Η πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) εκτός από το επιδημιολογικό της φορτίο και τις οδυνηρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή λειτουργεί ως καταλύτης για την ανάδειξη πλανητικής εμβέλειας ανισορροπιών και αντιφατικών συνθηκών, οι οποίες οριοθετούν μια δύσκολη και με υψηλό βαθμό διακινδύνευσης πορεία προς το μέλλον.

Ταυτοχρόνως δείχνουν, ότι η ανθρωπότητα έχει ήδη εισέλθει σε μια περίοδο σταδιακής αλλαγής του τρόπου ζωής και κοινωνικής λειτουργίας, η οποία χαρακτηρίζεται από την αδυναμία των κοινωνιών, ως συλλογικών υποκειμένων και των πολιτών ως ατομικών, να ελέγχουν την δυναμική της εξέλιξης (που δρομολογούν με τις επιλογές τους) με προσανατολισμό την πραγμάτωση του ανθρώπινου και του κοινωνικού συμφέροντος σε βιώσιμες συνθήκες.

Τα απόνερα της πανδημίας πιστοποιούν με μεγάλη σαφήνεια τις αντιφάσεις και τις ανισορροπίες της μεταβατικής περιόδου, που διανύει η σύγχρονη και σε μεγάλο βαθμό εργαλειοποιημένη ανθρώπινη οντότητα.

Σύμφωνα με το Think Tank „European and Global Economic Laboratory” (Bruegel) στις Βρυξέλλες, κατά την διάρκεια της πανδημίας η νεανική ανεργία στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής αυξήθηκε από 10% σε 19% και στην Ευρωπαϊκή Ένωση από 16% σε 20%.

Στην Ελλάδα, στην Ισπανία και στην Ιταλία η νεανική ανεργία το 2019 ήταν πιο υψηλή από την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Εάν λόγω της πανδημίας αυξηθεί πάλι, τότε η επόμενη 10ετία θα είναι οδυνηρή για την νέα γενιά, επισημαίνει ο Guntram Wolf, διευθυντής στο Bruegel.

Τα στατιστικά δεδομένα για την νεανική ανεργία στην Ελλάδα κατά την διάρκεια της πανδημίας απαντούν σε αυτές τις εκτιμήσεις. Τον Μάϊο του 2020 η ανεργία των νέων κάτω των 25 ετών ήταν 37,5%, ενώ τον Απρίλιο ήταν 32,6% (Eurostat).

Επίσης στην Ιταλία οι νέοι αυτονομούνται από το οικογενειακό σπίτι σε ηλικία 30 ετών και άνω, ενώ μειώνονται οι γεννήσεις παιδιών ιδιαιτέρως στην Ισπανία και στην Ιταλία.

Με αυτά τα δεδομένα η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε την χρηματοδότηση της εργασιακής απασχόλησης των νέων με το ποσό των 22 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό το ποσό όμως είναι ανεπαρκές με αποτέλεσμα την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων.

Στο μη οικονομικά ανεπτυγμένο τμήμα του πλανήτη οι κοινωνικές ανισότητες βαθαίνουν, ενώ ταυτοχρόνως απειλείται ο πληθυσμός του με πολύ μεγαλύτερη σφοδρότητα, διότι δεν υπάρχει η αναγκαία οικονομική επιφάνεια για την προμήθεια επαρκούς ποσότητας εμβολίων, ώστε να αντιμετωπισθεί η πανδημία του κορωνοϊού.

Η αλληλεγγύη σε παγκόσμιο επίπεδο είναι βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της πανδημίας με την διάθεση των εμβολίων και στον φτωχό Νότο, του οποίου οι φυσικοί πόροι γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον πλούσιο Βορρά, χωρίς να επωφελείται και για την δική του ανάπτυξη και ευημερία, ώστε να αποκατασταθούν λειτουργικές ισορροπίες σε πλανητικό επίπεδο και η ειρήνη να διαπερνά τις σχέσεις των κοινωνιών.

Εάν η παγκόσμια κοινότητα δεν κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, οι ήδη υπάρχουσες ανισορροπίες θα διευρυνθούν με αποτέλεσμα την άνοδο του βαθμού διακινδύνευσης όχι μόνο των φτωχών κοινωνιών αλλά και αυτών, που τώρα ευημερούν χωρίς βιώσιμη προοπτική, διότι δεν διαχειρίζονται λειτουργικά το φυσικό περιβάλλον με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον στις πλανητικές του διαστάσεις, ενώ ταυτοχρόνως προκαλούν σε παγκόσμιο επίπεδο ανισορροπίες, οι οποίες έχουν παρενέργειες και στις δικές τους κοινωνίες (π.χ. μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών).  

