Πότε θα βγούμε από την κρίση; Τι να απαντήσει κάποιος σε αυτό το ερώτημα. Το θέτουμε εδώ και μια δεκαετία αλλά ακόμη απάντηση δεν πήραμε. Όμως τι ακριβώς εννοούμε με το ερώτημα; Σε τι ακριβώς αναφερόμαστε; Εάν εννοούμε απλά το πότε θα ανακάμψουμε οικονομικά, η απάντηση δεν είναι και τόσο δύσκολη. Εάν όμως αναφερόμαστε σε αυτό που κρύβεται πίσω από αυτή, δηλαδή την θεσμική, πολιτική και εν τέλει αξιακή διάσταση της κρίσης τότε τα πράγματα αλλάζουν. Τότε έχω την αίσθηση ότι πρέπει να αναρωτηθούμε κάτι άλλο. Επιθυμούμε πραγματικά να αλλάξουμε ή μήπως τελικά έτσι μας αρέσει; Εδώ σε θέλω κάβουρα.
Η χώρα που πιστεύει στα θαύματα
Πως να βγεις από την κρίση αφού κάνουμε ότι περνάει από το χέρι μας για να χωθούμε ακόμη περισσότερο σε αυτή. Πως να βγεις εάν πιστεύεις βαθύτατα ότι μόνο ένα θαύμα θα μας σώσει. Πως να βγεις όταν πιστεύεις ότι ο γενικευμένος άλλος π.χ. το σύστημα, η Ευρώπη, ο καπιταλισμός, ο φιλελευθερισμός, οι ξένοι κ.λπ. ευθύνεται για το χάλι μας και ότι εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε απολύτως τίποτα, εκτός από το να αφήνουμε το χρόνο να περνάει; Πως να βγεις όταν έχεις ως χώρα εξαφανίσει την δική σου ευθύνη, όταν θεωρείς ότι κάποιος άλλος πρέπει να σου λύσει το πρόβλημα και ότι εσύ δεν μπορείς παρά να περιμένεις μοιρολατρικά. Όταν αρνείσαι να κοιτάξεις τον εαυτό σου στο καθρέπτη και να αποδεχτείς ότι ακόμη και εάν μας χάριζαν ολόκληρο το χρέος, εννοείται λόγω της προνομιακής σχέσης που έχει το έθνος μας με την ιστορία και το Θεό, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα το είχαμε ξαναφουσκώσει με τις πρακτικές μας. Πως να βγεις αφού με εμμονικό τρόπο αρνούμεθα το αυτονόητο, την κοινή λογική, το αυταπόδεικτο.
Εάν πραγματικά θέλουμε να βγούμε από τι κρίση τότε πρέπει να δούμε με γενναιότητα την πραγματικότητα κατάματα, και να αποφασίσουμε συλλογικά ότι τελικά δεν μας αρέσει έτσι όπως είναι. Τότε θα είμαστε έτοιμοι να κάνουμε κάτι άλλο. Ας δούμε λοιπόν εν συντομία ορισμένες πτυχές αυτής της πραγματικότητας.
Επιστροφή στα βασικά
Καταρχήν στον οικονομικό τομέα. Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό του παραγωγικού μας μοντέλου; Πρόκειται για ένα μοντέλο εντελώς εσωστρεφές, χωρίς καινοτομία και έμφαση στην ποιότητα το οποίο λειτουργεί περιστρεφόμενο γύρω από το κράτος. Λαϊκά είναι αυτό που λέμε οικονομία του φραπέ. Αυτός είναι και ο λόγος που έχουμε μεγάλο πρόβλημα με τις εξαγωγές μας. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτό το μοντέλο ‘’μεγαλούργησε’’ όταν το δανεικό χρήμα έρρεε άφθονο, τώρα που τελείωσε είναι αδύνατο να αναπαραχθεί.
