Το ΑΚΕΛ δεν είναι ένα κλασικό αριστερό κόμμα γιατί η φυσιογνωμία του καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από την ιστορική πορεία της Κύπρου και από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οικονομίας του νησιού.
Μια κοινωνία που ευημερούσε, χάρη στη μαζική προσέλκυση υπεράκτιων εταιρειών και ρωσικών κεφαλαίων, δεν είχε τόση ανάγκη από εξαγγελίες για αναδιανομή του πλούτου.
Προοδευτική στάση ήταν η διάθεση διαλόγου με τους Τουρκοκύπριους για την επανένωση χωρίς εθνικισμούς και φοβικά σύνδρομα.
Προοδευτική στάση ήταν η άποψη υπέρ της φορολόγησης της εκκλησίας και υπέρ της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χωρίς διακρίσεις.
Ο Δημήτρης Χριστόφιας εξελέγη με το σύνθημα “δίκαιη λύση, δίκαιη κοινωνία”. Δεν το πέτυχε, δεν το προσπάθησε καν.
Στηρίχτηκε στη συλλογική προσδοκία για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ασθενέστερων ομάδων του πληθυσμού και αντί γι αυτό βρέθηκε στη δίνη της διεθνούς οικονομικής κρίσης και μια ανάσα πριν από την υπογραφή του μνημονίου.
Στο μεταξύ μεσολάβησαν πολλά. Η φονική έκρηξη στο Μαρί, μετά την οποία αποκαλύφθηκε ότι ένα περίεργο φορτίο από το Ιράν προς τη Συρία φυλάχθηκε κάτω από τον ήλιο για να ικανοποιηθεί αμερικανικό αίτημα. Το μοίρασμα της εξουσίας με το ΔΗΚΟ του Τάσσου Παπαδόπουλου που έφερε απόλυτη υποχώρηση του ΑΚΕΛ στο θέμα του κυπριακού και στην κοινωνική του ατζέντα. Και βέβαια ο σεισμός στο τραπεζικό σύστημα που ήταν βαριά εκτεθειμένο στα ελληνικά ομόλογα.
Ο Χριστόφιας αναγνώρισε από την πρώτη στιγμή ότι αποστολή του είναι «η διαχείριση του καπιταλισμού» στην χειρότερη κρίση του. Και τον διαχειρίστηκε με απολύτως αναποτελεσματικό τρόπο. Το μνημόνιο που θα υπογράψει ο νέος πρόεδρος, με βάση το προσχέδιο, είναι υφεσιακό, σκληρό και άδικο. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι πιστωτές συνδέουν αυθαίρετα το κυπριακό με το μνημόνιο, στη λογική του πακέτου, ενώ ζητούν ξαφνικά ελέγχους για ξέπλυμα μαύρου χρήματος αφήνοντας να αιωρούνται απειλές για κούρεμα καταθέσεων, ενθαρρύνοντας δηλαδή φυγή κεφαλαίων για το Λουξεμβούργο ή το Λιχτενστάιν.
Ακόμη και η υψηλή στρατηγική Χριστόφια, η εξόρυξη υδρογονανθράκων, ενδέχεται να ακυρωθεί από τις αφόρητες πιέσεις των πιστωτών για την αρπαγή όποιων κερδών φέρουν τα κοιτάσματα μέσω ενός ειδικού λογαριασμού για την εξυπηρέτηση του χρέους.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν ήταν έκπληξη η εκλογή του δεξιού Αναστασιάδη με εντυπωσιακό ποσοστό. Το ΑΚΕΛ, έχοντας ισχυρές ρίζες στην κυπριακή κοινωνία, δεν έγινε ΠΑΣΟΚ και δεν κατέρρευσε, αλλά το πείραμα της αριστερής διακυβέρνησης που είχε συγκινήσει προοδευτικούς πολίτες σε ολόκληρο τον κόσμο απέτυχε προς ανακούφιση όσων είχαν ανατριχιάσει με την ανάληψη της προεδρίας από κάποιον που δηλώνει κομμουνιστής.
