Η σύγχρονη πραγματικότητα σε πλανητικό επίπεδο χαρακτηρίζεται από μεγάλες και προς το παρόν μη λειτουργικά διαχειρίσιμες ανισορροπίες, οι οποίες αυξάνουν τον βαθμό διακινδύνευσης των κοινωνιών. Το φαινόμενο αυτό διαμορφώνει συνθήκες μεγάλης ρευστότητας, οι οποίες απειλούν την συνοχή των κοινωνιών και σε βάθος χρόνου την βιωσιμότητα της πορείας τους.
Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αδυναμία ελέγχου της δυναμικής, η οποία δρομολογείται στα διάφορα κοινωνικά συστήματα, ως προς τις επιπτώσεις της στην πραγματικότητα και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου και των κοινωνικών ρόλων, που διεκπεραιώνει.
Τα παραδείγματα είναι πολλά. Ήδη βιώνονται από τους πολίτες οι νέες συνθήκες, που διαμορφώνει η παγκοσμιοποίηση, η οποία μπορεί να οριοθετηθεί ως η απελευθέρωση της οικονομίας από τις χωροχρονικές συντεταγμένες της φύσης και των κοινωνιών καθώς και τις δεσμεύσεις των πολιτικών κανόνων και νόμων. Η οικονομία υπερβαίνει τα λειτουργικά όρια της κοινωνίας και της πολιτικής. Με την βοήθεια δε των νέων τεχνολογιών αποκτά μεγαλύτερη ταχύτητα ως προς τον χρόνο και μεγαλύτερο επεκτατισμό στον χώρο.
Διαφορετικά από την εποχή της αποικιοκρατίας ή του παλαιού ιμπεριαλισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης ο στόχος δεν είναι η κατάκτηση περιοχών αλλά η αναίρεση των ορίων, που εμποδίζουν την διακίνηση κεφαλαίων. Ουσιαστικά διαμορφώνεται ένας παγκόσμιος χώρος ανταγωνισμού.
Στο πολιτικό πεδίο όμως ισχύουν τα εθνικά όρια νομιμοποίησης της διαχείρισης της εξέλιξης και της λήψης αποφάσεων, οι οποίες δεσμεύουν το μέλλον των τοπικών κοινωνιών. Με αυτό τον τρόπο βέβαια δεν ελέγχεται η δυναμική, που αναπτύσσεται στο υπερεθνικό πεδίο, ενώ το κοινωνικό συμφέρον δεν συνυπολογίζεται σε λειτουργικό βαθμό στον σχεδιασμό και στην διαχείριση της πραγματικότητας.
Το αποτέλεσμα είναι ο περιορισμός των δυνατοτήτων της παγκοσμιοποίησης να λειτουργήσει ως καταλύτης για την διαπολιτισμική προσέγγιση των κοινωνιών, την υπέρβαση του εθνικισμού και την ισορροπημένη γεωγραφικά οικονομική ανάπτυξη χωρίς κοινωνικές ανισότητες, ώστε να διασφαλίζεται η βιώσιμη πορεία των κοινωνιών.
Αντίθετα ο τρόπος οικοδόμησης της παγκοσμιοποίησης με την μονοδιάστατη οικονομική οπτική όχι μόνο δεν προωθεί την διαπολιτισμική προσέγγιση, αλλά συμβάλλει στην υποκατάσταση των κοινωνικών αξιών με καταναλωτικά πρότυπα, τα οποία οικοδομούν ένα «πολιτισμικό» πλαίσιο, που βασίζεται στην λογική της κοινωνίας του θεάματος.
Αυτή η πραγματικότητα ουσιαστικά υποσκάπτει τις πολιτισμικές ταυτότητες των κοινωνιών, ενώ διαμορφώνονται κοινωνικά πρότυπα, τα οποία δεν είναι προϊόν διεργασιών στις τοπικές κοινωνίες, ώστε να λειτουργούν συνεκτικά.
Ταυτοχρόνως δεν προωθείται η όσμωση των διαφορετικών πολιτισμικών ταυτοτήτων και η αναγκαία για την παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα προσέγγιση και κατανόηση των κοινωνιών, ώστε να διασφαλίζεται η ειρήνη και να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την δρομολόγηση της αναγκαίας για την σύγχρονη αλληλοεξαρτώμενη παγκόσμια κοινότητα δυναμική αναζήτησης ενός λειτουργικού μοντέλου παγκόσμιας διακυβέρνησης, στο οποίο θα εκφράζεται το κοινωνικό συμφέρον του συνόλου των κρατικών μορφωμάτων.
