Δεν προσποιούμαι το μάντη, ούτε ξέρω να ετάζω καρδίας ανθρώπων, αλλά δικαιούμαι παρά ταύτα, ως επιμελής παρατηρητής των πολιτικών μας δρώμενων, να διατυπώσω μερικές σκέψεις που ενδεχομένως αφορούν τη βαθύτερη σημασία ορισμένων εξελίξεων. Εξελίξεων που, από συνήθεια, ερμηνεύουμε με στερεότυπα, ενώ είναι πολύ πιθανό να αποτελούν σημαντικές καινοτομίες με ευρύτερη σημασία. Αναφέρομαι στην περίπτωση Βαγγέλη Βενιζέλου και συμπληρωματικά στην περίπτωση Άννας Διαμαντοπούλου που την θεωρώ εκλεκτικά συγγενή με τον πρώτο και γιαυτό την εντάσσω στην ίδια με αυτόν θεώρηση.
Δεν ξέρω τι ακριβώς έχει στο νου του ο Βαγγέλης Βενιζέλος αλλά οπωσδήποτε στέκομαι εξαιρετικά επιφυλακτικός στην πρόχειρη ερμηνεία, ότι απλώς προετοιμάζεται για την επόμενη ηγεσία της σοσιαλδημοκρατικής παράταξης. Εντελώς αρνητικά στέκομαι και στην μνησίκακη και ζηλόφθονη θεώρηση όσων βλέπουν το βίο και την πολιτεία του Βενιζέλου μέσα από το πρίσμα μιας υποτιθέμενης αρρωστημένης προσωπικής φιλοδοξίας. Εκείνο που έχει σημασία για μένα εν τέλει, είναι το «τι πράττει» ο Βενιζέλος, δηλαδή η τεκμηριωμένη πραγματική συμπεριφορά του, και όχι το αμφίβολης αξίας ανασκάλεμα, ιδίως το πρόχειρο και προκατειλημμένο, των βαθύτερων και ανερεύνητων ψυχικών ενορμήσεών του. Λοιπόν, τι παρατηρώ και πως αξιολογώ αυτά που παρατηρώ ως γεγονότα και συμπεριφορές;
Κατά πρώτο, βέβαια, πρέπει να ξεκαθαρίσω την οπτική γωνία από την οποία κάνω τη θεώρηση των γεγονότων και συμπεριφορών, επειδή πάντα η πραγματικότητα εισπράττετε και αναπαρίσταται κριτικά μέσα από συγκεκριμένες γωνίες διάκρισης, ανάμεσα στην απειρία των πιθανώς προσφερομένων. Έτσι αποφεύγουμε τις παρεξηγήσεις και τις μάταιες αντιπαραθέσεις. Μιλώ, λοιπόν και σχολιάζω ως εναγώνιος αναζητητής αναζωογονητικών μεταρρυθμίσεων στη λειτουργία της φιλελεύθερης δημοκρατίας και ειδικά στο πεδίο της σοσιαλδημοκρατίας ή έστω της κεντροαριστεράς για όσους τρομάζει η λέξη σοσιαλισμός. Υπό την έννοια αυτή παρατηρώ, μελετώ και ερμηνεύω τα ενεργήματα του Β. Βενιζέλου, ως οργανωμένη και στοχαστική προσπάθεια διέγερσης της κοινωνίας των πολιτών, για να παίξει ή ίδια τον ρόλο του εξυγειαντή του πολιτικού συστήματος. Να το εξυγιάνει, δηλαδή, από την υπερβολική επαγγελματοποίηση και κατά συνέπεια γραφειοκρατικοποίηση που καταλήγει στην ιδεολογική αποστέωση, που τόσο απεχθάνονται (και το δείχνουν) οι σημερινοί πολίτες. Αν ήθελα να διατυπώσω αυτή την αφετηριακή υπόθεση εργασίας ως σλόγκαν, θα έλεγα ότι «ο Ευάγγελος Βενιζέλος βάλλει με οβούζιο ενάντια στον πυρήνα του συστήματος σωλήνων παραγωγής και αναπαραγωγής κομματικών cronies (οι διαβόητοι πολιτκοί του κομματικού σωλήνα), για να ανοίξει τον δρόμο στην δημιουργία ενεργών και σκεπτόμενων πολιτών. Πολιτών, δηαδή, που τους θέλγει με την αναγκαία αυταπάρνηση η ενασχόληση με τα κοινά».
