Η Ελλάδα για όγδοη χρονιά, από το 2008, βρίσκεται στην μέγγενη της κρίσης, με την οικονομία της να συρρικνώνεται, την ανεργία να καλπάζει και τους συμπολίτες μας που ζουν ή κινδυνεύουν να βρεθούν κάτω από το όριο της φτώχειας να αυξάνονται ραγδαία, ειδικά μετά την «σκληρή διαπραγμάτευση» της κυβέρνησης Τσίπρα- Καμμένου. Την ίδια ώρα που εμείς νομοθετούμε καινούριους φόρους, την ώρα που στην Βουλή ψηφίζεται η αδιανόητη εκχώρηση της ακίνητης περιουσίας του δημοσίου και η διοίκηση της γενικής γραμματείας εσόδων στους δανειστές, οι χώρες της ευρωζώνης που αντιμετώπισαν τις ίδιες δυσκολίες με εμάς αφήνουν την εποχή των μνημονίων πίσω τους. Αυτοί ξελασπώνουν και εμείς βουλιάζουμε μονίμως πιο βαθιά. Οι περισσότερες αιτίες έχουν διερευνηθεί.
Λίγοι όμως μιλούν για την θεσμική υστέρηση της χώρας. Έχουμε ασχοληθεί ελάχιστα με το κλειστό, σχεδόν συγκεντρωτικό σύστημα, που έχουμε δημιουργήσει σε ότι ορίζει την λειτουργία της χώρας. Η εμπειρία άλλων χωρών έχει δείξει ότι όσο αναγκαίες και να είναι οι διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές εργασίας και υπηρεσιών, δεν είναι επαρκείς για να επανέλθει μια χώρα σε τροχιά διατηρήσιμης ανάπτυξης. Για να γίνει αυτό, απαιτείται να αλλάξει και το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί η οικονομία.
Είναι πλέον αποδεδειγμένο πως η κρίση που ταλανίζει την χώρα δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί μόνο με λιτότητα και σκληρά μέτρα, αλλά χρειάζεται και ένα νέο πολιτικό, διοικητικό και θεσμικό πλαίσιο. Και ενώ τα μέτρα λιτότητας τα νομοθετούμε ταχύτατα, κυρίως γιατί μας πιέζουν οι δανειστές, τις θεσμικές αλλαγές, που αποτελούν την στοιχειώδη υποχρέωση ενός ανεξάρτητου κράτους, τις ξεχνάμε.
Η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει πως η θεσμική ανασυγκρότηση μιας χώρας δεν είναι ζήτημα μιας συνταγής που πρέπει να εφαρμοστεί. Σε γενικές γραμμές όμως θα πρέπει να πληρούνται τρεις βασικές προϋποθέσεις: αρχικά, σαφείς κανόνες που ρυθμίζουν την λειτουργία της αγοράς για να διασφαλιστούν ο ανταγωνισμός και ο έλεγχος των αρρυθμιών της. Εν συνεχεία, την κοινωνική συνοχή και τέλος, τη μακροοικονομική σταθερότητα.
Μόνο έτσι το κράτος και τα όργανά του θα αποκτήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών, τη βασική προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία μιας οικονομίας και τη συμμόρφωση των πολιτών στις υποχρεώσεις τους. Η δημιουργία κοινωνικής συνείδησης είναι κατ’ εξοχήν θέμα αξιόπιστων και αποτελεσματικών θεσμών και εμπιστοσύνης του πολίτη σε αυτούς. Μόνο αν γνωρίζει ο πολίτης ότι η δικαιοσύνη είναι αμερόληπτη, ότι τα φορολογικά βάρη επιμερίζονται δίκαια, ότι οι δαπάνες γίνονται για όφελος όλων και δεν υπάρχουν σπατάλες, μόνο τότε θα δεχθεί να βοηθήσει στην εθνική προσπάθεια. Η απουσία κοινωνικής συνείδησης δεν είναι στα γονίδια του Έλληνα, όπως αφοριστικά αναμασάται στην δημόσια σφαίρα, αλλά αποτελεί δημιούργημα της αναξιοπιστίας των θεσμών μας.
Ένα παλιό κρητικό ρητό έλεγε: “Την τύχη του κάθε λαός την κάνει μοναχός του
κι όσα του κάνει η τρέλα του δεν του τα κάνει οχτρός του.” Ας φτιάξουμε και εμείς την δική μας τύχη!