Είναι εύκολο να γίνεται κανείς μετά Χριστό Προφήτης, αλλά δυστυχώς, από τις ηλεκτρονικές σελίδες της Μεταρρύθμισης, το είχα προειδοποιήσει στις εποχές της δημοσκοπικής ευφορίας, προκαλώντας τη μήνιν φίλων και συντρόφων, πως αδίκως επιτίθεμαι στη ΔΗΜΑΡ, υποστηρίζοντας ότι η στρατηγική που ο ηγετικός πυρήνας της είχε σχεδιάσει, αφενός παρέπεμπε σε αντίστοιχες του τέλους της 10ετιας του 1980, αφετέρου δημιουργούσε σύγχυση στο δυνητικά πολιτικό της ακροατήριο και όχι μόνο. (Εδώ οφείλω να ομολογήσω ότι σε όλο αυτό το διάστημα, η Μεταρρύθμιση αποτέλεσε παράδειγμα διασφάλισης του ελεύθερου διαλόγου και αντιπαράθεσης, που εκτιμώ ότι μεσοπρόθεσμα μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία συνθηκών διαμόρφωσης μιας πλατφόρμας διεξόδου από τη σημερινή κρίση.)

.

Επανέρχομαι, λέγοντας πως τα στοιχεία στρατηγικής που εγκλώβισαν τη ΔΗΜΑΡ και δεν της επέτρεψαν να γίνει ο κύριος εκφραστής μιας μεταρρυθμιστικής αντίληψης στο χώρο που επιθυμούσε να καλύψει, παρά το αξιοπρεπές αλλά μακριά από το επιδιωκόμενο ποσοστό των εκλογών, είχαν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

.