Είναι, όμως, έτσι ή φαντασιώνομαι εξ αιτίας της αγωνίας μου για το μέλλον της πολιτικής στον τόπο μου; Ερμηνεύοντας τα φαινόμενο, εκτιμώ ότι ο Βενιζέλος αγωνίζεται πράγματι να ξαναφέρει την ιντελιγκέντσια στην αναγκαία συμμαχία με το κόμμα που υποτίθεται ότι εκφράζει την σοσιαλδημοκρατική μεταρρύθμιση. Και έχει την σοφία να ξέρει, ότι το αιτούμενο δεν είναι η κομματική ένταξη της ιντελιγκέντσιας στο ΚΙΝΑΛ για παράδειγμα. Το ρεαλιστικά αιτούμενο είναι να συμμαχήσει η ιντελιγκέντσια με το κόμμα, διατηρώντας την αναγκαία και ζωτική αυτονομία της στην επιτέλεση του ειδικού ρόλου που της ανήκει στην κοινωνία.
Λοιπόν, ας δούμε τι χειροπιαστό και συγκεκριμένο βλέπουμε να κάνει ο Βενιζέλος. Κατά πρώτο και ίσως πρωτοφανές στην κομματική ιστορία μας, δεν αυτοπεριθωριοποιήθηκε όπως πολλοί προέβλεπαν, αντιδρώντας συναισθηματικά στην ανόητη τακτική πατάτα της ηγεσίας του ΚΙΝΑΛ, όπως λ.χ. είχε αντιδράσει ο Γιώργος Παπανδρέου, όταν νόμισε ότι έπρεπε να διατηρήσει, πάση θυσία, το στέμμα του Αρχηγού. Αντίθετα, δέχτηκε τυπικά τις αποφάσεις της «ηγεσίας του κόμματος», διατυπώνοντας σεμνά αλλά σαφώς τις αντιρρήσεις του, αλλά ταυτόχρονα ρίζωσε ο ίδιος στη βάση της παράταξης αντί να την εγκαταλείψει. Στη ουσία, πρόσφερε στην παράταξη αυτό που δεν μπορεί να της προσφέρει το «κόμμα» με τη σημερινή καθοδήγηση. Και κάτι περισσότερο, επειδή αυτό που οπροσφέρει είναι αδύνατο να το προσφέρει οποιοσδήποτε κομματικά ελεγχόμενος φορέας.
Εννοώ ότι πρόσφερε στην Παράταξη την δυνατότητα μακροπρόθεσμης στρατηγικής που το κόμμα οφείλει να αναλάβει ως πολιτικό πρόγραμμα για να διαμορφωθεί σε κόμμα αρχών και ειδικότερα, σοσιαλδημοκρατικών. Για να σταθεί έτσι στο ύψος στων περιστάσεων που απαιτεί η κοινωνική μας ανόρθωση από τα ερείπια ενός failing state.
Η πρόθεσή του εξ αρχής είναι ξεκάθαρη και πλήρως διαφανής. Μια τέτοια στρατηγική δεν μπορεί ποτέ να χαραχθεί με τελετουργικές παρουσιάσεις κυβερνητικών προγραμμάτων, όσο και χρήσιμες κι αν είναι κι αυτές. Ούτε παίρνει ουσία με τις «μεγαλειώδεις» τελετουργίες των πολυάνθρωπων Συνεδρίων που έχουν μάθει απλώς να ζητωκραυγάζουν για την πουπόθετη νίκη. Κι αυτά δεν είναι περιττά για την πολιτική λειτουργία της Δημοκρατίας. Όμως δεν είναι επαρκή. Το ουσιαστικό παραταξιακό πρόγραμμα χρειάζεται ειδικούς για την επεξεργασία, που η ικανότητά τους δεν σχετίζεται με κανενός είδους κομματική πειθαρχία. Χρειάζεται κοινωνικά στελέχη που θα το κατανοήσουν σε βάθος και θα συναινέσουν συνειδητά σε διαγνώσεις και προτάσεις λύσεων και, τέλος, χρειάζεται ένα κοινωνικά αποτελεσματικό σύστημα επικοινωνίας που θα το εμπεδώσει ως ηγεμονεύουσα ιδεολογία (ας θυμηθούμε τον Γκράμσι εμείς οι συγγενείς του, τη στιγμή που τον σκυλεύουν τα ακροδεξιά εξαμβλώματα στην υπόλοιπη Ευρώπη). Ειδικά το σύστημα επικοινωνίας πρέπει να μη εξαντλείται σε ένα κόμμα, στην περίοδο «αντικομματισμού» που ζούμε, όχι και τόσο αναίτια. Πρέπει να έχει έναν κατά πολύ διευρυμένο ορίζονται κοινωνικής επιρροής.
