Στη χώρα μας σήμερα υπάρχει ένα αρκετά εκτεταμένο και δυναμικό δίκτυο ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης, το οποίο περικλείει ένα ιδιαίτερα υπολογίσιμο σύνολο ακαδημαϊκών δασκάλων υψηλών διεθνών προδιαγραφών. Συγκεκριμένα, ο ρυθμός αύξησης των ελληνικών επιστημονικών δημοσιεύσεων τα τελευταία χρόνια είναι από τους υψηλότερους μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ αλλά και του ΟΟΣΑ -με ενισχυμένους τους ποιοτικούς όρους απήχησης, πρωτοτυπίας και αναγνωσιμότητας-, παρά την τεράστια στενότητα που παρατηρείται στις δαπάνες της χώρας για την Ανώτατη Εκπαίδευση και την Ερευνα, που ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης των «27», την ανύπαρκτη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην έρευνα και με τον αριθμό ερευνητών κάτω του μέσου όρου της ΕΕ. Αυτό κατά κύριο λόγο οφείλεται στις επιτυχίες της ελληνικής ερευνητικής κοινότητας σε ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά προγράμματα (Βλ. ΕΚΤ http://metrics.ekt.gr/en/report02/indicators).

Τη στιγμή λοιπόν, που το ελληνικό πανεπιστημιακό σύστημα και το ανθρώπινο δυναμικό του βρίσκονται στην καλύτερη περίοδο από ιδρύσεώς του, η υπέρβαση της μεγαλύτερης κρίσης στην πρόσφατη ιστορία της χώρα μας -με ένα σύγχρονο, σύντομο και ορθολογικό τρόπο- απαιτεί την πλήρη ενεργοποίηση των χώρων της γνώσης, της έρευνας και του πολιτισμού και το ανθρώπινο δυναμικό της ελληνικής Ανώτατης Εκπαίδευσης και της Ερευνας καλείται να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο, φαντάζει οξύμωρο, αλλά σίγουρα αποτελεί πραγματικότητα, το «ακαδημαϊκό» περιβάλλον αποσάθρωσης, κοινωνικής οπισθοδρόμησης ενίοτε και ανθρώπινης αγριότητας, μέσα στο οποίο εργάζονται, στοχάζονται και δημιουργούν τις τελευταίες δεκαετίες οι συνάδελφοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι. Μάλιστα, όσοι τολμούν να αποτελέσουν φορείς διαφορετικής άποψης, υφίστανται προσβολές, προγραφές, διαπομπεύσεις και κάθε είδος εξευτελισμού, ακαδημαϊκού, αλλά κυρίως ανθρώπινου χαρακτήρα.

Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη της ακαδημαϊκής ζωής τις τελευταίες τρεις δεκαετίες αποτελεί η «ακαδημαϊκή» φιλοσοφία, που διέτρεχε τον προηγούμενο νόμο-πλαίσιο 1268/1982. Πέρα από τα θετικά σημεία, συμβατά με τη διεθνή πραγματικότητα, η φιλοσοφία περί της δομής εξουσίας που διαμορφώθηκε σε κάθε Ιδρυμα οδήγησε στον σημερινό ακραίο εκφυλισμό της ακαδημαϊκής ζωής μέσα στα πανεπιστήμια, τα οποία με τη σειρά τους αποτέλεσαν «θερμοκήπιο» για την ανάπτυξη ενός πολιτικού πολιτισμού λαϊκισμού, διαφθοράς, διαπλοκής, αδιαφάνειας, αναξιοκρατίας για τη νέα γενιά.

Οι ευθύνες κατανέμονται και είναι τεράστιες, οι δε συνέπειες καταστροφικές για την κοινωνία, το πολιτικό σύστημα αλλά και τη χώρα ολόκληρη. Η ποιότητα του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο γαλουχήθηκε η νέα γενιά της χώρας τις τελευταίες τρεις δεκαετίες είναι σε ευθεία συνάρτηση με το βάθος της κρίσης που βιώνουμε σήμερα. Οι τελευταίες τρεις δεκαετίες απέδειξαν ότι το έλλειμμα ακαδημαϊκότητας στη δομή εξουσίας δεν αφήνει περιθώρια για την ανάπτυξη της δημοκρατίας στα Ιδρύματα.

Η άμεση ανάταξη του δημόσιου ακαδημαϊκού συστήματος της χώρας με ρυθμούς αποτελεσματικούς είναι ευθύνη όλων μας. Οι ηγεσίες των Ιδρυμάτων θα πρέπει να αναλάβουν άμεσα πρωτοβουλία για την ουσιαστική αναβάθμιση της ακαδημαϊκότητας, την αποκατάσταση της νομιμότητας στο Ιδρυμά τους και την εμπέδωση των βασικών αρχών της δημοκρατίας. Την επίσπευση των διαδικασιών της εξωτερικής αξιολόγησης στο Ιδρυμά τους. Την καταπολέμηση με την απαιτούμενη αυστηρότητα και αποτελεσματικότητα των φαινομένων νεποτισμού, διαπλοκής, αναξιοκρατίας, ανομίας που συμβαίνουν στον χώρο ευθύνης τους.

Τα κόμματα (και οι συνιστώσες τους) πρέπει να αποσύρουν τους «κομματικούς στρατούς» από τα πανεπιστήμια και να σταματήσουν να χρησιμοποιούν ανέξοδα τον χώρο της δημόσιας Ανώτατης Εκπαίδευσης ως πεδίο ασκήσεων. Επίσης, οι τοπικοί «κομματικοί κοτζαμπάσηδες» να σταματήσουν να παρεμβαίνουν απροκάλυπτα και ιδιοτελώς στη λειτουργία των πανεπιστημίων.

Ειδικά σε αυτές τις τραγικές στιγμές που το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του βρίσκεται στα πρόθυρα της ολικής κατάρρευσης κάτω από το βάρος της ηθικής σήψης, της πλήρους ανεπάρκειας, της αναξιοκρατίας και της διαπλοκής, οι συνάδελφοι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, που στην τεράστια πλειονότητά τους με αυταπάρνηση, εντιμότητα και ακαδημαϊκό όραμα παλεύουν για τους φοιτητές, τις οικογένειές τους και την κοινωνία ολόκληρη, είναι βέβαιο ότι θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και θα στηρίξουν με όλες τους τις δυνάμεις την αποκατάσταση των ακαδημαϊκών, ηθικών και δημοκρατικών αρχών στο Ιδρυμά τους, ώστε το πανεπιστημιακό σύστημα -υπερβαίνοντας τη μακράς διάρκειας καταστροφική εσωστρέφειά του- να προχωρήσει επιθετικά στην ποιοτική αναβάθμισή του και να αποτελέσει στυλοβάτη της προσπάθειας ανάπτυξης της χώρας.

Ο Νικόλαος Μ. Σταυρακάκης είναι καθηγητής του ΕΜΠ και πρόεδρος της ΠΟΣΔΕΠ