η «ορθόδοξη» ηγεσία δεν μπορούσε να ανεχθεί τα βαρίδια της περεστρόικα μέσα στο «κόμμα της» και φρόντισε να απαλλαγεί.
Το γεγονός ότι η περίοδος Γκορμπατσόφ δεν θα ήταν παρά ένα δημοκρατικό «διάλειμμα» είχε διαφανεί ήδη από τον Αύγουστο του 1991 με το αποτυχημένο πραξικόπημα της Μόσχας. Η ανάδειξη του Πούτιν στη θέση του Προέδρου επισημοποίησε την επιστροφή στον αυταρχισμό και στην ιδέα μιας παγκόσμιας Ρωσικής ρεβάνς. Ο πουτινισμός απειλεί τη φιλελεύθερη δημοκρατία παρεμβαίνοντας απροκάλυπτα για να στηρίξει «φιλικές» του ηγεσίες ανεξαρτήτως ιδεολογικού προσανατολισμού. Στήριξε τον Τραμπ, στηρίζει τον Όρμπαν, ενισχύει ακραία λαϊκιστικά κινήματα όπως της Λεπέν και του Μελανσόν στη Γαλλία, της Μελόνι και του Σαλβίνι στην Ιταλία. Δυστυχώς, το «διάλειμμα» Γκορμπατσόφ επιβεβαιώθηκε και στη χώρα μας όπου ο πουτινισμός βρήκε πρόθυμους αποδέκτες στα πρόσωπα στελεχών που ανήκαν κάποτε στην Ανανεωτική Αριστερά και που δεν βρήκαν μια λέξη να πουν για το θάνατο του ηγέτη της περεστρόικα.
Το άρθρο δημοσιεύεται στην εφημερία ΤΑ ΝΕΑ (02/09/2022)