Η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να κάνει μέσα σε δύο χρόνια αυτό που η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έκανε μέσα σε πέντε. Ομόφωνα αποφάσισε να διπλασιάσει τη νομισματική βάση της ιαπωνικής οικονομίας (χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία και ηλεκτρονικό χρήμα) κηρύσσοντας ολοκληρωτικό πόλεμο στον αποπληθωρισμό που έχει παγιδεύσει τη χώρα. Ως γνωστό, το ΑΕΠ της Ιαπωνίας παραμένει μικρότερο από το 1992, καθώς οι μισθοί και οι αξίες πέφτουν συνεχώς και αποθαρρύνονται η κατανάλωση και οι επενδύσεις. Ο πρωθυπουργός, Shinzo Abe, με μια πολιτική ενίσχυσης της ρευστότητας και μεταρρυθμίσεων, επιχειρεί να θέσει τέρμα σε αυτό το καθοδικό σπιράλ. Στόχος του, ο πληθωρισμός να ανέβει στο 2%. Αυτόν υπηρετεί η πολιτική του νέου κεντρικού τραπεζίτη, Haruhiko Kuroda.
Για τα καθ’ ημάς, στην Ευρώπη, έχει σημασία η υπογράμμιση δύο χαρακτηριστικών της απόφασης: (α) Δεν είναι μια συγκυριακή απόφαση, για να αντιμετωπισθεί κάποια έκτακτη ανάγκη. Είναι μελετημένη και σηματοδοτεί την ουσιαστική αλλαγή στρατηγικής και «φιλοσοφίας» της οικονομικής πολιτικής. (β) Εναρμονίζεται με την τάση που κερδίζει έδαφος παγκοσμίως: Τέλος στην απόλυτη αυτονομία και διατήρηση μόνο της λειτουργικής αυτονομίας των κεντρικών τραπεζών. Δεν θέτουν στόχους, θα υπηρετούν τους στόχους που θέτει η δημοκρατία.
Την ίδια ώρα, στη Φρανκφούρτη, ο Mario Draghi δήλωνε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι έτοιμη να δράσει. Αλλά δεν έδρασε. Συζήτησαν για τα επιτόκια. Αλλά δεν συμφώνησαν να μειωθούν. Ισως αποφασίσουν τον Μάιο – όταν οι άνεργοι θα έχουν ξεπεράσει τα 19 εκατομμύρια. Η Τράπεζα είναι πάντα έτοιμη «να κάνει ό,τι πρέπει» για τη σωτηρία της Ευρωζώνης. Αλλά, μάλλον κάνει πολύ λίγα. Μερικές φορές, κάνει -απλώς- την πάπια. Οταν, παράδειγμα, αποδέχεται τις συνεχείς αναβολές της ευρωπαϊκής τραπεζικής ενοποίησης. Ή, όταν συναινεί στην τραγική απόφαση του Eurogroup για το «κούρεμα» των ασφαλισμένων καταθέσεων. Κι όταν το μόνο ενδιαφέρον της στην υπόθεση της Κύπρου ήταν να μη χάσει τα 9 δισ. ευρώ που είχε δώσει μέσω του μηχανισμού έκτακτης παροχής ρευστότητας (ELA), σιωπώντας αιδημόνως για τις ευθύνες της, ως επόπτη του τραπεζικού συστήματος. Η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας δεν είναι πολιτικά αυτόνομη, υλοποιεί τις κυβερνητικές κατευθύνσεις. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι αυτόνομη, δεν απολογείται στην ευρωπαϊκή ηγεσία. Στην πραγματικότητα, δεν φαίνεται να διαθέτει αυτονομία έναντι των ισχυρών της Ευρωζώνης. Αντιθέτως, η δράση της περιορίζεται εντός του πλαισίου και υπηρετεί τους στόχους που θέτει το Βερολίνο. Κι αυτό είναι εξόχως σημαντικό, όταν η πολιτική του Βερολίνου τείνει να υπονομεύει την ισχύ της Ευρωζώνης – την οποία η Φρανκφούρτη οφείλει να υπερασπίζεται.
Διαδίδεται η εκτίμηση ότι η κατάσταση στην Ευρωζώνη θα αλλάξει προς το καλύτερο μετά τον «σκόπελο» των γερμανικών εκλογών. Δεν τη συμμερίζομαι, για τους εξής τέσσερις βασικούς λόγους:
(α) Η ύφεση ριζώνει στην Ευρώπη, έχει αρχίσει να αγγίζει και τη Γερμανία. Οι απώλειες από τις εξαγωγές, όμως, αναπληρώνονται με το παραπάνω από την εισροή κεφαλαίων που σπεύδουν στη Γερμανία αναζητώντας ασφάλεια, μακριά από τον Νότο που καταστρέφεται στον φαύλο κύκλο ανταγωνιστικής λιτότητας. Η Γερμανία προκαλεί την καταστροφή του Νότου, κερδίζει από αυτήν και επαναπαύεται. Γιατί, ποιες δυνάμεις θα το αλλάξουν αυτό;
(β) Πολύ περισσότερο που ο Βορράς πράγματι έχει κοινό μέτωπο, συντονίζονται τα ΑΑΑ, σε αντίθεση με τον Νότο που παραμένει και (στο ορατό μέλλον) θα μένει πολυδιασπασμένος, κάθε κράτος να τρέχει στο παραμικρό σφύριγμα του κέρδους από τον Βορρά. Η κυριαρχία των πιστωτών είναι απόλυτη και αδιαμφισβήτητη. Γιατί, ποιες δυνάμεις θα το αλλάξουν αυτό;
(γ) Οι ασυμμετρίες στην Ευρωζώνη διευρύνονται παράλληλα με το χάσμα μεταξύ Ευρώπης-ΗΠΑ. Η φυγή κεφαλαίων από τον Νότο (φεύγουν καταθέσεις από Ιταλία, Μάλτα, Ισπανία…) στεγνώνει τις οικονομίες του και δημιουργεί (μη διατηρήσιμη) ευωχία στον Βορρά. Είτε τα κεφάλαια φύγουν προς ΗΠΑ, Σιγκαπούρη, είτε συνεχίσουν να φεύγουν από τον Νότο προς τον Βορρά, πλησιάζει η στιγμή να καταστούν αναπόφευκτοι οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων. Το μοντέλο Κύπρου είναι η διάλυση της Ευρωζώνης.
(δ) Ορατός είναι ο κίνδυνος ευρωδιάλυσης με αρχή από την Ιταλία. Οι ευρωσκεπτικιστές πληθαίνουν, το πολιτικό σύστημα ασθενεί, είναι μειωμένης επιρροής και αξιοπιστίας, ενισχύονται οι δυνάμεις που επιδιώκουν την έξοδο στης χώρας από το ευρώ, με ατμομηχανή ισχυρούς ηγετικούς κύκλους της μεγάλης βιομηχανίας της Ιταλίας.
Με δυο λόγια: Αν αφεθεί να χαθεί χρόνος, αν η σημερινή δυναμική διατηρηθεί έως τις γερμανικές εκλογές, ίσως αυτές αποδειχτούν ορόσημο. Αλλά, όχι για καλές εξελίξεις…