Σε ότι αφορά την ουσία του εγχειρήματος, ο ίδιος ο Ευάγγελος. Βενιζέλος έχει θέσει περιεκτικά και με πλήρη σαφήνεια τον στόχο της πολιτικής του δράσης. Σε πρόσφατη ομιλία στα πλαίσια των εκδηλώσεων του e-Kyklos δηλώνει:
«Η χώρα πρέπει να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για την εφαρμογή ενός σχεδίου ανασυγκρότησης που δεν αρκεί να είναι απλώς ένα άλλο κυβερνητικό πρόγραμμα. Πρέπει να είναι το εθνικό και κοινωνικό πρόταγμα της επόμενης δεκαετίας. Πρέπει να είναι ένα φιλόδοξο και ταυτοχρόνως ρεαλιστικό, εθνικό και κοινωνικό συμβόλαιο. Συμπεριληπτικό, χωρίς να αφήνει κανέναν απ’ έξω, αλλά με καθαρή στόχευση. Προοδευτικό αλλά όχι λαϊκιστικό. Ένα σχέδιο εντός των ευρύτερων ευρωπαϊκών συσχετισμών που είναι δυστυχώς και ασαφείς και ευμετάβλητοι , με σταθερή συνεπώς τη θέση της χώρας μέσα σε αυτήν την Ευρώπη, με τη χώρα δηλαδή να μετέχει ξανά και πραγματικά στους ευρωπαϊκούς συσχετισμούς.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Απαιτείται, πέραν της στρατηγικής ήττας του ΣΥΡΙΖΑ, στρατηγική ήττα της λαϊκιστικής ανευθυνότητας, παρότι αθροιστικά τα ποσοστά των αντισεισμικών, αντιευρωπαϊκών και εθνικολαϊκιστική κομμάτων δεν είναι ευκαταφρόνητα.»
Με τον e-kyklo του ο Βενιζέλος ιστορικά επαναλαμβάνει το Σχέδιο που προσπάθησε να εφαρμόσει ο Κ. Σημίτης με τον γνωστό Όμιλό του. Σοφότερος, τώρα, ο Βενιζέλος από την μελέτη εκείνης της εμπειρίας, αποφεύγει την εμπλοκή του με τους αιώνια καραδοκούντες οπορτουνιστές που ισοπέδωσαν το σχέδιο Σημίτη (να μη λέμε ονόματα που έχουν πια καταγραφεί στις εγκυκλοπαίδειες). Έχει ανοίξει τον κύκλο σε όλο το φάσμα των κοινωνικά χρησίμων ειδικών και δεν κρύβει ότι το απόσταγμα της συμβολής του, εκείνος θα το εκφράσει πολιτικά ΜΕΣΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΑΡΑΤΑΞΗ που δεν την αρνήθηκε παρά το bulling της ανεπαρκούς ηγεσίας του κόμματος που έχει αναλάβει τρεχόντως την εκπροσώπησή της.
Η τακτική Βενιζέλου είναι ή ίδια μια επαναστατική πράξη στην πορεία προς την μεταρρυθμιστική σοσιαλδημοκρατία. Και τέτοια πρέπει να παραμείνει, ανεξάρτητα από τις βραχυπρόθεσμες πολιτικές εξελίξεις που μας περιμένουν όσον ούπω.
Νοιώθω το πειρασμό να αναφέρω ότι ο Βενιζέλος δίνει την ευκαιρία στις πραγματικές (και όχι εξ απονομής η πολιτικής ονομασίας) ελίτ, να κάνουν την δική τους επανάσταση και να γεμίσουν τις φλέβες του κοινωνικού σώματος με ζωογόνο αίμα. Κάποιοι θα με πουν «ελιτιστή» για να ξεμπερδεύουν στα γρήγορα με τις σκέψεις που προτείνω. Γιατί όχι; Όπως σε όλες τις ανθρώπινες κατηγορίες υπάρχουν οι «καλοί» και οι «κακοί», οι «χρήσιμοι» και οι «άχρηστοι». Ακόμη και στη κατηγορία των ηλιθίων. Ας μου επιτραπεί να θεωρώ ότι ανήκω – αν χρειάζεται να ταξινομηθώ- στου; «καλούς» ελιτιστές.