Στην τελευταία σύνοδο κορυφής ο Πρωθυπουργός της Ισπανίας θα ήθελε να είναι αόρατος. Οι αγορές προεξοφλούν μια διάσωση, αλλά η Ισπανία δεν θέλει να διασωθεί «με κάθε τρόπο». Ούτε η Γερμανία φαίνεται να επιθυμεί μια διάσωση «με κάθε τρόπο». Ο μόνος που έχει μιλήσει για διάσωση του Ευρώ «με όποιο μέτρο χρειαστεί» είναι ο Ντράγκι, αλλά ακόμα και ο ίδιος δε φαίνεται να είναι σίγουρος για το τι ακριβώς εννοούσε.

Η είδηση της δεκαετίας βέβαια πέρασε στα ψιλά! Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο παραδέχτηκε ότι «έκανε λάθος» και, τελικά, για κάθε μονάδα μείωσης του ελλείμματος ενός κράτους με περικοπές, η απώλεια για το ΑΕΠ δεν είναι 0,5 αλλά περίπου 1,5 μονάδα. Είδε κανείς αυτό το λάθος να έχει καμία επίπτωση στα προγράμματα λιτότητας του νότου; Όχι, πρέπει να ζήσουμε και με τα επίσημα λάθη του ΔΝΤ, όπως άλλωστε ζούσαμε με τα ανεπίσημα, ίσως με λιγότερες ενοχές.

Με την ανεργία ήδη στο 25%, η Ισπανία καλείται να μειώσει το έλλειμμα στο 6,3% φέτος και στο 4,5% του χρόνου. Το δεύτερο τρίμηνο το έλλειμμα έτρεχε με 8,4%. Σας θυμίζει κάτι αυτό; Στο μεταξύ, λίγο πριν κλείσουν τα βιβλία, πρέπει η κυβέρνηση να περάσει το σκόπελο των εκλογών τοπικής αυτοδιοίκησης στην Καταλονία, όπου οι αυτονομιστές θα θριαμβεύσουν αν επιβεβαιωθούν τα προγνωστικά. Ο Πρωθυπουργός λοιπόν θέλει να αποφύγει τον σκόπελο των μέτρων εδώ και τώρα, όπως άλλωστε και η Γερμανία θέλει να αποφύγει «άλλη μια διάσωση εδώ και τώρα», αλλά οι αγορές την προεξοφλούν. Πόσο υπομονή θα επιδείξουν οι αγορές μέχρι ο εκλογικός κύκλος να ευθυγραμμιστεί με τις προσδοκίες του χρηματιστηρίου είναι η ερώτηση των πολλών δισεκατομμυρίων.

Στο μεταξύ το σκληρό πρόγραμμα της Πορτογαλίας έχει δεχθεί κριτική απ’ όλους, αλλά ο Πρωθυπουργός Passos Coehlo το υπερασπίζεται, δεδομένου ότι είναι «ο μόνος δρόμος απελευθέρωσης από τους δανειστές». Η ανεργία έχει σχεδόν διπλασιαστεί και δεν είναι απίθανο να πλησιάσει ισπανικά ποσοστά έως το τέλος του επόμενου χρόνου. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η παραμονή στο Ευρώ πρέπει να είναι προτεραιότητα, αλλά η λογική του «καλού παιδιού» που κερδίζει αξιοπιστία φθίνει. Και η αξιοπιστία του ΔΝΤ;

Στην Ελλάδα διαπραγματευόμαστε για ένα ακόμα τελευταίο πρόγραμμα περικοπών υπό τη σκιά τόσο μιας αγοράς που διψάει για χρήμα όσο και τριγμούς στον κυβερνητικό συνασπισμό. Καθώς πλησιάζουμε τον Ρουβίκωνα, με την έννοια ότι η καταβολή της μεγαλύτερης δόσης του προγράμματος δεσμεύει δανειζόμενους όσο και δανειστές, η Τρόικα προσπαθεί να περάσει εδώ και τώρα ότι ονειρεύονται οι μεταρρυθμιστές μας για την αγορά εργασίας. Όσο βέβαια συζητάμε «επί τη βάση στοιχείων» με τεχνοκράτες, καμία επίπτωση στο πρόγραμμα ή στο πακέτο μέτρων δεν έχει η ομολογία του ΔΝΤ.

Και οι αγορές; Η Ευρώπη είναι ένα σύνολο από στοιχήματα μέχρι τώρα, ενώ η πολιτική εμφανίζεται περισσότερο ως διαχειριστής στοιχημάτων παρά ως διαμορφωτής των εξελίξεων. Τα λάθη δεν πληρώνονται, όταν είναι του ΔΝΤ, της ΕΚΤ, ή της Επιτροπής. Την ίδια όμως στιγμή, τα λάθη μιας γενιάς φορτώνονται με την μορφή του κατεπείγοντος – βλέπε δόσης – σε κοινωνίες των οποίων η συνοχή δοκιμάζεται.

Οι αντιδράσεις μας εκπλήσσουν. Στην Ελλάδα τα υψηλά ποσοστά της Χρυσής Αυγής δεν δείχνουν τόσο πόσοι Έλληνες έχουν γίνει νοσταλγοί του φασισμού, όσο πόσοι Έλληνες έχουν την εντύπωση ότι μόνο η καταστροφή του πολιτικού συστήματος τους αφορά. Πρόκειται για απαξίωση της ίδιας της πολιτικής. Υπό άλλο πρίσμα, η άνοδος του τοπικού εθνικισμού στην Ισπανία είναι μια άλλη εκδοχή του ίδιου συμπτώματος.

Και η έκπληξη είναι κατανοητή. Σε καμία δημοκρατία δεν έχουν εφαρμοστεί παρόμοια μέτρα. Αλλά, ολοένα και περισσότερο, η αποδυνάμωση της δημοκρατίας μέσα από τον περιορισμό των επιλογών, οδηγεί σε ακραίες επιλογές. Εάν η διαπραγμάτευση με την Τρόικα συνεχιστεί με βάση κραυγαλέους εκβιασμούς, τότε είναι σαφές ότι η δημοκρατία θα βρεθεί σε αδιέξοδο, επειδή όταν η μόνη επιλογή είναι υπογραφή ή καταστροφή, ή μια καταστροφή έναντι μιας άλλης, η ακρότητα των επιπτώσεων μπορεί να οδηγήσει το εκλογικό σώμα στην επιλογή «της καταστροφής που δεν γνωρίζουμε» έναντι «της καταστροφής που ήδη έχουμε γνωρίσει».

Η διαχείριση ανοχής έχει πλέον φτάσει στα όρια της και αυτή είναι η πολιτική ουσία μιας διαπραγμάτευσης που για να γίνει, πρέπει να υπάρξει υπερεθνική-περιφερειακή ζύμωση. Προς αυτήν την κατεύθυνση, όμως, δεν υπάρχουν ακόμα πρωτοβουλίες. Από τη μια πλευρά, τελικά, ο νότος δεν μπορεί να περιμένει την ηγεσία της Γαλλίας. Από την άλλη πλευρά, ο νότος δεν μπορεί να περιμένει γενικότερα. Η συζήτηση με όρους πολιτικούς πρέπει να ξεκινήσει, πριν η δυνατότητα οποιασδήποτε πολιτικής συζήτησης χαθεί οριστικά. Και εάν αυτό το αφήσουμε να συμβεί, δεν θα έχουμε πλέον το άλλοθι της «έκπληξης».