Η μπιρίμπα είναι ένα ευχάριστο παιχνίδι για έναν συνταξιούχο καφετζή όπως εγώ επειδή είναι ένας συνδυασμός τύχης, μνήμης, υπολογισμού και ρίσκου, με ίδιους κανόνες για όλους τους ανθρώπινα ατελείς παίκτες.
Όσο δούλευα, τα ίδια αυτά στοιχεία τροφοδότησαν την δημιουργικότητά μου, την συνεργατική αντίληψη, την ευθύνη για τις αποφάσεις μου, την πεποίθησή μου για την δημοκρατικότητα της ελεύθερης οικονομίας και την πειθαρχία μου στους νόμους.
Θα στεναχωρήσω το αντιφιλελεύθερο «κίνημα» θυμίζοντας ότι αυτά είναι και τα θεμελιώδη στοιχεία του καπιταλισμού, οπότε συμπεραίνω (ως καφετζής) ότι η μπιρίμπα δεν θα άρεσε ούτε στον Χίτλερ ούτε στον Στάλιν αφού και οι δύο κατάγγελλαν συνεχώς τον καπιταλισμό ως ένα σύστημα ανήθικο, απάνθρωπο και διεφθαρμένο.
Υπάρχουν φυσικά και διαφορές μεταξύ μπιρίμπας και καπιταλισμού αφού δύσκολα μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η πρώτη παράγει ευημερία, εξελίσσει το ανθρώπινο πνεύμα και αναπτύσσει τον παγκόσμιο πολιτισμό όπως κάνει ο καπιταλισμός.
Θεμελιώδης νόμος της μπιρίμπας είναι ότι κανένας παίκτης δεν μπορεί να ασκήσει εξουσία στους άλλους παίκτες εκτός κι αν στο καρέ παίζουν τύποι όπως ο Χίτλερ και ο Στάλιν που κατά κοινή ομολογία θα είχαν απρόβλεπτες αντιδράσεις στην περίπτωση που θα έχαναν:
Για παράδειγμα.
Στο γνωστό βιβλίο «Η πίπα του Στάλιν και άλλα αντισοβιετικά ανέκδοτα» σε ανθολόγηση και μετάφραση Γιώργου Τσακνιά-θαυμάσια και η εισαγωγή του-από τις εκδόσεις «ΚΙΧΛΗ», υπάρχει το παρακάτω ανέκδοτο:
«Ο Στάλιν δέχεται στο γραφείο του μια αντιπροσωπεία βιομηχανικών εργατών από τα Ουράλια. Μόλις φεύγουν ψάχνει την πίπα του να καπνίσει – πουθενά η πίπα. Φωνάζει τον (στενό συνεργάτη του και διοικητή της μυστικής υπηρεσίας) Μπέρια.
-Λαβρέντι, ήταν εδώ οι εργάτες από τα Ουράλια. Μόλις έφυγαν και δεν μπορώ να βρω την πίπα μου...
Ο Μπέρια αμέσως τρέχει πίσω από την αντιπροσωπεία. Ο Στάλιν ψαχουλεύει λίγο ακόμη το γραφείο του, ανοίγει ένα συρτάρι, σηκώνει κάτι χαρτιά και βρίσκει από κάτω την πίπα. Παίρνει τηλέφωνο:
-Λαβρέντι, άκυρο· την βρήκα τελικά την πίπα. Στο συρτάρι ήταν.
Και ο Μπέρια απαντά:
-Α, ναι; Γιατί εδώ όλοι έχουν ήδη ομολογήσει».
Είναι λοιπόν βάσιμο το επιχείρημα ότι επειδή η ηθική του Στάλιν βασιζόταν στον καταναγκασμό, ενώ η «ηθική» της μπιρίμπας στην ελευθερία επιλογής, δεν θα ήταν και η πρώτη μας επιλογή να παίξουμε μαζί του, αφού θα έπρεπε οπωσδήποτε να κερδίσει για να αποφύγουμε τα χειρότερα, πράγμα που θα σκότωνε (όπως τα ολοκληρωτικά καθεστώτα) τη δημιουργικότητά μας, την συνεργατική αντίληψη, την ευθύνη για τις αποφάσεις μας και θα μετάτρεπε την αυτοπειθαρχία σε σχέση με τους νόμους, σε τυφλή υπακοή στην αυθεντία του ολοκληρωτικού ηγέτη.
Αν και «το γέλιο ως αντίσταση»(1) ήταν την εποχή του σοσιαλιστικού ζόφου μία μικρή εκτόνωση των συνεπειών της καθεστωτικής βαρβαρότητας, δεν μπορούσε να οδηγήσει στην κατάργηση του περιβόητου άρθρου 58 του ποινικού κώδικα, όπου τα αντισοβιετικά ανέκδοτα επέσυραν κατηγορίες για προσβολή των ηγετών του κράτους και του κόμματος καθώς και για αντεπαναστατική παρέκκλιση. (2)
Ζήσαμε όμως και καρέ πολιτικής μπιρίμπας με παίκτες τύπου Άκη Τσοχατζόπουλου ή Νίκου Παππά και επειδή αυτοί (και όχι μόνο αυτοί) έπαιξαν σε συνθήκες δημοκρατίας όπου δεν μπορούσαν να αλλάζουν τους νόμους όπως ο Πούτιν, παράτησαν την πολιτική μπιρίμπα και προτίμησαν και οι δύο τον «παππά» όπου πάντα κερδίζει ο παπατζής, κρυπτόμενοι πίσω από διάφορες εύνοιες της εξουσίας που οι ίδιοι ασκούσαν.
Μεταφέροντας στο πεδίο της κοινωνικής θεωρίας τα παραπάνω παιγνιώδη, έχουμε αυτό που η φιλελεύθερη σκέψη ονομάζει crony capitalism (ευνοιοκρατικό καπιταλισμό), αυτό δηλαδή που ζούμε στην Ελλάδα ιδιαίτερα μετά το 1981 που οι δυνάμεις «της αριστεράς και της προόδου» πήραν κεφάλι.
Είναι η περίοδος όπου με το σοσιαλιστικό παπατζιλίκι κέρδισαν τα χυδαία προνόμια τους εις βάρος της κοινωνίας οι παπατζήδες της ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ, της ΠΟΕ/ΟΤΑ και της ΠΟΣΠΕΡΤ, ενώ με το κρατικοτραφές επιχειρηματικό παπατζιλίκι περάσαμε από τους ΑρφανοΧιόνηδες στους Κοσκωτάδες κι από κει στους ΣαββιδοΚαλογριτσαίους.
Πώς νομίζατε δηλαδή ότι το Κράτος μας χρεοκόπησε;
Να προσέχετε λοιπόν σε ποιο πολιτικό καρέ καθόσαστε δημοκράτισσες και δημοκράτες της μεγάλης προοδευτικής παράταξης.
(1) https://www.kathimerini.gr/949369/opinion/epikairothta/politikh/to-gelio-ws-antistash
(2) Iain Lauchlan, “Laughter in the Dark: Humour under Stalin”, στον τόμο Le Rire Européen.