Οι εκτιμήσεις για το γεγονός ότι η Ελλάδα βρίσκεται αυτή την περίοδο στην προεδρία στην Ε.Ε. κυμαίνονται μεταξύ ασήμαντου και σπουδαίου. Οπως συνήθως, ο δημόσιος λόγος, στη χώρα μας, κινείται μεταξύ των άκρων. Είναι όμως αλήθεια ότι και μόνο ο συμβολισμός έχει μεγάλη σημασία στην πολιτική. Πολύ περισσότερο που η ελληνική προεδρία στην Ε.Ε. μπορεί να είναι περισσότερο ουσιαστική, ακόμη και μέσα στις έκτακτες συνθήκες για τη χώρα μας, αν έχει προετοιμασθεί σωστά και έχει αξιοποιήσει το κεκτημένο προηγούμενων προεδριών.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση ξέρουμε ότι υπάρχει, τουλάχιστον, τυπική θεσμική ισότητα των κρατών-μελών και ότι οι διαδικασίες που προβλέπονται, τηρούνται κατά γράμμα στις προεδρίες. Είτε πρόκειται για μικρή και ανίσχυρη χώρα-μέλος είτε πρόκειται για μεγάλη και ισχυρή, η προεδρία στα διάφορα ευρωπαϊκά όργανα έχει πάντα συντονιστικό και εισηγητικό ρόλο, χωρίς να προσφέρει στη χώρα που την ασκεί καμία υπέρτερη πολιτική ή διοικητική υπεροχή, σε σχέση με τις άλλες χώρες-μέλη.
Το γεγονός μάλιστα ότι υπάρχει μόνιμος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, περιορίζει ακόμη περισσότερο τις δυνατότητες επηρεασμού των αποφάσεων, όπως γίνονταν στο παρελθόν, έστω και με ανεπαίσθητο τρόπο.
Προφανώς, μια μεγάλη και ισχυρή χώρα-μέλος δεν χρειάζεται την προεδρία για να επηρεάσει τη λήψη των αποφάσεων, όπως τουλάχιστον έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια, με τρόπο που συχνά ανατρέπει τη θεσμική ισοτιμία των χωρών-μελών.
Αντίθετα, μια μικρότερη και λιγότερο ισχυρή χώρα-μέλος και μάλιστα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, μπορεί να βοηθηθεί στην προσπάθεια να ενισχύσει το ρόλο της. Πολύ περισσότερο, όταν πρόκειται για μια χώρα του Ευρωπαϊκού Νότου, που έχει βρεθεί συχνά υπό κατηγορία, δίκαια ή άδικα, από ισχυρότερες χώρες-μέλη του Ευρωπαϊκού Βορρά για ανεύθυνη συμπεριφορά, όχι μόνο του πολιτικού της συστήματος, αλλά και των πολιτών της και έχει αμφισβητηθεί η συμμετοχή της στην Ευρωζώνη.
Για μια τέτοια χώρα-μέλος, δηλαδή για την Ελλάδα, η προεδρία στην Ε.Ε. μπορεί να είναι μια ευκαιρία να εμφανισθεί στο προσκήνιο της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, όχι ως «μαύρο πρόβατο», αλλά ως ισότιμος εταίρος, που μπορεί να ασκήσει με σοβαρότητα και αποτελεσματικότητα έναν σημαντικό συντονιστικό ρόλο για το σύνολο των χωρών-μελών της Ενωσης. Τέτοιες δυνατότητες υπάρχουν για τη χώρα μας και πρέπει να αξιοποιηθούν. Ομως, αν φαντάζεται κανείς ότι η χώρα μας, επειδή θα προεδρεύει στην Ε.Ε., μπορεί να έχει «καλύτερη μεταχείριση» και συνεπώς να ευνοηθούν τα κόμματα που κυβερνούν, ή ότι θα μπορέσει να «ανατρέψει» τα ευρωπαϊκά δεδομένα, τότε δεν έχει σχέση ούτε με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα ούτε έχει διδαχτεί τίποτα από το παρελθόν.
Οι προτεραιότητες που έχει θέσει η ελληνική προεδρία είναι σημαντικές και ανταποκρίνονται στα προβλήματα που έχει αυτή την περίοδο η Ε.Ε. Το ζήτημα της ανεργίας και της μετανάστευσης, το ζήτημα της τραπεζικής ένωσης, το ζήτημα των θαλάσσιων υποθέσεων, που συνδέεται με την ενέργεια κ.ά., είναι ζητήματα που απασχολούν άμεσα την Ε.Ε. και πρέπει να αναδειχθούν, όσο το δυνατόν περισσότερο. Η ανάδειξη των ζητημάτων αυτών είναι σημαντική υπόθεση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα βρουν και άμεση λύση. Εξάλλου, τα ζητήματα αυτά απαιτούν ριζικές και τολμηρές λύσεις, πράγμα που η Ε.Ε. δεν συνηθίζει. Ειδικότερα όμως τα ζητήματα της ανεργίας και της μετανάστευσης, τα οποία αποτελούν τα μεγαλύτερα προβλήματα-προκλήσεις μπροστά στις ευρωεκλογές, μπορεί να έχουν μια πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση.
Ο υπαρκτός κίνδυνος να ενισχυθεί η δύναμη των αντιευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων στις επερχόμενες ευρωεκλογές, και έτσι να υπονομευθεί η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, μπορεί να συμβάλει στη συνειδητοποίηση της σημερινής πολιτικής ηγεσίας της Ε.Ε., ότι είναι άμεσα αναγκαία μια πιο αποτελεσματική πολιτική και για την ανεργία και για τη μετανάστευση. Η προεδρία μιας χώρας-μέλους, η οποία αντιμετωπίζει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη αυτά τα προβλήματα, μπορεί να ενισχύσει μια τέτοια εξέλιξη αλλά και να ενισχυθεί απ? αυτή.