Η έλλειψη ελέγχου της δυναμικής της εξέλιξης με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον καταγράφεται σε γενικευμένο βαθμό.
Πολύ αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί η αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οικοδομείται μια επιπλέον κοινωνική πραγματικότητα, ένα εποικοδόμημα ή με άλλα λόγια μια άλλη διάσταση της, η οποία «σφίγγεται» γύρω από τις κοινωνικές σχέσεις και τις παραμορφώνει, δηλαδή διαφοροποιεί την μορφή και το περιεχόμενο τους.
Σε αυτό το πλαίσιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το Instagram, το οποίο είναι μια εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης, που παρέχει την δυνατότητα επεξεργασίας και κοινοποίησης φωτογραφιών και video στο διαδίκτυο χωρίς οικονομική επιβάρυνση.
Το θέαμα ως μέσο αυτοπαρουσίασης μέσω της ψηφιακής πραγματικότητας στο Instagram αξιοποιείται ανάλογα με την εντύπωση, που επιθυμεί κάποιος να προκληθεί, έστω και αν είναι κατασκευασμένη. Η εικόνα είναι το κυρίαρχο στοιχείο και όχι το αξιακό φορτίο της ανθρώπινης οντότητας, το οποίο δεν ενδιαφέρει.
Η πλασματική πραγματικότητα της εικόνας υποκαθιστά την βιωνόμενη πραγματικότητα.
Μόνο που η εικονική υποκατάσταση δεν αναιρεί την βίωση της ζωής στην πράξη και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της ακολουθούμενης κοινωνικής πορείας και των ανισορροπιών, που την διαπερνούν. Τα παραδείγματα είναι πολλά και ιδιαιτέρως σε συνθήκες κρίσης έχουν οδυνηρές παρενέργειες.
Η πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) θέτει την ανθρωπότητα μπροστά στις ευθύνες της σε σχέση με την πρόκληση τέτοιας εμβέλειας προβλημάτων, τα οποία απειλούν την λειτουργικότητα του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και τις ισορροπίες στο εσωτερικό των κοινωνιών, ενώ παράλληλα έχουν αρνητικές παρενέργειες στους πολίτες τους και ιδιαιτέρως στους νέους τόσο κατά την διάρκεια της πανδημίας όσο και σε βάθος χρόνου.
Για παράδειγμα σύμφωνα με έρευνες κατά την διάρκεια του Lockdown το 2020 για την αντιμετώπιση της πανδημίας αυξήθηκε η άσκηση βίας σε παιδιά στην Γαλλία κατά 50%. Το ίδιο ισχύει και στην Γερμανία σύμφωνα με ενημερωτικές εκθέσεις κλινικών για παιδιά και φορέων, που δραστηριοποιούνται κατά της βίας (Zeit online, «Wir können es uns nicht leisten, dass Kinder ein zweites Mal leiden», 5.1.2021).
Με το κλείσιμο δε των σχολείων λόγω του υψηλού βαθμού μεταδοτικότητας του ιού διακυβεύεται το μέλλον της νέας γενιάς. Δημιουργούνται προβλήματα στην εξέλιξη της κοινωνικοποίησης των παιδιών και στην ψυχολογική τους κατάσταση, ενώ παράλληλα αποδυναμώνεται το δικαίωμα στην εκπαίδευση και στην μάθηση.
Επίσης σε βάθος χρόνου μειώνονται οι ευκαιρίες ανέλιξης των νέων, διότι οι ηλικίες, που υφίστανται τα μέτρα και τους περιορισμούς στις διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης λόγω της πανδημίας, πολύ πιθανόν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα της επαγγελματικής τους εκπαίδευσης και ειδίκευσης, οι οποίες θα επηρεάσουν αρνητικά την εργασιακή τους απασχόληση και την οικονομική τους κατάσταση σε βάθος χρόνου. Οι σύγχρονες κοινωνίες της γνώσης στηρίζουν την ευημερία τους στις επιστήμες και τις τεχνολογικές τους εφαρμογές, που προϋποθέτουν υψηλό επίπεδο κατάρτισης του επιστημονικού τους δυναμικού.
