Οι συζητήσεις για την ανασυγκρότηση της κεντροαριστεράς, πέρα από το αμιγώς πολιτικό τους περιεχόμενο, έχουν ενδιαφέρον γιατί επαναφέρουν στον δημόσιο διάλογο την σχέση των νέων με την πολιτική και την κοινωνική προσδοκία για νέα πρόσωπα και ιδέες.
Πώς, όμως, επιτυγχάνεται η ανανέωση; Μία πρώτη, προφανής, απάντηση είναι το εγχείρημα της ανανέωσης που προκύπτει από «τα πάνω», δηλαδή μέσω της επιλογής νέων προσώπων στην πολιτική, κάτι που αναμφίβολα δημιουργεί μία θετική εντύπωση. Τα πρόσφατα δημοσιεύματα για το ηλικιακό και επαγγελματικό προφίλ των συνεργατών του Μ. Ρέντσι στην Ιταλία και για την επιλογή ενός 27χρονου στο χαρτοφυλάκιο εξωτερικών της Αυστρίας προκάλεσαν αίσθηση. Χωρίς αντίρρηση, αυτό το εγχείρημα ανανέωσης είναι απαραίτητο και είναι το πιο δημιουργικό και «λογικό» ρίσκο που μπορούν να πάρουν τα πολιτικά κόμματα. Κάποιος αντίλογος είναι εύλογος, όπως ότι η ηλικιακή ανανέωση δεν αρκεί αν τα νέα πρόσωπα δεν είναι φορείς νέων ιδεών και ενός νέου δημόσιου ήθους, καθώς και ότι κάθε εγχείρημα ανανέωσης έχει επιτυχία αν λειτουργεί συμπληρωματικά με την εμπειρία και την ικανότητα των μεγαλυτέρων. Σε κάθε περίπτωση, λόγω της πολιτικής συγκυρίας και της κοινωνικής προσδοκίας, δύσκολα μπορεί κανείς να αρνηθεί ένα τέτοιο ρίσκο.
Ασφαλώς, μία τέτοια προσπάθεια έχει περιορισμούς. Μπορεί να έχει συγκυριακά χαρακτηριστικά και να μην συγκινήσει μεγάλο μέρος της κοινωνίας και της νέα γενιάς. Τι είναι αυτό που μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά; Ένα εγχείρημα σταδιακής, ανανέωσης «από τα κάτω», που θα προκύπτει με πιο δομικό τρόπο μέσα από κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες. Ο χάρτης της πολιτικής μπορεί να ξανασχεδιαστεί αν μπουν οι νέοι μέσα στο «δημοκρατικό παιχνίδι», αν τους δοθούν κίνητρα και θεσμοί για να περάσουν από την κερκίδα στο γήπεδο.
Τι μπορεί να γίνει; Κάθε συζήτηση για την συμμετοχή των νέων στην πολιτική πρέπει να ισορροπεί μεταξύ της πολιτικής προσπάθειας για να φέρει τους νέους στο γήπεδο της πολιτικής και της ατομικής υπευθυνότητας, της αντίληψης ότι τα πράγματα αλλάζουν μέσα από την δημοκρατική συμμετοχή, την αυτοοργάνωση, τον διάλογο και τα συλλογικά αιτήματα. Η κουβέντα για ανανέωση στον δημόσιο βίο θα είναι «κούφια» αν γίνεται είτε με όρους «νεολαγνείας», είτε με όρους ενός φωτισμένου πατερναλισμού.