Πρώτον, ακολούθησαν την ατζέντα που πρώτος επέβαλε ο κ. Σαμαράς και στη συνέχεια το ΚΚΕ και ο ΣΥΡΙΖΑ, που τοποθετούσε το διακύβευμα της χώρας στο δίπολο «μνημόνιο- αντιμνημόνιο». Χωρίς αποτέλεσμα πάσχιζε ο Βενιζέλος μόνος εναντίον όλων να διατυπώσει την πρόταση, με επανειλημμένες παρεμβάσεις στη Βουλή και στην κοινοβουλευτική ομάδα τού τότε κυβερνώντος κόμματος, ότι το μνημόνιο ΔΕΝ αποτελεί εθνική στρατηγική! Ότι ήταν απλώς μια σύμβαση, σωστή ή λαθεμένη μπορούμε να το εξετάσουμε, μεταξύ της χώρας και των δανειστών της, τη στιγμή που η χώρα είχε, κυρίως με ευθύνη της ΝΔ, δημοσιονομικά καταρρεύσει, το χρέος της δεν μπορούσε να εξυπηρετηθεί και το έλλειμμα στο  ισοζύγιο της δεν επέτρεπε τη διατήρηση του επιπέδου ζωής των πολιτών της, αντανακλώντας την απουσία παραγωγικής βάσης της οικονομίας της. Επιπλέον, οι «αγορές», όπου όλα τα κράτη ανεξαιρέτως προσφεύγουν για να καλύψουν τα μικρά ή μεγάλα ελλείμματά τους, έκλεισαν τις στρόφιγγες της χρηματοδότησης της χώρας. Κι ενώ τα πράγματα ως εδώ φαίνονται απλά, διαμορφώνονται δύο στρατηγικές. Η μία, του λαϊκισμού, που για να μη διαρρήξει τις σχέσεις της με την κομματική πελατεία μέσω της εφαρμογής ενός εθνικού σχεδίου μεταρρυθμίσεων, επέλεξε το δρόμο του αντιμνημονιακού αγώνα, της λάθος συνταγής, των κακών ξένων που επιβουλεύονται τη χώρα και όλα τα γνωστά συνθήματα του φαιοκόκκινου μετώπου και των εντός όλων των κομμάτων ομοϊδεατών τους. Η άλλη, η μεταρρυθμιστική, που προσπάθησε να επιβάλλει τις απαραίτητες για τη χώρα προσαρμογές, χωρίς να είναι κυρίαρχη ούτε στα ίδια τα κόμματα που κλήθηκαν να την εφαρμόσουν, εξ ου και  τα γνωστά αποτελέσματα. Δυστυχώς η ΔΗΜΑΡ, τόσο με την επίσημη γραμμή της, όσο και με την αρθρογραφία γνωστών φίλων σε διάφορα έντυπα, της Μεταρρύθμισης συμπεριλαμβανομένης, ενώ διακηρυκτικά κινούνταν σε διαφορετικούς δρόμους από τη λαϊκίστικη «αριστερά», στην ουσία υποστήριζαν ότι όλα τα δεινά οφείλονταν στο μνημόνιο και στις ευρωπαϊκές πολιτικές, προκαλώντας σύγχυση και παραπληροφόρηση στο ακροατήριό τους. Γιατί η πραγματικότητα είναι πως ασφαλώς και οι ευρωπαϊκές πολιτικές σχετίζονται με την Ελλάδα και πιθανώς με ΚΑΠΟΙΟΥΣ από τους  όρους της δανειακής σύμβασης, και ότι αλλαγή των συσχετισμών στην Ευρώπη ωφελεί την πορεία προσαρμογής, ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ, όμως, ότι η χώρα θα αποκτήσει ένα δικό της σχέδιο μεταρρυθμίσεων, που θα μετασχηματίσει το νέο-κομμουνιστικό κράτος της μεταπολίτευσης, σε ένα σύγχρονο κράτος, που θα μπορέσει να ακολουθήσει τις προηγμένες χώρες στην πορεία για το μέλλον. Δυστυχώς για τους έχοντας απωλέσει την επαφή με την πραγματικότητα, τους συνομιλητές – δανειστές μας δεν τους επιλέγουμε κατά το δοκούν, αλλά τους επιλέγουν – ευτυχώς – με δημοκρατικό τρόπο οι λαοί της Ένωσης. Όλη αυτή η ρητορική της απαγκίστρωσης, που θεωρήθηκε ότι ήταν έμπνευσης Κουβελη, υποστηρίχτηκε δε με περισσή αλαζονεία ότι παρέσυρε προεκλογικά και τον Βενιζελικό λόγο, (ψευδές, γιατί δεν νομίζω ότι η απαγκίστρωση αποτελεί εναλλακτική πολιτική ως αντίθετο της αγκίστρωσης, και οπωσδήποτε ο χρόνος της απαγκίστρωσης εξαρτάται πρωτευόντως από το ρυθμό των μεταρρυθμίσεων και δευτερευόντως από την αλλαγή συσχετισμών και πολιτικής στην Ευρώπη), νομιμοποίησε, στο μέτρο του μεγέθους της και της επιρροής της, όλη την αντιμνημονιακή φιλολογία που οδήγησε στα γνωστά αποτελέσματα. Γιατί ο λαϊκισμός εκφράζεται πάντα καλύτερα από τους αυθεντικούς εκπροσώπους, παρά από τα γενόσημά τους. Κι ας μην ξεχνάμε ότι όπως το αυγό του φιδιού δεν είναι ο φασισμός, αλλά ο δρόμος που οδηγεί σ’ αυτόν, έτσι και ο αντιμνημονιακος λόγος, χωρίς επίγνωση τού τι είναι το μνημόνιο και ποιος ο ρόλος της εθνικής πολιτικής, δεν είναι προφανώς η έξοδος από την Ευρώπη, αλλά ο δρόμος που οδηγεί σ’ αυτήν. Εγκαταλείποντας δε, την ίδια ώρα, άλλα σημαντικά θέματα για την αριστερά, άσκησης μιας δημόσιας και όχι κρατικής κοινωνικής πολιτικής, όπως για παράδειγμα την παιδεία και την υγεία! Στη μεν πρώτη, υιοθετώντας μια απαράδεκτη αντιμεταρρυθμιστική λογική, που προκάλεσε και διάσπαση στο εσωτερικό της, στη δε δεύτερη με αφέλειες, όπως αυτές που περιλαμβάνονται στο προεκλογικό της πρόγραμμα.

.

Χαμογελάω δε ειρωνικά, για την άποψη που διατύπωναν κατά κόρον στελέχη της, ότι δεν θα χαρίσει η ΔΗΜΑΡ τις «αντιμνημονιακές» ψήφους, που ήθελαν να καταψηφίσουν το δήθεν «μνημονιακό» ΠΑΣΟΚ, στο ΣΥΡΙΖΑ! Απ’ ό,τι φαίνεται, δεν τους χάρισε μόνο στο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και στον Καμμένο και τη Χρυσή Αυγή!

