Υπάρχει ένα επεισόδιο που εικονογραφεί τέλεια την αποτυχία αλλά και τον παραλογισμό της τελευταίας συνδιάσκεψης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, που μόλις έληξε στη Ντόχα του Κατάρ: Οι ΗΠΑ αντιτάχθηκαν σθεναρά στη βοήθεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, ύψους 60 δισεκατομμυρίων ευρώ, την ίδια στιγμή που ο Πρόεδρος Ομπάμα ζητούσε από το Αμερικανικό Κογκρέσο 60 δισεκατομμύρια ευρώ για να αντιμετωπίσει τις καταστροφές από τον κυκλώνα Σάντι, που είναι πολύ πιθανό να οφείλεται στην κλιματική αλλαγή. Συλλογική τύφλωση, εθνικιστικά αντανακλαστικά, οικονομίστικη λογική, έλλειψη πολιτικής βούλησης: Οι βασικοί λόγοι που αποτρέπουν, χρόνια τώρα, μια σοβαρή απάντηση στην κλιματική κρίση, είναι ξανά μπροστά μας –και φοβούμαι πως θα συνεχίσουν να είναι και μετά τη Ντόχα.

Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι το πρόβλημα επιδέχεται εύκολης, ή έστω μονοσήμαντης λύσης. Πρώτα απ’ όλα, γιατί ενώ η (σοβαρή) επιστήμη δεν αφήνει αμφιβολία για τη σχέση ανθρώπινης συμπεριφοράς-κλιματικής αλλαγής-αναπότρεπτης περιβαλλοντικής καταστροφής, ούτε ο χρόνος, ούτε το είδος, ούτε το μέγεθος της καταστροφής μπορούν να υπολογισθούν με ακρίβεια –κάτι που διευκολύνει τη φυσική τάση των ανθρώπων, και ιδίως των πολιτικών, να σπρώχνουν τα προβλήματα, άλυτα, προς τα μπροστά. Ύστερα, γιατί ακριβώς επειδή το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και η όποια αντιμετώπιση δεν μπορεί παρά να γίνει σε πλανητικό επίπεδο, κάτι που αφενός οδηγεί σε ατέρμονες αλλά και αναγκαστικά αναποτελεσματικές συνεδριάσεις τύπου Ντόχας και, αφετέρου, απομακρύνει την πιθανότητα κάποιας λύσης, μιας και ο κόσμος, στο θέμα αυτό, είναι κομμένος στα δύο: Ανεπτυγμένες χώρες, που μολύνουν πολύ αλλά θέλουν να διατηρήσουν και το επίπεδο ζωής τους, και αναπτυσσόμενες, που θεωρούν άδικο να κάνουν τις αναγκαίες, έστω και αναλογικά, θυσίες, πριν καν να απολαύσουν τα οφέλη της Δύσης. Γιατί -αυτό είναι το τρίτο και πιο σημαντικό πρόβλημα- από τη στιγμή που η κλιματική αλλαγή αντιμετωπίζεται σχεδόν αποκλειστικά (αλλά πώς να γίνει διαφορετικά στον κόσμο που ζούμε;) με όρους οικονομικού συμφέροντος, η παγκόσμια απάντηση και η παγκόσμια συνεννόηση, είναι σχεδόν καταδικασμένες.

Μένει το θέμα της πολιτικής βούλησης, δηλαδή της αλλαγής νοοτροπίας, κόντρα σε εθνικά, γεωπολιτικά και εμπορικά συμφέροντα. Το θέμα αυτό έχει όνομα -Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής- και επώνυμο -Ομπάμα. Μόνο οι ΗΠΑ, μεγαλύτερος ρυπαντής αλλά και ισχυρότερη δύναμη του πάλαι ποτέ αλλά πάντα κρίσιμου Δυτικού στρατοπέδου, μπορούν, με το παράδειγμά τους, αλλά κυρίως με την καθοδήγησή τους, να αλλάξουν τα δεδομένα του σημερινού μπλοκαρίσματος. Και μόνο ο Ομπάμα, άρτι επανεκλεγείς, άρα απαλλαγμένος από το διπλό φόβο της εκλογικής ήττας και του πολιτικού κόστους, και θιασώτης, στα λόγια τουλάχιστον, μιας «πράσινης ανάπτυξης», θα μπορούσε να κάνει αυτήν την αλλαγή πορείας, λάβαρο της δεύτερης θητείας και ίσως υποθήκη τής ακόμα αβέβαιης υστεροφημίας του. Έχει μαζί του όχι την κοινή λογική, αλλά την οικονομική λογική: Γιατί η μεγάλη παγίδα στην οποία πέφτει μέχρι στιγμής η παγκόσμια κοινότητα, από ίσες δόσεις τύφλωσης και ατολμίας, είναι ότι προσπαθώντας να εξοικονομήσει σήμερα, νερώνοντας τα μέτρα καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής (ή, πράγμα που είναι σχεδόν το ίδιο, επιτρέποντας τόσες εξαιρέσεις και αναβολές που τα μέτρα χάνουν τη δύναμή τους), επιβαρύνει από αύριο το πρωί, όχι μόνο το περιβάλλον, αλλά την παγκόσμια οικονομία, που και νέες δουλειές δεν παράγει και τις καταστροφές πρέπει, εκ των υστέρων, να αντιμετωπίζει. Αλλά για να μπορέσουν οι ΗΠΑ, αν το θελήσουν, να πάρουν πάνω τους την υπόθεση, πρέπει από τις παγκόσμιες συνδιασκέψεις τύπου περιπλανώμενου τσίρκου του ΟΗΕ, το πεδίο δράσης να μετακινηθεί σε μια πιο κλειστή και πιο πολιτική δομή, όπως το G-20.

Το τραγικό στη Ντόχα ήταν ότι η αδυναμία συμφωνίας ήρθε την επαύριο δύο μεγάλων καταστροφών, στις ΗΠΑ και τις Φιλιππίνες, οι οποίες ήταν, την ώρα των διαπραγματεύσεων, μπροστά στα μάτια όλου του πλανήτη. Το μόνο «καλό» είναι η όποια συμβολή στη συνειδητοποίηση ότι ένας τέτοιος παραλογισμός, δεν μπορεί να συνεχιστεί.

.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς