Η περίπτωση του θεατρικού έργου που ανέβηκε στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου με αποσπάσματα από συγγραφείς και με τίτλο: «Ισορροπία του Nash», απασχόλησε τα ΜΜΕ και πολύ κόσμο, κυρίως όσους δεν είδαν την παράσταση (μεταξύ αυτών και ο υπογράφων).
Παρακολούθησα με προσοχή τα διάφορα γραφόμενα και για άλλη μια φορά διαπίστωσα πως ετέθη το θέμα, κατά πόσο και σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να ελέγχεται η τέχνη, στις διάφορες μορφές και εκφάνσεις της. Είναι δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα για τον κυρίαρχο λόγο πως, ακόμα και σήμερα σ’ αυτή τη χώρα, τα πολιτικά-κομματικά ανακλαστικά τρέχουν πιο γρήγορα από τη νηφαλιότητα, η οποία θα πρέπει να επικρατεί για να εξετάσει κάποιος την ουσία των θεμάτων ή και προβλημάτων.
Το σημείο τριβής στην περίπτωση είναι ο καταδικασθείς ισοβίτης Σάββας Ξηρός, του οποίου η σκηνοθέτης του έργου Πηγή Δημητρακοπούλου χρησιμοποίησε αποσπάσματα από το βιβλίο του, όπως επίσης και από τους Δίκαιους του Αλμπέρ Καμύ. Το «έγκλημα» της παράστασης του Εθνικού Θεάτρου ήταν ο τρομοκράτης Σάββας Ξηρός! Όλα τα υπόλοιπα είναι πίσω από τη βιτρίνα και μάλλον δεν ενδιαφέρουν κανέναν. Ακόμα περισσότερο εκείνους που-επαναλαμβάνω-πριν δουν την παράσταση έριξαν τα βέλη τους, μόνο και μόνο για τη χρήση κειμένων του βαρυποινίτη.
Τα «επιχειρήματα» είναι κάπως έτσι: «Θα ασχολούμαστε με το τι έγραψε ένας εγκληματίας;», «Θα υιοθετήσουμε τις ιδέες ενός τρομοκράτη;», «θα προβάλουμε τις καταγγελίες, για παραβίαση των ατομικών του δικαιωμάτων, ενός ανθρώπου που παρέβη γραπτούς και άγραφους νόμους και προκάλεσε τόσο πόνο και αίμα;». Αντιλαμβάνομαι την αντίδραση των οικογενειών των θυμάτων της 17 Νοέμβρη και μόνο αυτών, αλλά οι υπόλοιποι;
Το σχόλιό μου αυτό, το γράφω δίχως, όπως εξαρχής διευκρίνισα, να έχω δει την παράσταση και προσπαθώ να βγάλω συμπέρασμα από τα «συμπεράσματα και τις τοποθετήσεις» όσων δημοσιογράφων και πολιτικών ΔΕΝ έχουν δει την παράσταση, με αποτέλεσμα όλο αυτό το βουητό να καταλήξει στην (λαθεμένη κατά τη γνώμη μου) απόφαση τού καλλιτεχνικού διευθυντή Στάθη Ληβαθινού, να διακοπούν οι παραστάσεις και να… ηττηθεί κατά κράτος μια καλλιτεχνική και σκηνοθετική προσπάθεια. Κι όμως. Οι συντελεστές τής παράστασης τόνισαν το γεγονός πως τα κείμενα όχι μόνο δεν προωθούν τις ιδέες της τρομοκρατίας, αλλά προσπάθησαν να κατέλθουν στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής και πέτυχαν να συνταχθεί θεατρικός λόγος σοβαρός απέναντι στην τρομοκρατία και τα αδιέξοδα που δημιουργούνται από τη σύγχρονη ιδεολογία των παιγνίων της βίας που εκφράζεται ποικιλοτρόπως στην εποχή μας…
Θεωρώ πολύ σοβαρό λόγο το κατέβασμα μιας παράστασης που προκαλείται όχι από την ενδεχόμενη ποιοτική της ακαταλληλότητα, αλλά από εξωτερικούς παράγοντες οι οποίοι καθορίζονται από… πολιτικούς και βαθύτατα συντηρητικούς λόγους. Είναι αναρίθμητες οι περιπτώσεις απαγορεύσεων στο χώρο των τεχνών. Επιθέσεις σε καλλιτέχνες Θεάτρου, Μουσικής, Εικαστικών, Λογοτεχνίας, Ποίησης, Κινηματογράφου κλπ. Ας μη τα επικαλεστούμε σ’ αυτό το σημείωμα. Όσοι δεν γνωρίζουν ή προσποιούνται πως δεν θυμούνται, χρειάζονται ιατρική συμπαράσταση…
Για άλλη μια φορά, η χώρα στιγματίζεται ως λωτοφάγος! Οι χρήσεις κειμένων ακόμα και τεράτων τής ιστορίας, τα οποία έχουν καταδικαστεί στο παγκόσμιο υποσυνείδητο ως απεχθή, δεν συνθέτουν έγκλημα κατά της ανθρωπότητας… Ακόμα και κείμενα του Νέρωνα, του Ηρώδη, των Χίτλερ, Στάλιν, Πολ-Ποτ, Αμίν Νταντά, Μεγκίστου, Πινοσέτ, τζιχαντιστών και του τελευταίου καθάρματος, όταν δέχονται την επεξεργασία της τέχνης, που τα καθιστά ενδιάμεσο που μεταφέρει συναισθήματα και καταστάσεις, γιατί αυτό είναι η τέχνη: ένας ενδιάμεσος κι όχι μια πραγματικότητα, μπορεί να αποτελέσει κραυγή αγωνίας, απόγνωσης και εν τέλει λύτρωσης τού ανθρώπου. Αυτός είναι ο προορισμός και της θεατρικής τέχνης. Στους καιρούς μας, είναι ειρωνικό και παράλογο να αιτούμαστε να δοθεί περισσότερη ελευθερία σε μια τέχνη, όπως την θεατρική, της οποίας η διαχρονική προσφορά και το ρεπερτόριό της σε χαλεπούς καιρούς, στιγμάτισε και εξέθεσε τις εξουσίες, την καταπίεση και τη βία στο σύνολό της.
Πάντως, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η εν λόγω παράσταση αποκαθηλώθηκε και μαζί της χάθηκε η αξιοπρέπεια και η αντίσταση της θεατρικής τέχνης απέναντι στη συντηρητική κοινωνία τού φόβου και της ανασφάλειας…
Στις παρακάτω διευθύνσεις θα πληροφορηθείτε τις δηλώσεις των φορέων που αναγκάστηκαν να «λογοδοτήσουν» πάνω στο θέμα, για να έχετε πληρέστερη εικόνα.