Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος, η επικοινωνιακή διαχείριση από τους οπαδούς του Brexit είναι αναμφισβήτητα πιο αποτελεσματική από αυτήν των αντιπάλων του. Ίσως επικίνδυνα επιτυχημένη και για τους ίδιους!! Ας ρωτήσουν και τον πρωθυπουργό μας. Και αξίζει τον κόπο να την ψηλαφίσουμε . Κι αυτό γιατί θα την συναντήσουμε στο εγγύς μέλλον, γιατί απεικονίζει την δυσκολία των υποστηρικτών της Ε.Ε. να κερδίσουν τους ψηφοφόρους στις δύσκολες εκλογές που έρχονται την επόμενη διετία στον πυρήνα της Ένωσης.
Αλλά και γενικότερα η τάση αποστασιοποίησης της κοινής γνώμης από τις ιδέες της Ένωσης είναι ανησυχητική. Πέρα από την όποια απλοϊκή σφραγίδα λαϊκισμού, η περίπτωση του δημοψηφίσματος εντοπίζει στοιχεία που σιγά σιγά διάβρωσαν την μεταπολεμική εμπιστοσύνη στην Ενωμένη Ευρώπη, ακόμη και σε λαούς ορθολογικούς και με παράδοση στην Δημοκρατία όπως οι Βρετανοί.
Στη διάρκεια της εκστρατείας για το δημοψήφισμα, η οποία διαρκεί δυο χρόνια, μπορεί κανείς να εντοπίσει τους άξονες που καθιστούν την επιχειρηματολογία του Brexit επιτυχημένη. Οι άξονες αυτοί κατά τη γνώμη μου είναι το τρίπτυχο «Δημοκρατία, Ρυθμίσεις , Γραφειοκρατία». Στη μάχη των ιδεών, η επικράτηση του απλοϊκού λόγου των οπαδών της Εξόδου υπήρξε συντριπτική.
Δημοκρατία. Το σύστημα που διέπει την λειτουργία της «Ένωσης», και εκφράζεται από την λειτουργία του υπερεθνικού συστήματος που επελέγη από τους πατέρες της Ευρώπης δεν είναι, λένε, δημοκρατικό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο ακόμη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βρέθηκαν στο στόχαστρο της των ευρωσκεπτικιστών. Αμφισβητούν τη δημοκρατικότητα του συστήματος στο μέτρο που όσοι προσωποποιούν την Ένωση δεν είναι εκλεγμένοι από τους λαούς. Και ως εκ τούτου δεν υπάρχει λαϊκή παρέμβαση για την αντικατάστασή τους μέσω εκλογών. Κάποια από τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται στην εκστρατεία είναι οι υψηλές αμοιβές και προστασίες που απολαμβάνουν οι κοινοτικοί κάθε επιπέδου. Η σπατάλη πόρων για την «εξαγορά» των ελίτ με παροχές στοχευμένες στα Πανεπιστήμια, σε εργατικές και εργοδοτικές Ενώσεις και στον τύπο. Αλλά και σε οικολογικές οργανώσεις κλπ.
Ρυθμίσεις. Εδώ η ανάμνηση παλαιών καλών καιρών της Αυτοκρατορίας ξυπνάει, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους, την ανάμνηση από τις παλιές καλές εποχές. Ήταν τότε που η Μεγάλη Βρετανία, έσπαγε τα εμπορικά σύνορα για να κυριαρχήσει με όπλο την πρώτη βιομηχανική επανάσταση. Και βέβαια (αυτό το ξεχνούν) με τον πολεμικό στόλο της. Τότε, ο θρίαμβος της Αυτοκρατορίας βασίστηκε αποκλειστικά στην ατομική πρωτοβουλία και στην απουσία ρυθμιστικών διατάξεων. Σήμερα, η ρυθμιστική «μανία» των ευρωκρατών γίνεται ανασταλτική στην πρόοδο, στην ανταγωνιστικότητα και στην ελευθερία του επιχειρείν.
Να αναφέρω εδώ ένα από τα σπότ που μου έκανε εντύπωση. Η εικόνα αποτελείται από απλά υλικά. Κατανοητά σε όλους. Ένα φλιτζάνι αχνιστό, ένα πιατάκι , μια παραδοσιακή βρετανική καφετιέρα που αδειάζει τον καφέ στο φλιτζάνι και ένα κουταλάκι. Ο εκφωνητής δηλώνει ότι για να απολαύσει ο πολίτης της Ευρώπης τον καφέ του έχουν εγκριθεί 12653 κανονιστικές πράξεις. Και αρχίζει η απαρρύθμιση.210 κοινοτικές οδηγίες ισχύουν για το κουταλάκι του καφέ. 625 για την παραγωγή, εμπορία κλπ του καφέ του ίδιου. Και ούτω καθεξής.