Βέβαια η λειτουργία των σχολείων προϋποθέτει την λήψη μέτρων, τα οποία διασφαλίζουν την μη μεταδοτικότητα του ιού, από την προσέλευση και αποχώρηση των μαθητών σε διαφορετικά χρονικά σημεία μέχρι την μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τμήμα ή τάξη και την πρόσληψη διδακτικού προσωπικού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον κρατικό προϋπολογισμό.
Οι ανισορροπίες και τα πλανητικής εμβέλειας προβλήματα δεν εξαντλούνται όμως ούτε στον μη λειτουργικό τρόπο αξιοποίησης της ψηφιακής τεχνολογίας ούτε στην πανδημία του κορωνοϊού και τις επιπτώσεις της διαχείρισης της.
Επίσης η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος προκαλεί πλέον δυσεπίλυτα προβλήματα. Σύμφωνα με έρευνα του Zentrum für Naturkunde στο πανεπιστήμιο του Αμβούργου και του Senckenberg-Forschungsinstitut το καλοκαίρι του 2020 στον Ατλαντικό ωκεανό και πιο συγκεκριμένα στην Αρκτική σε βάθος 3.800 μέτρων βρέθηκαν ακόμη και σκουριασμένα κουτιά Coca Cola, ενώ στα κοράλλια κρέμονταν πλαστικά.
Είναι δε αξιοσημείωτο, ότι το μέλος της επιστημονικής ερευνητικής ομάδας Anne-Nina Lörz εξέφρασε την άποψη, ότι δεν είναι πλέον εφικτή η απομάκρυνση των πλαστικών μικροσωματιδίων από τους ωκεανούς. Αυτό σημαίνει, ότι θα συνεχισθεί η κατανάλωση τους από τα ψάρια και μέσω της τροφικής αλυσίδας από τους ανθρώπους.
Και ενώ αυτές οι οδυνηρές ανισορροπίες προδιαγράφουν μια δύσκολα βιώσιμη κοινωνική πορεία, η Γερμανία το 2020 εξήγαγε οπλικά συστήματα αξίας 1,16 δισεκατομ. ευρώ σε χώρες, οι οποίες εμπλέκονται σε περιφερειακές συγκρούσεις στην Υεμένη και στην Λιβύη. Ταυτοχρόνως κάνει και εκκλήσεις ή οργανώνει συνόδους για την ειρήνη σε αυτές τις περιοχές, όπως έγινε στην περίπτωση της Λιβύης και γενικότερα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Έχουν δε ενδιαφέρον η κατανομή των εσόδων για την Γερμανία και ο κατάλογος των παραληπτών του οπλισμού. Έγιναν εξαγωγές αξίας 752 εκατομμυρίων ευρώ στην Αίγυπτο, 305,1 εκατομμυρίων στο Κατάρ, 23,4 εκατομμυρίων στο Κουβέϊτ και 22,9 εκατομμυρίων στην Τουρκία. Επίσης 1,7 εκατομμυρίων στην Ιορδανία και 1,5 στο Μπαχρέϊν.
Πρέπει να επισημανθεί, ότι άλλα κράτη, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, εξάγουν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες οπλικών συστημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Είναι εμφανές, ότι δημιουργούνται μεγάλης έκτασης ανισορροπίες από την μη λειτουργική διαχείριση της πραγματικότητας με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον σε πλανητικό επίπεδο (π.χ. ρύπανση του περιβάλλοντος, συρρίκνωση της συνοχής των κοινωνιών, αποσταθεροποίηση του παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας, απειλητικές για τον άνθρωπο πανδημίες κ.λ.π.). Με αυτό τον τρόπο όμως δεν διασφαλίζεται η βιώσιμη πορεία των κοινωνιών προς το μέλλον.
Ταυτοχρόνως διαμορφώνονται συνθήκες, οι οποίες προδιαγράφουν προοπτική «μετάλλαξης» της ανθρώπινης οντότητας στο πλαίσιο της εργαλειοποίησης της στα διάφορα κοινωνικά συστήματα, διότι η δυναμική, που αναπτύσσεται με τον τρόπο αξιοποίησης της επιστημονικής γνώσης και της τεχνολογίας (ψηφιακής), αναιρεί την λειτουργία των τοπικών κοινωνιών ως συλλογικών υποκειμένων και των πολιτών ως ατομικών, ενώ παράλληλα συρρικνώνει την ηθική διάσταση της κοινωνικής λειτουργίας.