Υπάρχει κάποια κοινή συνισταμένη, ένας μίτος που να συνδέει όλα τα ευρισκόμενα στο Κοινοβούλιο κόμματα, πρωτίστως της αντιπολίτευσης, από το ένα άκρο ώς το άλλο (αν και με ευδιάκριτες παραλλαγές και διαφοροποιήσεις στα κόμματα της Αριστεράς), σε ό,τι αφορά κυρίως την οικονομική κατάσταση της χώρας;

Υπάρχει, και δεν νομίζω ότι είναι απλά και μόνο η αντιμνημονιακή τοποθέτηση, κάτι που θα μπορούσε να κατανοηθεί ως ακραία, πλην όμως θεμιτή, αντιπολίτευση, πολύ περισσότερο εάν συνοδευόταν (και) από ένα εναλλακτικό σχέδιο προτάσεων και πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η κοινή συνισταμένη είναι, λίγο – πολύ, η αποδοχή, με παραλλαγές οπωσδήποτε, του «εσώκλειστου εθνολαϊκισμού» ως κυρίαρχης ιδεολογικής πλατφόρμας αλλά και της συνταγής που θα μπορούσε να θεραπεύσει τη νοσούσα χώρα από τα προβλήματα, την κρίση, το αδιέξοδο. Ο εσώκλειστος εθνολαϊκισμός δεν αντιστρατεύεται απλά τα μέτρα του Μνημονίου ως λάθος, αναποτελεσματικά, ενδεχομένως αδιέξοδα. Ο εσώκλειστος εθνολαϊκισμός θεωρεί ότι τα μέτρα αυτά σκοπίμως και ηθελημένα στοχεύουν στην εξαθλίωση ή και εξόντωση του ελληνικού λαού και στην υποδούλωση της χώρας προκειμένου οι εμπνευστές τους, δηλαδή η τρόικα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα – ΕΚΤ, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – ΔΝΤ), να καταληστεύσουν τον πλούτο της χώρας. Σ’ αυτή την εκδοχή πρόκειται δηλαδή για μια άθλια συνωμοσία των ξένων ενάντια στην Ελλάδα, απ’ αυτές που διαχρονικά εξυφαίνονται ενάντια στη χώρα αυτή και στον λαό της και που την έχουν οδηγήσει στην κρίση και στο αδιέξοδο. Οτιδήποτε κακό έχει συμβεί στο παρελθόν στη χώρα αυτή υπήρξε το αποτέλεσμα μιας τέτοιας συνωμοσίας ή, στην καλύτερη εκδοχή, το προϊόν του «ξένου δακτύλου» και των επεμβάσεων των ξένων (που βεβαίως υπήρξαν, αλλά δεν ήσαν όλες κατ’ ανάγκην ζημιογόνες). Οτιδήποτε καλό έγινε οφείλεται αποκλειστικά «στις άοκνες προσπάθειες και μόνο του ελληνικού λαού και κοινωνίας». Η ιδεολογική επένδυση της συνωμοτικής θεωρίας προσφέρεται σε διάφορες εκδοχές και εντάσεις από τον εθνολαϊκισμό. Από την απλουστευτική έως γελοιότητας άποψη ότι οι ξένοι μάς ζηλεύουν και θέλουν να μας εξοντώσουν γιατί είμαστε ο περιούσιος λαός του πλανήτη, το κέντρο του κόσμου, έως τις περισσότερο σύνθετες εκδοχές που παραπέμπουν σε κυνικές νεοφιλελεύθερες ή ιμπεριαλιστικές στρατηγικές για την επέκταση ή επιβίωση, ενδυνάμωση του κυρίαρχου καπιταλιστικού προτύπου οικονομικής οργάνωσης.

Η συνωμοσία των ξένων ενάντια στη χώρα είναι η μια πτυχή του εθνολαϊκισμού. Η δεύτερη, ως η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, είναι ότι η Ελλάδα μπορεί λίγο – πολύ να τα βγάλει πέρα μόνη της, να λύσει τα προβλήματά της, να υπερβεί την κρίση, να αναπτυχθεί και κατακτήσει επίπεδα ευημερίας ως μια «εσώκλειστη οντότητα», έξω από το ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον. Στη βάση αυτής της αντίληψης, η Ελλάδα θα μπορούσε μονομερώς να διαγράψει το χρέος της, να καταγγείλει Μνημόνιο και δανειακή σύμβαση, να χρεοκοπήσει (αν και αυτό θα μπορούσε να το κάνει) και μέσα απ’ όλα αυτά να λυτρωθεί, να ανοίξει την οδό της σωτηρίας και του ελπιδοφόρου μέλλοντος της ευημερίας, ευτυχίας και ανάπτυξης! Και όλα αυτά παρουσιάζονται ως σοβαρές πολιτικές προτάσεις. Και οι προτάσεις αυτές προέρχονται ακριβώς από τους ίδιους ανθρώπους που ταυτόχρονα αναγνωρίζουν (και καταδικάζουν) το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης ως την κυρίαρχη παράμετρο της σύγχρονης οικονομικής οργάνωσης. Τώρα, το πώς μια χώρα μπορεί με τόση άνεση και ευκολία να ξεφύγει από τη λογική της αλληλεξάρτησης (γιατί αυτό είναι η παγκοσμιοποίηση) χωρίς να γίνει Β. Κορέα ή Κούβα ή ενδεχομένως κάτι ακόμη χειρότερο, αν και απροσδιόριστο, παραμένει ένα μυστήριο. Εδώ, υπερδυνάμεις όπως ΗΠΑ, Γερμανία, Κίνα κατανοούν ότι είναι αδύνατο να λειτουργήσουν και να αναπτυχθούν «έξω» από το παγκόσμιο σύστημα. Ο αμερικανός Πρόεδρος Μπ. Ομπάμα κατανοεί τόσο έντονα τη λογική της αλληλεξάρτησης για την ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας από την Ευρώπη, λόγου χάρη, που σχεδόν καθημερινά τηλεφωνεί στην Καγκελάριο Α. Μέρκελ για να της επισημάνει την ανάγκη να προστατεύσει την ευρωζώνη από μια μείζονος σημασίας αναταραχή που θα μπορούσε να συμπαρασύρει και τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ λοιπόν, σε στενή αλληλεξάρτηση με την ΕΕ, η Ελλάδα, που είναι και μέλος της, θα μπορούσε να την αγνοήσει, σύμφωνα με τους εθνολαϊκιστές!

Βεβαίως μέσα σε κάθε κόμμα του αριστερού φάσματος υπάρχουν οι ψυχρές, νηφάλιες, σοβαρές φωνές που κατανοούν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να υπάρξει «έξω» από το παγκόσμιο και ιδιαίτερα το ευρωπαϊκό σύστημα. Οτι το ελληνικό πρόβλημα μπορεί να λυθεί και οι προοπτικές της χώρας να πραγματωθούν όχι μέσα σ’ ένα εσώκλειστο περιβάλλον αλλά μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ωστόσο αυτή τη στιγμή η εθνολαϊκιστική άποψη φαίνεται να επιβάλλει την κυριαρχία της σε όλες της τις εκδοχές. (Και μια ακραία αν και συγκεκαλυμμένη εκδοχή εθνολαϊκισμού αποτελεί, λ.χ., η ενδεχόμενη απόφαση για την ακαριαία μείωση των αποδοχών κατά 30% – κατά το ένα τρίτο δηλαδή περίπου – για οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα…)

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής της Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.