.

Δεύτερο, συντήρησε τη διαρκούσα από δεκαετίες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, άποψη που κυριαρχεί στην εγχώρια «αριστερά», περί προοδευτικού – αριστερού πολιτικού τόξου και ποιοι το αποτελούν. Ο κ. Κουβελης και οι σύμβουλοί του, επέλεξαν να περιλάβουν σ’ αυτό τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ, αλλά όχι το ΠΑΣΟΚ! Πανηγύριζαν όμως για τη νίκη της αριστεράς στη Γαλλία και θα κάνουν το ίδιο για μια πιθανή νίκη της αριστεράς στη Γερμανία ή αλλού! Σε πείσμα της αναγνώρισης από την ευρωπαϊκή – σοσιαλιστική αριστερά ότι διαχρονικά, το ΠΑΣΟΚ είναι αναπόσπαστο τμήμα της! Ας είναι! Ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να εξηγήσουμε σύντομα γιατί συμβαίνει αυτό και γιατί είναι τόσο σημαντικό!

.

Η ΔΗΜΑΡ έχει συγκροτηθεί σχεδόν στο σύνολό της από μέλη της παραδοσιακής ελληνικής «αριστεράς», που ακόμη και στην ανανεωτική της εκδοχή, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, χρησιμοποιεί αναλυτικά εργαλεία από το οπλοστάσιο της κομμουνιστικής παράδοσης! Και παρά το γεγονός ότι οι μεγαλύτεροι των διανοητών της, μεταξύ των οποίων και ο Νίκος Πουλαντζάς, προσπάθησαν να της μεταλαμπαδεύσουν μια πιο σύγχρονη και νεωτερική εκδοχή περί αριστεράς και κοινωνικής αλλαγής, οι ίδιοι έμειναν προσκολλημένη σ’ αυτήν ακριβώς την παράδοση!  Ταυτόχρονα, θεωρούσαν το εν γένει «αριστερό» ακροατήριο, διαχρονική ιδιοκτησία, ή έναν παγιωμένο χώρο που υφίσταται ένα διαρκή εισοδισμό και ταυτόχρονα μια «ληστεία» εκλογική από το ΠΑΣΟΚ και άρα θα έπρεπε να αμύνονται, τοποθετώντας το συνεχώς στην απέναντι όχθη. Οφείλουμε βεβαίως να παραδεχτούμε ότι σ’ αυτό βοήθησε και το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, αφού, εκτός ελαχίστων περιόδων, όπως αυτή του Κώστα Σημίτη, δεν συγκρότησε ένα νεωτερικό σοσιαλδημοκρατικό λόγο και πρόγραμμα. Αλλά μήπως η άλλη «αριστερά» το είχε κάνει;

.

Το ίδιο ακριβώς μοντέλο αναπαράχθηκε από τη ΔΗΜΑΡ, η οποία απέκλεισε το ΠΑΣΟΚ από το «προοδευτικό» τόξο, νομιμοποιώντας ως μέλη του μόνο το δίδυμο ΚΚΕ – ΣΥΡΙΖΑ και καθιστώντας το, για την ίδια προνομιακό της συνομιλητή και για τη κοινωνία ως απλώς μια διαφορετική «αριστερά», που στην πορεία μπορεί και να συγκλίνουν! Κι αυτό, παρά τη συνεχή αρθρογραφία από πολλούς, ακόμη και από τον ίδιο το χώρο της, που υποστήριζαν ότι οι δύο αυτοί χώροι δεν έχουν καμιά σχέση με την αριστερά. Αντίθετα, ερωτοτροπούσαν ιδεολογικά, αλλά και με τις πρακτικές των λαϊκιστικών κομμάτων του άλλου άκρου, όπως τις βίαιες συμπεριφορές, που τις εξηγούσαν με την ιερή αγανάκτηση ενός λαού που υποφέρει!  Όταν κάποιοι από μας υποστήριζαν την άποψη ότι αν η ΔΗΜΑΡ θεωρούσε τον εαυτό της ένα κόμμα της σύγχρονης κεντροαριστεράς, η επιλογή δεν ήταν να λεηλατηθεί ένα καταρρέον ΠΑΣΟΚ, αλλά μια win – win κατάσταση, όπου με μια άλλη στρατηγική θα διευρυνόταν ο χώρος της κεντροαριστεράς και θα έμενε ανοιχτός ο  δρόμος για μετεκλογικές συγκλίσεις, λοιδορήθηκε, ενώ η αλαζονική και όπως αποδείχτηκε εκτός τόπου και χρόνου συμπεριφορά, οδήγησε στη  συρρίκνωσή του και σε ανώφελες αντιθέσεις και εχθρότητες!

