Το «χάρισμα» της ηγεσίας

Ναπολέων Μαραβέγιας 09 Νοε 2013

Ο Ξενοφών στον «Οικονομικό» θεωρεί ότι καλός «μάνατζερ» (επιστάτης, διοικητής, καπετάνιος κ.λπ.) είναι αυτός που κατορθώνει να οδηγήσει το πλοίο στον προορισμό του σε λιγότερο χρόνο και με ευχαριστημένους ναύτες. Αντίθετα, κακός «μάνατζερ» είναι αυτός που οδηγεί το πλοίο στον ίδιο προορισμό σε περισσότερο χρόνο και με δυσαρεστημένους ναύτες.

Ο ηγέτης προφανώς είναι κάτι πολύ περισσότερο από το «μάνατζερ». Στο παράδειγμα του Ξενοφώντα ο καλός ηγέτης πρέπει όχι μόνο να επιτύχει όσα πετυχαίνει ο καλός «μάνατζερ», αλλά επιπλέον να μπορεί να επιλέξει και τον καλύτερο δυνατό προορισμό, στον οποίο θα οδηγήσει το πλοίο με ευχαριστημένους ναύτες και σε λιγότερο χρόνο.

Με άλλα λόγια, ο καλός ηγέτης πρέπει, αλλά δεν αρκεί, να είναι καλός «μάνατζερ», δηλαδή να επιτυγχάνει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα σε μικρότερο χρόνο μέσα σε δεδομένο πλαίσιο (δεδομένος ο προορισμός στην περίπτωση του πλοίου). Ο καλός ηγέτης πρέπει να διαμορφώνει και το πλαίσιο δράσης, να επιλέγει τον καλύτερο δυνατό προορισμό, τον καλύτερο δυνατό στόχο, το καλύτερο δυνατό όραμα προς το οποίο θα οδηγήσει τη χώρα ή την επιχείρησή του. Αυτή η ικανότητα του ηγέτη μιας χώρας, μιας επιχείρησης, ενός δημόσιου οργανισμού κ.ά. μπορεί να θεωρηθεί «χάρισμα».

Συχνά «χάρισμα» θεωρείται η ικανότητα του ηγέτη να πείθει ότι ο προορισμός, ο στόχος δηλαδή της προσπάθειας, είναι ο καλύτερος για τη χώρα ή την επιχείρησή του χωρίς να έχει κατορθώσει να προβλέψει αν πράγματι ο στόχος αυτός είναι ο καλύτερος δυνατός. Ομως «χάρισμα» για έναν ηγέτη δεν είναι μόνο η ικανότητα της πειθούς, αλλά και η ικανότητα της μακροχρόνιας πρόβλεψης ότι ο στόχος προς τον οποίο προσανατολίζει τη χώρα του ή την επιχείρησή του με πειθώ και με αποτελεσματικότητα είναι πράγματι ο καλύτερος δυνατός στη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία.

Προφανώς χρειάζεται χρόνος για να αποδειχθεί αν ο στόχος που επέλεξε να οδηγήσει τη χώρα ή την επιχείρησή του ο ηγέτης ήταν πράγματι ο καλύτερος δυνατός. Ετσι, μόνο η ιστορία των χωρών και των επιχειρήσεων μπορεί να δείξει το «μέγεθος» του ηγέτη. Τέτοιοι μεγάλοι ηγέτες που έχουν και την ικανότητα του καλού «μάνατζερ» είναι σπάνιοι, αλλά όταν εμφανισθούν, είναι πολύτιμοι για τις χώρες τους ή τις επιχειρήσεις τους.

Στη σημερινή εποχή συχνά γίνεται λόγος για την έλλειψη μεγάλων χαρισματικών ηγετών σε πολιτικό ή/και επιχειρηματικό επίπεδο. Πολλές φορές θεωρείται ότι ένας καλός «μάνατζερ», με την έννοια του Ξενοφώντα, είναι αρκετός για μια χώρα ή μια επιχείρηση, επειδή συχνά το πλαίσιο, δηλαδή οι πολιτικοί ή οι επιχειρηματικοί στόχοι, είναι σε μεγάλο βαθμό δεδομένοι από το ευρύτερο σύστημα πολιτικών ή επιχειρηματικών συσχετισμών, και έτσι ο ηγέτης καλείται απλώς να επιδείξει αποτελεσματικότητα στην εκτέλεση ενός «προδιαγεγραμμένου» έργου.

Πράγματι, στη σημερινή εποχή οι δυνατότητες χάραξης καινούργιων δρόμων και οι επιδιώξεις μεγάλων στόχων και οραμάτων σε πολιτικό ή επιχειρηματικό επίπεδο είναι περιορισμένες. Γι? αυτόν, ίσως, το λόγο, σήμερα όλο και πιο σπάνια εμφανίζονται μεγάλοι χαρισματικοί ηγέτες. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει βιασύνη να χαρακτηρίσουμε τους ηγέτες, εφ? όσον μόνον ο χρόνος μπορεί να κρίνει αν πράγματι υπήρξαν μεγάλοι και χαρισματικοί.

Πολλοί ηγέτες ευρωπαϊκών χωρών που σήμερα θεωρούνται σπουδαίοι, στην εποχή τους κανείς δεν υποψιαζόταν ότι πράγματι θα αποδειχθούν τέτοιοι (Θάτσερ, Μιτεράν κ.ά). Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα. Ας μη βιαζόμαστε, συνεπώς, να κρίνουμε τους σημερινούς ηγέτες (π.χ. Μέρκελ, Σαρκοζί κ.ά). Δεν αποκλείεται στο μέλλον να αποδειχθεί ότι με τις ηγετικές τους ικανότητες διέσωσαν την Ευρώπη από την κρίση. Μπορεί, όμως, και να αποδειχθεί ότι υπήρξαν μικροί και ασήμαντοι μπροστά στην πολιτική συγκυρία της εποχής τους και οδήγησαν την Ευρώπη σε διάλυση με την ανικανότητά τους.