Γραφειοκρατία. Τα απαστράπτοντα κτίρια του Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, του Συμβουλίου στις Βρυξέλλες ή των μαγαζιών στο Κοινοβούλιο αποκλειστικά για τους ευρωβουλευτές και τους υπαλλήλους «παίζουν» σε κάθε ευκαιρία. Σκηνές ενός κουστουμαρισμένου ευρωκράτη, που θυμίζει απόφοιτο της Οξφόρδης, και συνομιλεί με έναν έξαλλο μικρομεσαίο παραγωγό προϊόντων και τον καθησυχάζει προτείνοντάς του νέες οδηγίες για την περίπτωσή του. Ένας καλοκάγαθος και ήρεμος ψαράς του Ατλαντικού καταγράφει την ζημιά της επιχείρησής του από τους κοινοτικούς περιορισμούς στο να ψαρεύει ότι θέλει, και σε όποιες ποσότητες επιθυμεί σε συνδυασμό με την πολιτική ποσοστώσεων (άλλη λέξη φρίκης) στο δικαίωμα αλιείας σε διεθνή ύδατα σε ανταγωνιστικούς κοινοτικούς στόλους.
Συμπληρωματικά με αυτά επανήλθε και το μεταναστευτικό να δυναμώσει τον λόγο αυτών που επωφελήθηκαν όσο κανείς άλλος Ευρωπαίος από την μαζική μετανάστευση. Αλλά ο Πάπας, αν και καθολικός τα είπε όλα. Σε μια φράση..
Η αντίπαλη πλευρά πολλά έχει να πει και να αποκαλύψει για τις επιφανειακές, λαϊκιστικές και πολλές φορές ψευδείς αναφορές. Και το κάνει. Αλλά δεν μπορεί να επικρατήσει μια και η λογική που επιστρατεύει για να εξηγήσει, λόγου χάριν, ότι τα όργανα δεν είναι πολιτικοί σχηματισμοί για να αποφασίζουν, αλλά εκτελεστικά όργανα των αποφάσεων που λαμβάνουν οι Αρχηγοί Κρατών. Και αυτοί είναι δημοκρατικά εκλεγμένοι. Θα μπορούσε να πει για τον ρόλο της εθνικής κυριαρχίας σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία σε διαρκείς κρίσεις. Και πολλά άλλα. Αλλά δεν είναι εφικτό. Η πολυπλοκότητα της πραγματικότητας δεν αντιμετωπίζεται κόβοντας γόρδιους δεσμούς και δεν είναι εφικτό να αναπτυχθούν σε λίγες σελίδες.
Όμως μια συνολική παρατήρηση της δύναμης του λαϊκισμού απέναντι στον ορθολογισμό, μου αποκαλύφτηκε σε έναν διάλογο ανάμεσα σε δυο ευρωπαϊστές Γερμανούς βουλευτές. Η μια υποστήριζε με ισχυρά επιχειρήματα τα οφέλη της Αγγλίας και των άλλων Ευρωπαϊκών Κρατών από την Ένωση. Ο άλλος συμφωνούσε σε όλα. Πλην όμως έκανε μια παρατήρηση, που δίνει απάντηση στην απρόσμενη (;) νίκη του λαϊκισμού. «Σωστά όσα λέτε κυρία μου. Αλλά όλα αυτά δεν μιλάνε στο συναίσθημα»!!
Λέτε; Λέτε να είναι αυτός ο λόγος που ο ευρωπαϊκός λόγος που στηρίζεται στο τρίπτυχο Δημοκρατία , Αλληλεγγύη, Ελεύθερη οικονομία έχει αποστειρωθεί;
Και αν είναι έτσι μπορεί η επικοινωνία να αλλάξει ή μήπως η Ένωση δεν έχει πια νόημα, μια και δεν καλύπτει τις ανάγκες της σύγχρονης και δύσκολης εποχής;
Μετά το κρίσιμο δημοψήφισμα, την Παρασκευή το απόγευμα, όλοι πρέπει να σκεφτούμε από μηδενική βάση. Δεξιοί και αριστεροί, ριζοσπάστες και φιλελεύθεροι. Συνδικάτα και Πανεπιστημιακοί. ‘Άνθρωποι της Τέχνης και του Λόγου. Και κόμματα της ευρωπαϊκής τοξοβολίας. Θα παραμείνουμε οχυρωμένοι στο δίκιο μας περιμένοντας τους βαρβάρους ή θα ασχοληθούμε για το μέλλον των παιδιών μας; Και πού είναι κρυμμένο το συναίσθημα;