Οι θεσμοί
Όλοι οι θεσμοί μας όχι απλώς δυσλειτουργούν αλλά μπλοκάρουν κάθε υγιή προσπάθεια αλλαγής. Όποιο σύστημα και να πάρεις θα διαπιστώσεις τεράστια προβλήματα τα οποία αναπαράγονται με τρομακτική ευκολία. Τελευταίο παράδειγμα η ανακάλυψη μετά από δεκαετίες ότι όλα αυτά χρόνια τα αεροπλάνα προσγειώνονταν μέσα σε δάσος στο ελληνικό, ευτυχώς που δεν είχαμε κανένα ατύχημα. Πανεπιστήμια μπάτε σκύλοι αλέστε. Όποιος θέλει μπαίνει, ασκεί βία, καταστρέφει τους χώρους, κτίζει πρυτάνεις, τρομοκρατεί καθηγητές στο όνομα της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Σχολεία που λατρεύουν την παπαγαλία και μισούν την κριτική σκέψη, παντού φροντιστήρια και ένα ατέρμονο κυνήγι χαρτιών, τα λεγόμενα πτυχία. Δικαιοσύνη που χρειάζεται κάτι δεκαετίες για να τελεσιδικήση κάποια απόφαση. Δημόσια διοίκηση που έχει ξεχάσει τι σημαίνει αξιολόγηση, μακροχρόνιος σχεδιασμός, σεβασμός των χρημάτων των φορολογουμένων, αλλά που λατρεύει τη χαρτούρα, όσο πιο πολλά χαρτιά της πας τόσο πιο πολύ ευχαριστιέται. Νοσοκομεία που τα φιλεύεις και ένα φακελάκι κατά την έξοδο έτσι για την καλή καρδιά. Εφορίες που όταν τις επισκέπτεσαι σε πιάνει ταχυπαλμία. Και εδώ το μοντέλο ‘’μεγαλούργησε’’ όταν υπήρχε χρήμα για να φτιάξουμε ένα κράτος τέρας. Αν και μπορεί να αναπαραχθεί ως έχει, είναι αδύνατο να επιστρέψει στις παλιές του δόξες όταν βάζαμε υπαλλήλους από τα παράθυρα.
Η κοινωνία
Η καθήλωση στην παιδική ηλικία. Μόνο θέλει και μόνο της χρωστάνε. Θέλει συντάξεις από τα 50 ‘’για να ξεκουραστούμε και λίγο βρε αδελφέ’’, θέλει να χτίζει αυθαίρετα αλλά με φως, νερό, τηλέφωνο, θέλει αυξήσεις μισθών, επιδόματα, προσλήψεις στο δημόσιο, δρόμους, νοσοκομεία, αεροδρόμια, μετρό, αλλά προς θεού να μην πληρώσουμε τους φόρους μας. Αν πεις ότι όλα αυτά μαζί δεν γίνονται και παροχές και φοροδιαφυγή, τότε έχει έτοιμη την απάντηση ‘’την ισότητα και την αλληλεγγύη που την βάζεις αγαπητέ;’’ ή στο πιο λαϊκό ‘’πως θα ζήσει ο κοσμάκης;’’. Το κράτος είναι εδώ για να της δίνει τα πάντα σαν καλός πατέρας, το που βρίσκει τους πόρους της είναι αδιάφορο.
Με το απαραίτητο άρωμα πολιτισμού
Και όλα αυτά με την δική μας ξεχωριστή λεπτότητα και ευγένεια στη συμπεριφορά, τη γνωστή λεβεντιά του ελληναρά. Καπνίζουμε όπου γουστάρουμε, παρκάρουμε όπου γουστάρουμε, πετάμε τα σκουπίδια μας όπου γουστάρουμε, βρίζουμε όποιον γουστάρουμε. Και όταν είμαστε σε κέφι, σου κάνουμε και ένα μάθημα για την υπεροχή του πολιτισμού μας, έναντι των υπολοίπων, ξέρετε το γνωστό ‘’όταν εμείς κάναμε πολιτισμό οι άλλοι έτρωγαν βελανίδια’’. Αν κάνεις το λάθος και πεις ότι ξέρετε παιδιά αυτά είναι μια τεράστια μυθοπλασία, σημασία δεν έχει τι κάνανε οι πρόγονοί μας πριν κάποιες χιλιετίες, σημασία έχει εάν αυτό που κάνανε το αγαπάμε και το φροντίζουμε εμείς οι ίδιοι, τότε την κατηγορία του ανθέλληνα την έχεις στην τσέπη.