Δυστυχώς μέχρι τώρα ο προσανατολισμός στο σύνολο των κρατών είναι ο πολιτικός πραγματισμός και η ευημερία σε εθνικό επίπεδο (ακόμη και σε υπερεθνικά μορφώματα, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση) και όχι η οικοδόμηση βιώσιμων συνθηκών ζωής στο σύνολο των χωρών της παγκόσμιας κοινότητας.

Αρκεί να αναφερθούν τα ποσά, που δαπανώνται σε πλανητικό επίπεδο για την προμήθεια οπλικών συστημάτων και θα φανούν οι μη λειτουργικές προτεραιότητες των κρατών σε σχέση με την αναγκαία ειρηνική και με κοινωνική δικαιοσύνη βιώσιμη πορεία προς το μέλλον.

Σύμφωνα με το Σουηδικό Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη (SIPRI) το 2019 το εμπόριο οπλικών συστημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο κατέγραψε νέο ρεκόρ με 361 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή 8,5% περισσότερα από την προηγούμενη χρονιά. Αυτό το ποσό είναι 50 φορές πιο υψηλό από τον ετήσιο προϋπολογισμό του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για ειρηνευτικές δραστηριότητες.

Το 61% του ποσού για εξοπλισμούς εισέπραξαν αμερικανικές εταιρείες. Στη δεύτερη θέση είναι η Κίνα (16%) και στην Τρίτη η Ρωσία(3,9%). Το υπόλοιπο 18% περίπου εισέπραξαν ευρωπαϊκές εταιρείες.

Τα απόνερα της πανδημίας όμως αναδεικνύουν και άλλες προβληματικές πτυχές της σύγχρονης πραγματικότητας, όπως είναι η μη επαρκής λειτουργία των κοινωνιών με σημείο αναφοράς την συλλογικότητα (δηλαδή την οικοδόμηση κοινωνικών σχέσεων με οπτική την ενσυναίσθηση και την ανάληψη της ατομικής ευθύνης με προσανατολισμό το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον) ως βασικού εργαλείου για την αντιμετώπιση πολυδιάστατων κρίσεων και την επίδειξη ανάλογης ατομικής στάσης.  

Επίσης η πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) προκαλεί μια πολυδιάστατη κρίση, η οποία έχει επιπτώσεις όχι μόνο στην υγεία (σωματική και ψυχική) αλλά και σε πολλούς άλλους τομείς, από την οικονομία και την εργασιακή απασχόληση μέχρι την δημοκρατική λειτουργία, τον ελεύθερο χρόνο και την επαφή με την πραγματικότητα και την βίωση της.

Για παράδειγμα διογκώνεται η εικονική προσέγγιση της πραγματικότητας στο πλαίσιο της ψηφιακής τεχνολογίας λόγω των περιοριστικών μέτρων για την αποφυγή της διασποράς του ιού. Με αυτό τον τρόπο όμως οι πολίτες εκτίθενται και σε ανάλογη διαμόρφωση γνώμης, χωρίς να αναπτύσσεται διάλογος στο κοινωνικό πεδίο και να αναδεικνύεται και να εκφράζεται το κοινωνικό συμφέρον με την ενεργοποίηση των πολιτών.  

Δεν είναι τυχαίο, που δυναμικά κοινωνικά κινήματα, όπως είναι το Fridays for Future έχουν «σιωπήσει» και δεν δρομολογείται η αναγκαία δραστηριοποίηση για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η οποία είναι προϊόν της παρέμβασης του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον, όπως και ο κορωνοϊός (Covid-19).

Το ερώτημα είναι, εάν τα απόνερα της πανδημίας του κορωνοϊού θα δρομολογήσουν και την ανάληψη των ευθυνών τόσο από τους πολίτες όσο και από τις πολιτικές ηγεσίες των κοινωνιών για την ριζική αντιμετώπιση των σύγχρονων πλανητικής εμβέλειας προβλημάτων και την αποκατάσταση βιώσιμων συνθηκών ζωής στην προοπτική του χρόνου.

Περιθώρια για καθυστερήσεις δεν υπάρχουν. Η δυναμική της εξέλιξης πρέπει να ελεγχθεί με μακροπρόθεσμο σχεδιασμό σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών.