Για άλλη μια φορά τα τελευταία χρόνια επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση το θέμα για την ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς. Δε συμμερίζομαι ωστόσο ούτε τον όρο ανασυγκρότηση με την έννοια της παλινόρθωσης, ούτε την αοριστία της κεντροαριστεράς, για λόγους που θα αναφέρω στη συνέχεια. Στο άρθρο αυτό, λοιπόν, θα αναφερθώ στη θεμελίωση της σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα. Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν είναι τα εξής:
1.Υπάρχει ανάγκη για την ύπαρξη ενός τέτοιου χώρου; Ας δούμε τα γεγονότα. Την περίοδο 2012-2014 όταν πρώτο κυβερνόν κόμμα ήταν η ΝΔ, εξασφαλίστηκε η παραμονή στο ευρώ και βελτιώθηκαν τα οικονομικά της χώρας. Παρόλα αυτά, η δεξιά αντίληψη για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων και ο ενδοτισμός στον λαϊκισμό μπροστά στην πίεση της αντιπολίτευσης, έδειξε ότι το αντιμνημονιακό παρελθόν άρχισε να φαντάζει νοσταλγικό. Έτσι, παρουσίασε τις αλλαγές είτε σαν αναπόφευκτο κακό, είτε εντελώς τιμωρητικά κι όχι σαν αναγκαίες τομές και μοχλό εξόδου από την κρίση. Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ μέσα στο τρέχον έτος κατάφερε να διακινδυνεύσει όλα τα κεκτημένα της χώρας στο σύγχρονο κόσμο και αφότου γύρισε ταπεινωμένος προσπαθεί να εγκαθιδρύσει το δικό του –νέο- «καθεστώς», το οποίο σκιαγραφείται ως ένα συνονθύλευμα παθογενειών της μεταπολίτευσης, δηλαδή του παλιού «καθεστώτος». Αλήθεια, τι σχέση έχει αυτή η πολιτική και πολύ περισσότερο η ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ με τη Σοσιαλδημοκρατία; Το επιχείρημα είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα καταλάβει το χώρο αυτό επειδή έγινε πιο μαλθακός στις απόψεις του; Αυτό δεν είναι σοβαρό επιχείρημα για να ακούγεται. Η Σοσιαλδημοκρατία δεν είναι -και δε θα έπρεπε να είναι- μια πιο «συντηρητική» εκδοχή της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, μερικές φορές μάλιστα είναι και διαφορετικοί κόσμοι. Από αυτό το αξίωμα προκύπτει το δεύτερο ερώτημα.
2.Τί πρέπει να κάνουμε τώρα; Πρώτα απ’ όλα οι προγραμματικές θέσεις της Σοσιαλδημοκρατίας είναι ένα δυναμικό θέμα κι όχι στάσιμο, διαφορετικά δε θα μπορούσε να απαντήσει στα ερωτήματα της εκάστοτε εποχής. Ωστόσο, τα κοινοβουλευτικά κόμματα που θα μπορούσαν σήμερα να υιοθετήσουν τέτοιες θέσεις είναι η Δημοκρατική Συμπαράταξη και το Ποτάμι. Κύριο μέλημά τους πρέπει να είναι η παραγωγή πολιτικής και ορθού λόγου, διότι στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η χώρα μας, η διαχωριστική γραμμή αφορά τα κόμματα που ασκούν πραγματικές πολιτικές και στα κόμματα που ασκούν καιροσκοπικές τακτικές. Εδώ, ελλοχεύει η παγίδα του «νεοφιλελευθερισμού». Κανείς δεν έχει καταλάβει τι προσδιορίζει ακριβώς αυτός ο όρος, πόσο μάλλον οι απλοί ψηφοφόροι. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει «νεοφιλελευθερισμός», καθώς όλοι τον αποποιούνται. Το μόνο που υπάρχει είναι η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να αντιπαρατεθεί προγραμματικά, με επιχειρήματα και ιδέες. Η μόνη υπηρεσία που προσφέρει η καταγγελία του «νεοφιλελευθερισμού» είναι στην –κάθε- κυβέρνηση, αφού αποτελεί στείρα αντιπολίτευση και λειτουργεί ως τροχοπέδη στην αναβάθμιση του κοινοβουλευτισμού. Κλείνοντας, είναι δεδομένο οτι η παραμονή των προαναφερθέντων κομμάτων στην αντιπολίτευση τους παρέχει την δυνατότητα των ευρύτερων ζυμώσεων. Παρόλα αυτά, όλοι κάποια στιγμή θα έρθουν ενώπιον των ευθυνών τους και όπως έχει αποδειχθεί στο πρόσφατο παρελθόν με τη ΔΗΜΑΡ, η αποτυχία ενός κομματιού του εγχειρήματος λειτουργεί εις βάρος του συνολικού εγχειρήματος και της μεγάλης εικόνας. Και στις τελευταίες εκλογές οι ψηφοφόροι κάποιους αντάμειψαν και κάποιους άφησαν. Ας γίνει ξεκάθαρο πως όλοι είναι ευπρόσδεκτοι αρκεί να ξεπεράσουν ο καθένας τον ατομισμό του.
3.Ποιά θα πρέπει να είναι η Σοσιαλδημοκρατία στην Ελλάδα; Αρχικά, σίγουρα δε θα είναι ένα αντίγραφο του ΠΑΣΟΚ, αλλά ούτε απλή συνένωση κομμάτων του ενδιάμεσου χώρου. Το πρόβλημα του συγκεκριμένου χώρου είναι πάνω από όλα αξιακό. Είναι γεγονός, ότι ο Σοσιαλισμός στην Ελλάδα συνδέθηκε με τις παροχές –δικαιολογημένες ή μη- με την αύξηση των εισοδημάτων –κι όχι απαραίτητα ανάπτυξη- και με μια γενικότερη χαλάρωση την καθημερινότητα των πολιτών. Αυτά όπως αποδείχθηκε ήταν αίολα και στερούνταν αξιακού περιεχομένου, γι’ αυτό το οικοδόμημα δεν άργησε να καταρρεύσει. Η Σοσιαλδημοκρατία, λοιπόν, στην Ελλάδα πρέπει να βρει κοινωνική αντιστοίχιση σε ανθρώπους που προκρίνουν τη λιτότητα στη ζωή τους, αρνούνται τα πρότυπα του (υπερ)καταναλωτισμού, αγαπούν την εργασία και αποταμιεύουν, καθώς επίσης και αναζητούν την προοδευτική εκπαίδευση και παιδεία. Πράγματι, είναι βαρύ αυτό το φορτίο και δύσκολη επιλογή, όσοι όμως αυτοπροσδιορίζονται ως Σοσιαλδημοκράτες οφείλουν να δώσουν αυτή τη μάχη για να αποδείξουν ακόμα ότι αυτός ο χώρος δε θα χτιστεί πάλι πάνω στο λαϊκισμό, ούτε θα πάρει το βάπτισμα της προοδευτικής δύναμης βουτηγμένος στο ψέμα.