—του Γιάννη Παπαθεοδώρου για τη στήλη Ανώμαλα Ρήματα—
Σίγουρα όταν η E. L. James έγραφε τις πρώτες σελίδες του μυθιστορήματος Πενήντα αποχρώσεις του γκρι δεν είχε φανταστεί πως το βιβλίο της θα αποτελούσε το κατεξοχήν «εκδοτικό γεγονός» των τελευταίων χρόνων. Αμήχανη και διχασμένη η κριτική έσπευσε τότε να χαρακτηρίσει το μυθιστόρημα είτε ως τολμηρό ερωτογράφημα είτε ως «πορνό της νοικοκυράς» (mommy porn).[1] Στην εμπορευματική μαζική κουλτούρα, άλλωστε, και ειδικότερα στην περιοχή της παραλογοτεχνίας, οι αποχρώσεις του ύφους και τα όρια των ειδών «μπερδεύονται γλυκά». Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι το αμφιλεγόμενο βιβλίο βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όχι για την αισθητική του αξία αλλά για την ευρύτερη πολιτισμική του διαδρομή. Ξεκίνησε από αρχικές σημειώσεις για μυθιστόρημα, έγινε δωρεάν e-book σε συνέχειες και κατέληξε να γίνει διεθνές best-seller. Γρήγορα μεταφέρθηκε και στην κινηματογραφική οθόνη, με δικαιώματα που άγγιξαν, στην πρώτη φάση της διασκευής του, την τιμή των 5.000.000 δολαρίων.
Τη συνέχεια τη γνωρίζουμε όλοι και όλες. Το τρέιλερ της ταινίας ήδη έγινε viral στο Youtube, τα εισιτήρια της ταινίας «κλείστηκαν» με προπληρωμένες κρατήσεις σε πολλές πρωτεύουσες, τα νέα γυναικεία εσώρουχα —εμπνευσμένα από τις «Αποχρώσεις»— ήδη κυκλοφόρησαν στις βιτρίνες, ενώ, στην πρεμιέρα της ταινίας, η Πυροσβεστική του Λονδίνου τέθηκε σε «κόκκινο συναγερμό» για την αναμονή κλήσεων έκτακτης ανάγκης, λόγω πιθανής μίμησης των σεξουαλικών σκηνών από την ταινία? ιδιαίτερα στο ασανσέρ. Με επίσημη ανακοίνωση, «ο Ντέιβ Μπράουν από το Πυροσβεστικό Σώμα του Λονδίνου συνέστησε στους θεατές να αποφύγουν καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν αμηχανία και ντροπή. Η Πυροσβεστική έφτασε, μάλιστα, στο σημείο να προειδοποιήσει τους επίδοξους μιμητές της ταινίας ότι τα πιο ντροπιαστικά περιστατικά θα αναρτώνται στο Twitter»[2] (η σχετική καμπάνια της λονδρέζικης Πυροσβεστικής τιτλοφορείται ευφυώς «Πενήντα αποχρώσεις του κόκκινου»). Βρισκόμαστε επομένως μπροστά σε ένα ενδιαφέρον ερώτημα που δεν αφορά τόσο τον πομπό (τη συγγραφέα) και στις προθέσεις της αλλά το δέκτη (το αναγνωστικό κοινό, τους θεατές) και τις πρακτικές της πρόσληψης: συμπεριφορές, νοοτροπίες, και —γιατί όχι;— φαντασιώσεις και στερεότυπα.
Στις Πενήντα αποχρώσεις του γκρι ο «κυρίαρχος» και η «υποτακτική» διαπραγματεύονται ένα «συμβόλαιο», που αφορά τον έλεγχο του σεξ, τη συχνότητα του, τους όρους της επιτέλεσής του. Ο Κρίστιαν και η Αναστάζια όμως δεν έχουν καμία σχέση με τη σαδική πρόκληση και την πειραματική διεύρυνση των σεξουαλικών οριζόντων, έτσι όπως περιγράφηκαν στα χειραφετητικά αφηγήματα του μακρινού Μαρκήσιου της Γαλλίας. Το ερωτικό παιχνίδι των άκρων «εξημερώνεται» και ταυτόχρονα απο-ενοχοποιείται μέσα από την αφήγηση μιας, κατά τα άλλα, τόσο πεζής (και βαρετής) καθημερινότητας, με φόντο τη «χρυσή εποχή» της οικονομίας, πριν την εποχή της κρίσης. Ανώδυνες, όσο και οι συμβουλές των νυχτερινών τηλε-σεξολόγων, οι ερωτικές συνταγές της E. L. James μετατρέπουν τον σεξουαλικό πειραματισμό σε μια νέα «κανονικότητα» της τρέχουσας ερωτικής ηθικής, στον καιρό ενός πλήρως ατομοκεντρικού μοντέλου ευμάρειας, ευδαιμονίας και απόλαυσης. Μόνο που αυτή τη φορά, ο πυρήνας της λιμπιντικής απόλαυσης βρίσκεται στα στερεότυπα.
Διαβάστε την συνέχεια στο dim/art