Το βάρος του άλυτου Κυπριακού βρίσκει συνεχώς μπροστά της Κύπρος, καθώς ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης κλείνει τον κύκλο της μακράς διακυβέρνησης του. Με δύο εκθέσεις του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες περιγράφει (3/1/22) με μελανά χρώματα την κατάσταση σήμερα στην Κύπρο. O Γκουτέρες γράφει ότι η προοπτική για λύση απομακρύνεται και όσα συμφωνήθηκαν με κοπιώδεις διαπραγματεύσεις δεκαετιών κινδυνεύουν να τιναχθούν στον αέρα. Αντί να οικοδομείται εμπιστοσύνη στο νησί, κτίζονται τείχη καχυποψίας, προοιωνίζοντας συνεχή, ίσως και κλιμακούμενη αντιπαράθεση. Η μη καταγραφή της συμφωνημένης βάσης της Διζωνικής, Δικοινοτικής Ομοσπονδίας είναι η πιο ηχηρή προειδοποίησή του. Πιο απλά, όσα πλέον δεν λέγονται, δεν είναι αυτονόητα. 

Το στρατηγικό αδιέξοδο για 5 χρόνια δεν αντισταθμίζεται με διαβήματα και υπαινιγμούς εναντίον του Γκουτέρες για πολιτική «ίσων αποστάσεων». Ο Κύπριος πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης δείχνει να μην έχει τίποτα να προτείνει επί της ουσίας: «στους εναπομείναντες μήνες (εννοεί της θητείας του), η προσπάθεια επικεντρώνεται στο να επανέλθουν όλοι στις παραμέτρους που τα ψηφίσματα των ΗΕ υπαγορεύουν» (δηλώσεις ανήμερα Θεοφανίων - 6/1/22).  

Η αποστασιοποίηση του ΟΗΕ είναι εμφανής και σχετίζεται με την διάλυση του διαπραγματευτικού τοπίου, γεγονός που βαραίνει τον Κύπριο πρόεδρο γιατί εκείνος πρώτος άρχισε το «ξήλωμα». Ο Γκουτέρες επιμερίζει τις ευθύνες και δεν κατακρίνει την τουρκική πλευρά που σήμερα βρίσκεται εκτός των συμφωνημένων παραμέτρων της ομοσπονδιακής λύσης. Υποβαθμίζει ακόμα και την κατάσταση που δημιουργήθηκε με το άνοιγμα των Βαρωσίων γιατί θεωρεί ότι είναι αποτέλεσμα της συνολικής αποτελμάτωσης και των προειδοποιήσεων του που αγνοήθηκαν. Στην δική του αξιολόγηση, τα όσα συνέβησαν στο Κραντ Μοντάνα και μετά δείχνουν ότι ο Ν. Αναστασιάδης δεν πείθει ότι ενδιαφέρεται ειλικρινά για την επίλυση και ότι είναι δεσμευμένος για αυτήν. Τι αξία έχει για τον ΟΗΕ να καταλογίζει ευθύνες σε μια θεατρινίστικη εναλλαγή ρόλων του καλού και του κακού ανάμεσα στους κυπρίους ηγέτες; 

Η αντίληψη αυτή κυριαρχεί στον ΟΗΕ, αλλά όχι μόνο. Πολλοί στην ΕΕ και τις ΗΠΑ βλέπουν το Κυπριακό μέσα από το δικό τους πρίσμα συμφερόντων, εστιάζοντας στην προσέγγιση (engagement) της Τουρκίας με ή χωρίς τον Ταγίπ Ερντογάν το 2023 και όχι στην απώθηση, πόσο ακόμα την απομόνωση ή την τιμωρία της. Αυτή είναι ανάλυση δεν αρέσει στην κυπριακή κυβέρνηση γιατί ξέρει ότι είναι διαμετρικά αντίθετη με την δική της εξωτερική πολιτική από το 2017 και μετά. Οι ξένες κυβερνήσεις έχουν ήδη μακρά ανάμιξη στο Κυπριακό, αλλά δεν είναι διατεθειμένες να καταναλώσουν διπλωματικό κεφάλαιο σε μια υπόθεση που σήμερα μοιάζει χαμένη. Ιδίως όσο αντιλαμβάνονται ότι οι Αναστασιάδης και Τατάρ παρακινούνται από …συνοικιακά συμφέροντα, καταστρέφοντας πολύχρονες προσπάθειες για λύση. 

Οργή και άδειασμα 

Στον ΟΗΕ ο Γκουτέρες είναι εκνευρισμένος από την διαρροή στην Λευκωσία τον Δεκέμβριο απόρρητων συνομιλιών του στο Κραντ Μοντάνα. Οι συνεργάτες του έχουν επιβεβαιώσει ότι τα πρακτικά αυτά, ήταν τότε προϊόν υποκλοπής. Η πηγή και η σκοπιμότητα διοχέτευσης τους είναι επίσης φανερές: να παρερμηνευτούν τα γεγονότα το κρίσιμο 24ωρο μέχρι την κατάρρευση των συνομιλιών. Όλα έγιναν τόσο άτσαλα από το Προεδρικό, προκαλώντας οργή στην Νέα Υόρκη. Η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» δημοσίευε πρακτικά με δικές της ερμηνείες για να σχολιάζει ο Κύπριος πρόεδρος και να αναγγέλλει περαιτέρω αποκαλύψεις της εφημερίδας.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θέλησε να δώσει κάλυψη στην Λευκωσία για τη διεξαγωγή επιβεβαιωτικής γεώτρησης στο οικόπεδο 10 που δεν αμφισβητείται από την Τουρκία. Όταν πληροφορήθηκε ότι η κυβέρνηση Αναστασιάδη άνοιξε νέο μέτωπο, αδειοδοτώντας στην Exxon Mobil και το οικόπεδο 5,  εξέφρασε έντονη δυσφορία. Αμέσως μετά διέρρευσε η πληροφορία ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν είναι πλέον θερμή να συμμετάσχει στις τριμερείς της Κύπρου και της Ελλάδας με το Ισραήλ. Πρόκειται για πιο ουσιαστική διαφοροποίηση των Δημοκρατικών στην πολιτική που ακολουθούν έναντι της Τουρκίας και στην περιοχή της Μέσης Ανατολής σε σύγκριση με την κυβέρνηση Τράμπ – Πομπέο. 

Η Λευκωσία είναι δυσαρεστημένη αλλά παραβλέπει ορισμένες πικρές αλήθειες: ότι ο Πομπέο δούλευε με γνώμονα να ικανοποιεί το εβραϊκό λόμπι, στηρίζοντας τις ακραίες πολιτικές του Β. Νετανιάχου. Αντίθετα, η κυβέρνηση Μπάιντεν είναι πιο συγκρατημένη και θέλει λειτουργική σχέση με την Τουρκία για να αποτρέψει την περαιτέρω προσέγγιση της Άγκυρας με την Ρωσία και την Κίνα. 

Ορισμένοι ξεχνούν επίσης πώς ο Τζο Μπάιντεν δεν είναι πλέον τόσο φίλος με τον Ν. Αναστασιάδη που την περίοδο 2014 – 16 κονιορτοποίησε μια συμπεριληπτική πολιτική για την αξιοποίηση των φυσικών πόρων στην ανατολική Μεσόγειο. Ενώ η Βικτώρια Νούλαν – που τώρα έχει ακόμα πιο αναβαθμισμένη θέση στο αμερικανικό ΥΠΕΞ – ξέρει τι λεγόταν τότε στο Προεδρικό πίσω από την πλάτη της στο τέλος της θητείας Ομπάμα για να κόψουν την δυναμική της λύσης: «να φύγουν αυτοί και βλέπουμε με τον Τραμπ…»

Η πορεία των Τριμερών 

Για σχεδόν 5 χρόνια η κυπριακή κυβέρνηση συζητεί με τις άλλες χώρες που συμμετέχουν στα τριμερή σχήματα μαζί με την Κύπρο και την Ελλάδα για την συγκρότηση κοινής Γραμματείας. Ο ΥΠΕΞ Νίκος Χριστοδουλίδης που θεωρεί το όλο εγχείρημα δική του έμπνευση – η αρχική ιδέα ήταν το Ν. Κοτζιά - διόρισε τον γνωστό αντι-ομοσπονδιακό, πρώην ΥΠΕΞ Γιώργο Λιλλήκα στη θέση του επικεφαλής της «Γραμματείας των Τριμερών». Τώρα ψάχνει κτίριο για να στεγάσει την Γραμματεία. Όλα γίνονται από κονδύλι του κυπριακού ΥΠΕΞ. Η Γραμματεία, όμως, δεν είναι κοινή των Τριμερών ούτε έχει τριμερή ή πολυμερή σύνθεση. Καμία, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας, δεν ανέλαβε να διορίσει εκπροσώπους σε αυτήν. Ούτε υπάρχει δέσμευση να εξελιχθεί σε τέτοια. 

Δύσκολα πλέον κρύβεται η πραγματικότητα γύρω από την στρατηγική των «Τριμερών». Η εικόνα δυναμικής περιφερειακής δραστηριότητας (Ισραήλ, Αίγυπτος, Λίβανος, Ιορδανία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) με εξοβελισμό της Τουρκίας δεν είναι αληθής. Τα περιφερειακά ανοίγματα δεν επιβραβεύτηκαν με συμμαχίες και μεγαλόπνοα ενεργειακά σχέδια που ήταν το βασικό αντικείμενό τους. Συνεχίζονται μόνο με διακηρυκτικές συναντήσεις κορυφής και υπουργικές διασκέψεις. Στο απόγειο τους, τον Ιανουάριο του 2020 έγινε η υπογραφή πολιτικής διακήρυξης Αναστασιάδη – Μητσοτάκη – Νετανιάχου για την κατασκευή του East Med. Ο «αγωγός – όνειρο» σπάνια αναφέρεται πλέον.

Η πικρή αλήθεια είναι ότι η όλη σύλληψη γύρισε μπούμερανγκ για την Κύπρο. Χωρίς την επίλυση του Κυπριακού οι «τριμερείς» προκάλεσαν την αντίδραση της Τουρκίας σε πολλαπλά επίπεδα. Η Τουρκία έχει «διεισδύσει» διπλωματικά, βελτιώνοντας τις σχέσεις της με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τα ΗΑΕ. Οι τριμερείς βρήκαν απροσπέλαστο εμπόδιο το άλυτο Κυπριακό και το έκαναν πολύ χειρότερο. Το φυσικό αέριο έγινε “game changer” αλλά σε βάρος της Κύπρου, αφού η Τουρκία σάρωσε την κυπριακή ΑΟΖ με το πολεμικό, ερευνητικό και τον γεωτρητικό στόλο και τα drones της, ενώ αλωνίζει και στην υπόλοιπη ανατολική Μεσόγειο. Έφθασε μέχρι την Κρήτη, την Ρόδο και το Καστελόριζο, κάτι που πιέζει αφόρητα την κυβέρνηση Μητσοτάκη αν επιλέξει να προκαλέσει θερμό επεισόδιο. H Κύπρος έγινε πιο στρατικοποιημένη ύστερα από μια 20ετία: βάση drones στο Λευκόνοικο, σχεδιασμός ναυτικής βάσης στην Καρπασία, μεταφορά αρμάτων μάχης.

Ο ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης μιλά για τις Τριμερείς, όχι για τα αποτελέσματα τους που περιορίζονται σε συνεργασίες χαμηλής πολιτικής και κάποιες κοινές ασκήσεις. Τα υπόλοιπα είναι ένας ατέλειωτος ανεξόφλητος λογαριασμός με την διάλυση του τοπίου για την λύση του Κυπριακού…

Πηγή: www.efsyn.gr