Για παράδειγμα, υπάρχουν συνθήκες και ευκαιρίες που μπορούν να αξιοποιηθούν από την νέα γενιά. Στο χέρι των νέων εργαζομένων και ανέργων είναι να κινητοποιηθούν για την δημιουργία νέων, συλλογικών οργανώσεων υπεράσπισης των συμφερόντων του «πρεκαριάτου» (από το αγγλικό precarious και το προλεταριάτο), της νέας γενιάς της γενικευμένης επισφάλειας που αντιμετωπίζει μία εχθρική αγορά εργασίας με μία άναρχη ευελιξία, ανομία και αυθαιρεσία και που τα συμφέροντά της δεν εκπροσωπούνται πολιτικά, θεσμικά και συνδικαλιστικά. Στο χέρι τους είναι να αξιοποιήσουν την πιο ριζοσπαστική επανάσταση που σπάει όλα τα ταξικά τείχη, τα ανοιχτά συστήματα γνώσης και επικοινωνίας που δίνουν τρομακτικές ευκαιρίες για αυτομόρφωση, δικτύωση, πολιτική συμμετοχή, κινηματική διεκδίκηση, διαβούλευση και νέα επιχειρηματικότητα. Στο χέρι τους είναι να αξιοποιήσουν όλες τις δυνατότητες για αυτοοργανωτικά, συνεταιριστικά επιχειρηματικά εγχειρήματα.
Ο πολιτικός χώρος της κεντροαριστεράς, ως ένα ανοιχτό σύστημα πολιτικής συμμετοχής, μπορεί να γίνει ο συλλογικός πολιτικός εκφραστής μίας τέτοιας προσπάθειας. Με πολιτικές και θεσμικές προτάσεις που κάνουν τους νέους ισότιμους εταίρους σε κάθε σχέδιο ανασυγκρότησης. Με μία προγραμματική συζήτηση για ένα νέο κοινωνικό κράτος των παιδιών και των νέων που προσφέρει πόρους, ευκαιρίες και φροντίδα στα πιο σημαντικά μεταβατικά στάδια της ζωής τους. Με την συμπερίληψη στο Σύνταγμα της αρχής της διαγενεακής δικαιοσύνης. Με την δημιουργία θεσμών διαβούλευσης στο πολιτικό σύστημα, όπως π.χ. ο Συνήγορος των Μελλοντικών Γενεών, ώστε κάθε νομοθέτημα να ελέγχεται ως προς την κατανομή βαρών και ευκαιριών στο παρόν και στο μέλλον. Με μία συμφωνία εμπιστοσύνης με την νέα γενιά, όπου θα αρχίσει μερικώς να την αποζημιώνει μέσα από την χρησιμοποίηση μέρους των πλεονασμάτων για βρεφονηπιακούς σταθμούς, υποτροφίες, χρηματοδότηση καινοτομίας και έρευνας, ενίσχυση ανέργων. Με το δημιουργικό ρίσκο να ανοίξει μία συζήτηση για ψήφο στα 16 στις μεθεπόμενες τοπικές εκλογές, όπου θα επιχειρήσει να βάλει στο επίκεντρο ενός πολιτικού διαλόγου τους ίδιους τους νέους με όρους εμπιστοσύνης.
Η πολιτική και οι ιδέες θα έρθουν και πάλι στο προσκήνιο όταν «ανοίξει» η πολιτική συζήτηση για όλα τα μεγάλα κοινωνικά θέματα, με εμπιστοσύνη, συλλογικά αιτήματα και ανοιχτή σκέψη. Η ίδια η συζήτηση έχει αξία γιατί παράγει συμφωνίες και διαφωνίες. Γιατί ανακαλύπτει και πάλι τι σημαίνει πολιτική και δημοκρατία. Γιατί δίνει ευκαιρίες για να ξεπηδήσουν νέοι άνθρωποι στα κοινά. Αυτό είναι το σχέδιο που πρέπει -μεταξύ άλλων- να υπηρετήσει η κεντροαριστερά.
Αν τα καταφέρει, θα έχει δώσει μία μεγάλη ευκαιρία σε πολλούς ανθρώπους να περάσουν από την κερκίδα στο γήπεδο, τώρα που η μπάλα καίει και η χώρα αγωνιά να μην χάσει την πιο μορφωμένη γενιά που είχε ποτέ.