Ένα συμπέρασμα είναι ότι, ενώ ήρθε η ώρα της Αριστεράς, σε μια συγκυρία απελευθέρωσης των πιο άγριων νεοφιλελεύθερων δογμάτων, η υπόθεση της διακυβέρνησης είναι πάρα πολύ σύνθετη, απαιτητική και δύσκολη.
Άλλο συμπέρασμα είναι ότι δεν υπάρχει –μέχρι στιγμής τουλάχιστον- κυβέρνηση που να επιβιώνει πολιτικά έχοντας ταυτιστεί με το μνημόνιο.
Τρίτο συμπέρασμα είναι ότι η γερμανικής έμπνευσης συνταγή που εφαρμόζεται στην ευρωζώνη δεν λαμβάνει υπόψιν της τους κινδύνους πολιτικής και κοινωνικής αποσταθεροποίησης που αυτή συνεπάγεται.
Ως προς αυτό είναι απολύτως ενδεικτικό το παράδειγμα της Ιταλίας όπου ένας στους δύο Ιταλούς ψήφισαν λιρέτα, επιλέγοντας είτε τον υπόδικο Μπερλουσκόνι είτε τον ευρωσκεπτικιστή Γκρίλο.
Μπορούσε αλλιώς το ΑΚΕΛ; Κανείς δεν ξέρει. Δεν υπάρχει υπόθεση εργασίας για το τι θα συνέβαινε αν η προηγούμενη κυβέρνηση, αντί να καλλιεργεί προσδοκίες για ρωσικά δάνεια που ποτέ δεν ήρθαν, είχε κάνει μια άλλου είδους διαπραγμάτευση με εταίρους και πιστωτές βάζοντας στο τραπέζι τα πιθανά έσοδα από την καταπολέμηση της μεγάλης διεθνούς φοροδιαφυγής που βρίσκει καταφύγιο στην Κύπρο μέσω μίας λερναίας ύδρας από off shore εταιρείες. Αν, δηλαδή, έριχνε στο τραπέζι το χαρτί που βάζουν τώρα –ανάποδα- οι δανειστές. Επομένως, κανείς δεν ξέρει τι θα γινόταν αν το ΑΚΕΛ συμπεριφερόταν σαν ένα όχι μόνο κατ όνομα αλλά πραγματικά αριστερό κόμμα, το οποίο θα επεδίωκε σύγκρουση με το κεφάλαιο –και το μαύρο κεφάλαιο.
Μπορεί οποιοδήποτε αριστερό κόμμα να «διαχειριστεί τον καπιταλισμό», στην πιο άγρια εκδοχή του, συνδυάζοντας ρομαντισμό και πραγματισμό, διαχειριστική επάρκεια και αξιακή καθαρότητα, κοινωνικό κράτος και δημοσιονομική εξυγίανση, διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα των βασικών υποδομών και επενδύσεις, εξυγίανση του κράτους και μείωση της σπατάλης, ανάπτυξη και προστασία θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων, καταπολέμηση της ανεργίας και έλεγχο των δημόσιων δαπανών;
Ακόμη και αν δεν μπορεί, επειδή οι κανόνες στο παιχνίδι της παγκοσμιοποίησης των αγορών είναι σκληροί, λύση δεν είναι η αποφυγή της εξουσίας μέχρι να αλλάξουν οι διεθνείς συσχετισμοί. Λύση είναι να αναλάβει η Αριστερά την ευθύνη και να κάνει ό,τι και όσα μπορεί. Και αυτό που οπωσδήποτε μπορεί είναι να αλλάξει το ηθικό παράδειγμα διακυβέρνησης και τους όρους της συμμετοχής στα βάρη της κρίσης. Το πρώτο συνεπάγεται απεξάρτηση από τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, ίσως και ρήξη, και το δεύτερο σημαίνει να πληρώσουν αυτοί που έχουν και να στηριχθούν αυτοί που δεν έχουν. Οσο απλοϊκό ακούγεται, τόσο δύσκολο είναι, όπως έχει δείξει η ελληνική εμπειρία των τελευταίων ετών.
Αν το ΑΚΕΛ δεν μπόρεσε, αυτό δεν σημαίνει ότι η Αριστερά δεν μπορεί. Η, πάντως, δεν το ξέρουμε.