1.“Παιδεία ευτυχούσι μεν εστί κόσμος, ατυχούσι δε καταφύγιον” (Η μόρφωση είναι στολίδι γι΄ αυτούς που ευτυχούν και καταφύγιο γι΄ αυτούς ου δυστυχούν, Ισοκράτης).
2.“Το σχολείο μάς προετοιμάζει για τη ζωή σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει” (Αλμπέρ Καμύ).
3."Ο δάσκαλος να΄ ναι η δύναμη / πράξη ο μαθητής / και το σχολειό γιορτή" (Δ. Λιαντίνης).
Δεν υπάρχει άνθρωπος με την έναρξη της σχολικής χρονιάς και με το πρώτο άκουσμα του σχολικού κουδουνιού (όσα έμειναν ακόμη…) να μην ανατρέχει νοερά στα δικά του σχολικά χρόνια. Χρόνια αθωότητας και ξεγνοιασιάς.
Οι μορφές των πρώτων μας δασκάλων, οι παλιοί μας φίλοι, τα πρώτα μας βιβλία, ο μαυροπίνακας, το μελανοδοχείο, η παραδοσιακή “πλάκα”, τα μολύβια, τα ξύλινα θρανία και τόσα άλλα συνθέτουν το σκηνικό των πρώτων ημερών μας στο σχολείο. Μαζί με όλα τα παραπάνω η αγωνία, ο φόβος, το άγχος και φυσικά η προσπάθεια να γίνουμε ή να φανούμε ως “οι πιο καλοί οι μαθητές” που λέει και το τραγούδι
Κι ενώ πέρασαν χρόνια πολλά ή και αιώνες ή και χιλιετίες από τότε που η εκπαίδευση και το σχολείο αποτέλεσε τη βασική προτεραιότητα τόσο των ατόμων όσο και της πολιτείας, εντούτοις δεν συμφωνούν όλοι για το περιεχόμενο και για το σκοπό της Εκπαίδευσης και της Παιδείας γενικότερα.
Οι περισσότεροι θεωρούν το Σχολείο και την Εκπαίδευση ως “όπλο ζωής” για την επιβίωση και την κατάκτηση της ευτυχίας μας. Κάποιοι άλλοι, όμως, το σχολείο και την εκπαίδευση γενικότερα ως θεσμό τα θεωρούν ως τον κατεξοχήν “Ιδεολογικό Μηχανισμό του Κράτους” (Αλτουσέρ).
Γνωστή είναι και η θέση του Στάλιν της ιδεολογικής χρήσης της εκπαίδευσης. Κάτι ήξερε αυτός.
«Η εκπαίδευση είναι ένα όπλο, οι συνέπειες του οποίου εξαρτώνται από το ποιος το κρατά στα χέρια του και σε ποιον το έχει στραμμένο».
Αυτές τις μέρες, λοιπόν, με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς πολλοί είναι αυτοί που ανατρέχουν στα περασμένα ανακαλώντας γνωστές μορφές σοφών και δασκάλων από την ελληνική αρχαιότητα.
Από τις πιο εμβληματικές μορφές δασκάλων της Ομηρικής εποχής παραδίνονται οι μορφές του Φοίνικα (δασκάλου και παιδαγωγού του Αχιλλέα) και φυσικά του Νέστορα, βασιλιά της Πύλου.
«Τούνεκά με προέηκε διδασκέμεναι τάδε πάντα, μύθων τε ρητήρ΄ έμεναι πρηκτήρά τε έργων » (Ιλιάδα Ι 443, Για τούτο εμένα απόστειλε, σε αυτά να σε διδάξω ώστε να γίνεις έξοχος στα λόγια και στην πράξη).
Τα παραπάνω λόγια περιγράφουν με καθαρότητα το ιδανικό του Ομηρικού Ήρωα αλλά και το εκπαιδευτικό ιδεώδες της εποχής. Να διαπρέπει, δηλαδή, τόσο στο λόγο όσο και στα έργα (πόλεμο;). Ένας συνδυασμός ρητορικής δεινότητας και πολεμικής ανδρείας
Κανείς φυσικά δεν πρέπει να αφαιρέσει από το πλάνο των παλιών δασκάλων τους Κενταύρους (Φοίνιξ, Χείρων) που ασκούσαν παρόμοιο εκπαιδευτικό έργο με τους σημερινούς δασκάλους με την ευρύτερη έννοια του όρου.
Βέβαια θα συνιστούσε ασυγχώρητη παράλειψη να μην γίνει κάποια αναφορά σε δασκάλους και “σχολεία” που σημάδεψαν την ιστορία της Εκπαίδευσης και του ανθρώπινου Πολιτισμού. Ίσως και μόνο η αναφορά τους θα μπορούσε να μας προκαλέσει μελαγχολία, αν γίνουν οι συγκρίσεις…
Ποιος δεν θα ήθελε να είναι μαθητής στην Ακαδημία του Πλάτωνα, στο Λύκειο του Αριστοτέλη και στoν Κήπο του Επίκουρου; Κάθε σύγκριση με τα σημερινά δεδομένα μόνο λύπη μπορεί να μας φέρει.
Βέβαια κάποιοι θα πουν άλλες εποχές, άλλες προτεραιότητες, άλλες σκοπιμότητες, άλλες ανάγκες.
Καλός δάσκαλος και ο Σωκράτης, αλλά δεν μας άφησε τίποτα γραπτό θα πουν κάποιοι. Ο Σωκράτης δάσκαλος του Πλάτωνα φέρεται να είπε σχετικά μα τη διδασκαλία του και τη σκέψη.
«Δεν μπορώ να διδάξω σε κανέναν τίποτε. Μπορώ μόνο να τον κάνω να σκέφτεται».
Ο Πλάτων χάθηκε στον κόσμο των «Ιδεών» του θα πουν κάποιοι άλλοι αφού αγνόησε την πραγματικότητα.
Ο μαθητής του, ο Αριστοτέλης, τον αγνόησε και τον υπερέβαλε με την πολυμάθειά του και τον Ορθολογισμό του. Ωστόσο κι αυτός δεν μπόρεσε να εμφυσήσει στον μαθητή του τον Μ. Αλέξανδρο το μέτρο και τη λογική της πράξης και της συμπεριφοράς ή και της εξουσίας, αφού όσα τόλμησε και πέτυχε ο μεγάλος στρατηλάτης ήταν πέραν πάσης “λογικής”.
“Στους γονείς μου οφείλω το ζην, αλλά στο δάσκαλό μου το «Ευ Ζην»”.
Κάποιοι άλλοι ίσως στην προσπάθειά τους να αποδομήσουν τον ενοχλητικό μύθο των αρχαίων δασκάλων και “σχολείων” καταφεύγουν στον Επικούρειο Κήπο που σε αυτόν ο Επίκουρος κήρυξε επίσημα την «ΗΔΟΝΗ» ως το κατεξοχήν ρυθμιστικό παράγοντα της ανθρώπινης ζωής και συμπεριφοράς.