.

Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής που επέλεξε η ΔΗΜΑΡ,  νομιμοποίησε την «αριστερή» ψήφο, που επιζητούσαν κοινωνικά στρώματα που εγκατέλειπαν -και σε ένα βαθμό δικαίως- το ΠΑΣΟΚ και τα έκαναν να αισθάνονται ασφαλή στη δήθεν «αριστερή» αγκαλιά των δύο αυτών σχηματισμών και ιδιαίτερα του ΣΥΡΙΖΑ! Και εδώ, ασφαλώς αρνητικό ρόλο έπαιξαν και στελέχη με «αριστερή» καταβολή που εγκατέλειψαν το ΠΑΣΟΚ και ενταχθήκαν στη ΔΗΜΑΡ και που με φανατισμό αρθρογραφούσαν εναντίον ενός μη, κατά την άποψή τους, προοδευτικού χώρου, που όμως μέχρι πριν από λίγο ήταν διακεκριμένα στελέχη του, και υπέρ μιας αφελούς ενότητας και συμπόρευσης της κατ’ αυτούς «αριστεράς»!

.

Το κατάλαβαν τις τελευταίες μέρες αρκετοί από αυτούς, αλλά το κακό έγινε! Και όχι μόνο στο γενικό πολιτικό πεδίο, αλλά και εσωτερικά στη ΔΗΜΑΡ, που σχεδόν όλα τα στελέχη της που προσπάθησαν να αρθρώσουν ένα άλλο λόγο στα δύο αυτά μεγάλα προβλήματα πολιτικής  της ΔΗΜΑΡ, σχεδόν καταποντίστηκαν!

.

Όλα αυτά δεν γράφονται για να ενισχύσουν την αντιπαλότητα μεταξύ των δυο πόλων τής, τουλάχιστον δυνητικά, ελληνικής εκδοχής μιας ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας! Εξακολουθώ να πιστεύω ότι η προοπτική μιας συνεργασίας των νεωτερικών – αριστερών δυνάμεων που βρίσκονται στα δύο αυτά κόμματα, ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ, είναι η μόνη λύση για τη χώρα και τους πολίτες της στη δύσκολη αυτή περίοδο που περνάμε! Με τις εξής προϋποθέσεις: θα αφεθούν στην άκρη μικροπολιτικοί υπολογισμοί ηγεμονίας στο χώρο της κεντροαριστεράς, θα μιλήσουν με ειλικρίνεια στους πολίτες και όχι με χρησμούς, θα ξαναχτιστούν σε άλλη βάση οι δύο συνιστώσες της (το ΠΑΣΟΚ ήδη το έχει αρχίσει και ας ελπίσουμε (;) με θετικά αποτελέσματα), και κυρίως ότι θα συγκροτήσουν ένα πρόγραμμα Εθνικής Ανασυγκρότησης, που θα περιλαμβάνει ένα άλλο μοντέλο παραγωγής και ανάπτυξης, με ένα δημόσιο και όχι κρατικό κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας, εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, σε ανοιχτή πολιτική και πολιτισμική επικοινωνία με την Ευρώπη, για τη διαμόρφωση μιας ηπείρου του μέλλοντος. Όλα τα άλλα, οδηγούν σε απομονωτισμούς και κατάλυση ακόμα και των στοιχειωδών κατακτήσεων της μεταπολεμικής Ελλάδας!

.

ΥΓ: Η διαμόρφωση μιας άλλης, διαφορετικής από την υπάρχουσα, «εγχώριας» αριστεράς, προϋποθέτει, είτε δια της πολιτικής ωρίμανσης, είτε δια της ψυχοδυναμικής παρέμβασης, την απαλλαγή από την  ναρκισσιστική χρήση του όρου «αριστερός»!

.

*Ο Χρήστος Δερβένης είναι Χειρουργός/Διευθυντής στο ΕΣΥ, επισκέπτης καθηγητής σε Πανεπιστήμια της Ευρώπης και των ΗΠΑ, Μέλος της Συντακτικής Επιτροπής της Μεταρρύθμισης.

.