Τα κόμματα
Φροντίζουν να εκμεταλλεύονται αυτή την κατάσταση εγκλωβίζοντας το σύνολο του πολιτικού λόγου και της πολιτικής πρακτικής στο ‘’ότι πει το πόπολο’’, αρκεί εμείς να επανεκλεγούμε. Τι θέλει το πόπολο προσλήψεις; Ε τότε θα του τάξουμε προσλήψεις. Θέλει πρόωρες συνάξεις; Ε τότε θα του τάξουμε πρόωρες συντάξεις. Θέλει αυξήσεις; Ε τότε θα του τάξουμε αυξήσεις. Όλη η συζήτηση και η προσπάθεια γυρίζει συνεχώς γύρω από αυτό. Εάν κάποιος τολμήσει και πει ότι ξέρετε παιδιά το ζητούμενο δεν είναι να βγούμε βουλευτές ή να κερδίσουμε την εξουσία ή τουλάχιστον δεν είναι αποκλειστικά το ζητούμενο, αλλά πρέπει να πούμε και κάτι ρεαλιστικό για την αλλαγή των πραγμάτων στη χώρα, τότε έχουν έτοιμη την απάντηση, ‘’τι λες αγόρι μου που έμαθες πολιτική εσύ, έτσι ούτε την ψήφο σου δεν θα πάρεις’’. Εάν δε επιμείνεις ότι αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί εσαεί, ότι θα μας πάρουν χαμπάρι στο τέλος, ιδίως τώρα μετά από τόσα χρόνια κρίσης και τόσες περικοπές στα εισοδήματα., θα αντιληφθούν κάποια στιγμή ότι άλλα λέμε και άλλα κάνουμε. Εκεί ξεδιπλώνεται όλη η στρατηγική. ‘’Αποκλείεται γιατί θα μεταφέρουμε τη συζήτηση στις ιδεολογικές μας διαφορές, και θα κάνουμε και μια συνθηματική επίκληση στα δικαιώματα του λαού των εργαζομένων και των φτωχών. Αν αυτό το συνδυάσουμε με το πόσο κακοί είναι οι ξένοι που θέλουν να μας υποτάξουν, σιγά μην μας πάρουν χαμπάρι’’. Και δυστυχώς το παράδοξο είναι ότι η στρατηγική αποδεικνύεται εξαιρετικά αποδοτική.
Σε μια χώρα που έχει αποφασίσει να συζητά το αυτονόητο, ξανά και ξανά, μέχρι που να σκάσει, μέχρι που παρελθόν, παρών και μέλλον να ταυτιστούν πλήρως, η αλλαγή σελίδας φαίνεται αδύνατη.
Επομένως τι κάνουμε;
Νομίζω δύο είναι οι εναλλακτικές λύσεις. Η πρώτη είναι να αποδεχθούμε ξεκάθαρα ότι τα πράγματα είναι περίπου έτσι όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω σε αδρές γραμμές. Να αποφασίσουμε ξεκάθαρα εάν μας αρέσει ή όχι αυτή η κατάσταση. Στην περίπτωση που δεν μας αρέσει τότε να αγωνιστούμε για να την αλλάξουμε, έχοντας συνείδηση ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις αλλά ότι χρειάζεται σκληρή δουλειά και χρόνος, επιμονή και υπομονή, στρέφοντας το βλέμμα στους ανθρώπους, παλιούς και νέους, που λένε κάτι διαφορετικό και κλείνοντας τα αυτιά μας στους άλλους. Όλα αυτά αποτελούν το πρώτο βήμα για την αλλαγή σελίδας.
Η άλλη εναλλακτική είναι να παραδεχθούμε πάλι ξεκάθαρα και τίμια ότι έτσι μας αρέσει και ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε καμία προσπάθεια αλλαγής. Είναι και αυτό μια κάποια λύση.